هر چند چولی بافی در خراسان شمالی به ثبت ملی رسیده و مهر اصالت نیز دریافت کرده است اما غبار فراموشی که بر چهره این هنر اصیل نشسته، به طوری که هر آن ممکن است این غبار  به آوار خاموشی تبدیل شود مگر اینکه چند شاگرد برای تنها استاد چولی بافی پیدا و این رشته احیا شود.

پاییز که چادر رنگارنگش را به سر می کشد و در کوچه و باغ ها به راه می افتد درختان زیبای بید سفید، شاخه های اضافه خود را سخاوتمندانه به دستان هنرمندانی می سپرد تا گره به گره به هم ببافند تا این شاخه ها به چولی هایی تبدیل شوند که اکنون در جامعه روستایی و شهری خراسان شمالی ابراز مهم آشپزخانه ها محسوب می شود.

 چولی بافی یک هنر اصیل 

چولی در واقع همان سبدهای آبکش و ملاقه‌هایی است که برای آبکش کردن برنج از آن ها استفاده می شود هرچند امروزه  ظروف روی، روح و پلاستیکی جای آنها را گرفته است.

به گفته اهالی درق و گرمه هر ساله پاییز که از راه می رسد و زمان هرس شاخه های درختان بید و ارغوان که می شود این ترکه ها و شاخه ها جمع آوری و از آن ها  برای بافت چولی استفاده می شود.

گفته می شود جز در گرمه در دیگر نقاط استان مانند برخی روستاهای بجنورد  هم چولی بافته می شد اما به مرور زمان دیگر از یاد رفت و اکنون فقط ما مانده ایم و فقط یک چولی باف در خراسان شمالی.

این استادکار چولی باف در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار می دارد: این روزها بازار چولی بشدت راکد است و اگر سفارشی نباشد مردم بندرت  به سمت خرید این هنر دست ساز می آیند.

موسی الرضا فخرانی با بیان این که اکنون جوانان رغبتی به یادگیری این هنر ندارند، می افزاید: شاید یکی از دلایل این باشد که بازار چولی راکد است و به همین دلیل شاگردی هم ندارم که به او روش بافتن چولی از شاخه و ترکه های بید را آموزش دهم.

دغدغه فراموشی

او با ۷۳ سال سن دغدغه دارد که نکند با نبود او چولی بافی هم از بین برود و در همین زمینه می گوید: این کار را از پدر آموختم و هم اکنون نیز اگر شاگردی داشته باشم با رغبت به او بافت چولی را آموزش می دهم اما متاسفانه برخی جوانان امروزی به دنبال آموختن این نوع هنرها نیستند.

فخرانی با بیان اینکه گذران زندگی فقط از طریق چولی بافی ممکن نیست اضافه می کند: در کنار چولی بافی باید مشاغل دیگری نیز داشت تا بتوان چرخ زندگی را چرخاند.

تنها بازمانده از نسل چولی بافان این روزها را بهترین زمان برای جمع‌آوری شاخه‌های بید می داند و می گوید: هفت فرزند دارم اما هیچ یک برای یادگیری این حرفه تمایلی ندارند و در واقع این حرفه که حمایتی نیز از آن نشده برای جوانان جذاب نیست زیرا درآمد آن نیز کم است.

این چولی بافی قدیمی به مواد اولیه این کار نیز اشاره می کند و می افزاید: برای بافت چولی باید از ترکه های بیدی که در این نواحی به نام بید چولی معروف است استفاده کرد که این بید نوعی بید خاص و مختص اطراف گرمه و جاجرم است و برای همین، این روزها به مناطقی که محل رویش این بیدهاست می روم تا ترکه هایی که از هرس این درختان باقی مانده است جمع آوری و از آن چولی درست کنم.

وی خاطرنشان می کند: از اواخر آبان تا شب عید از ترکه هایی که جمع آوری شده چولی می بافم و در واقع تمام پاییز و زمستان به بافت سفارش های مردم مشغول هستم.

فخرانی کشاورز است و در کنار کشاورزی چولی بافی می کند او که کمترین بهره ای از تسهیلات دولتی و کمک های کرونایی نبرده است و میزان حمایت های دولتی از خود را صفر عنوان می کند دغدغه مرگ  چولی بافی را دارد و خواهان حمایت میراث فرهنگی و صنایع دستی استان از این هنرخاص و منحصر به فرد است.

چراغ چولی بافی خاموش نمی‌شود

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری  و صنایع دستی خراسان شمالی نیز با بیان اینکه چولی بافی خراسان شمالی نیاز به کمک فوری دارد می گوید: در پی برگزاری دوره آموزشی برای علاقه‌مندان به این هنر هستیم و قصد داریم به صورت استاد – شاگردی چوله بافی را آموزش دهیم.

محمدرضا قهرمانیان می افزاید: پس از تقویت این رشته قصد داریم تا بافت اشیای تزئینی و دیگر ظروف از ترکه های بید نیز در کنار چولی بافته شود تا مخاطبان بیشتری را جذب کنیم.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان شمالی اظهار می دارد: ۲ رشته عروسک‌های محلی و چولی‌بافی از جمله رشته‌های در حال فراموشی استان بودند که با انجام اقدامات لازم در سال جاری، این ۲ رشته صنایع‌دستی، حفظ و احیا شدند.

وی با اشاره به نقش و جایگاه صنایع‌دستی در ایجاد اشتغال و درآمدزایی بر حمایت از رشته‌های فعال و احیای رشته‌های هنری در حال فراموشی خراسان شمالی تاکید می کند و می گوید: این کار باهدف رشد و توسعه هر چه بیشتر صنایع‌دستی در این استان که معرف فرهنگ و آداب‌ورسوم قومیت‌های این دیار است، دنبال می‌شود.

مهر اصالت اثر ملی

سرپرست معاونت صنایع‌دستی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان شمالی می افزاید: این رشته صنایع‌دستی در سال جاری موفق به دریافت مهر اصالت ملی نیز شده است و از دیگر سو پرونده پنج اثر ناملموس استان  در ماه جاری در تهران مطرح و از آن دفاع شد که با رای اعضای شورای ثبت در فهرست آثار ملی قرار گرفت که یکی از آن ها چولی بافی بود.

وی افزود: تاکنون ۷۱۳ اثر تاریخی خراسان شمالی در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده که از این تعداد ۵۲۵ اثر تاریخی، ۵۳ اثر طبیعی، ۱۰۹ اثر ناملموس و ۲۶ اثر منقول تاریخی است.