علی خوشتراش- همشهری آنلاین: آلودگی هوا معضل دیرینه‌ای است که برآسمان کشور سایه افکنده و همه برنامه‌ها و پروژه‌های رفع این تهدید بزرگ زیست محیطی تاکنون ناکارآمد و بی‌اثر بوده است، زیرا مدارک موجود و مطالعات صورت گرفته در این رابطه نشان می‌دهد هرچه از نظر زمانی جلوتر می‌رویم میزان آلودگی، میزان آلاینده‌ها و تعداد روزهای ناسالم از نظر کیفیت هوا افزوده‌تر می‌شود و اراده عملگرایانه‌ای هم برای حل این مشکل وجود ندارد.

به عنوان مثال؛ تهران طی سال ۱۳۹۹، دارای ۱۷ روز پاک (۵ درصد)، ۲۲۶روز قابل قبول (۶۲ درصد)، ۱۰۷ روز ناسالم برای گروه‌های حساس جامعه (۲۹ درصد) و ۱۶ روز ناسالم (۴ درصد) بوده و در مقایسه با سال قبل، ۲۲ روز (۶ درصد) بر تعداد روزهای آلوده آن افزوده شده است. در واقع سال ۹۹، در میان ۶سال گذشته بیشترین تعداد روز پاک و همچنین بیشترین تعداد روز ناسالم را دارا بوده است. براساس گزارش‌های ارائه شده از اداره کل هواشناسی و سازمان محیط زیست از ابتدای سال‌جاری تا ۲۰ آذر ۱۴۰۰ا تهران دو روز هوای پاک، ۱۹۴ روز هوای قابل قبول، ۶۳ روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس و ۶ روز هوای ناسالم را تجربه کرده است.

آمارها همچنان نشان می‌دهند که بهبودی در روند وضعیت هوای پایتخت وجود ندارد. این مساله فقط گریبانگیر پرجمعیت‌ترین استان کشور نیست و استان‌های دیگر نیز درگیر این شرایط هستند.

آلودگی هوای ۶ کلانشهر

بر اساس هشدار زردرنگ هواشناسی پایداری هوا طی روزهای یکشنبه (۲۱ آذرماه) تا  چهارشنبه ( ۲۴ آذرماه) قابل انتظار است. مخاطراتی همچون سکون نسبی در جو همراه با افزایش غلظت آلاینده‌ها و کاهش کیفیت هوا دور از انتظار نیست. منطقه اثر این پدیده یک‌شنبه (۲۱ آذرماه) تهران و اراک خواهد بود.

این شرایط جوی دوشنبه (۲۲ آذرماه) برای تهران، اراک و اصفهان، سه‌شنبه ( ۲۳ آذرماه) برای شهرهای تهران، کرج، اراک، اصفهان، ارومیه و تبریز و چهارشنبه ( ۲۴ آذرماه) برای شهرهای تهران، کرج، اراک و اصفهان پیش‌بینی می‌شود.

هوای تهران همچنان ناسالم برای گروه‌های حساس

براساس اعلام شرکت کنترل کیفیت هوا، شاخص آلودگی هوای پایتخت در ۲۱ آذر روی عدد ۱۲۴ یعنی بازه ناسالم برای گروه‌های حساس قرار دارد. این در حالی است که در ۲۴ ساعت گذشته هم هوای پایتخت در این بازه با شاخص ۱۱۴ قرار داشت.

وضعیت قرمز و بنفش  آلودگی هوای اصفهان  

کارشناس امور آزمایشگاه حفاظت محیط زیست استان اصفهان هم گفت: امروز ۲۱ آذرشاخص کیفی هوای این کلانشهر امروز با میانگین ۱۶۸ وضعیت ناسالم برای عموم شهروندان (قرمز) را نشان می‌دهد.

محمود مزارع اظهار کرد: کیفیت هوا براساس اطلاعات ایستگاه‌های پایش آنلاین در خیابان احمدآباد با شاخص ۱۶۶، استانداری با شاخص ۱۶۲، انقلاب با شاخص ۱۷۳، پروین با شاخص ۱۵۶، جِی با شاخص ۱۷۷، بزرگراه خرازی با شاخص ۱۶۷، رهنان با شاخص ۱۶۰ و فرشادی با شاخص ۱۵۳ ناسالم برای عموم شهروندان (قرمز) و در رودکی با شاخص ۲۴۷ وضعیت بسیار ناسالم (بنفش) است.

وی با اشاره به قطعی چهار ایستگاه پایش در خیابان‌های باغ غدیر، باهنر، میرزا طاهر و دانشگاه، افزود: شاخص کیفی هوا در خیابان‌های فیض با ۱۴۴، کاوه با ۱۴۵ و ورزشگاه میثاق با شاخص ۱۴۰ وضعیت ناسالم برای گروه‌های حساس را نشان می‌دهد.

کارشناس امور آزمایشگاه حفاظت محیط زیست استان اصفهان گفت: امروز هوای شهر صنعتی سگزی با شاخص ۱۱۲ و مبارکه با شاخص ۱۰۴ ناسالم برای گروه‌های حساس و در شاهین‌شهر با شاخص ۸۱ در وضعیت قابل قبول ثبت شده ضمن اینکه ایستگاه‌های منطقه صنعتی دولت آباد، خمینی‌شهر، نجف آباد و کاشان همچنان قطع است.

بنا به اعلام اداره کل هواشناسی استان اصفهان به سبب استقرار جوی به نسبت پایدار در سطح استان و کاهش محسوس دما، غلظت آلاینده‌های جوی به ویژه در مناطق مرکزی و صنعتی از جمله کلانشهر اصفهان افزایش یافته است و این شرایط تا پایان هفته پیش رو ادامه خواهد.  

افزایش غلظت آلاینده‌های جوی در آذربایجان‌شرقی  

رئیس گروه پیش‌بینی اداره کل هواشناسی آذربایجان‌شرقی هم گفت: با توجه به تداوم پایداری و ساکن ماندن وضعیت جوی تا اواسط این هفته، غلظت آلاینده‌های جوی در این استان افزایش می‌یابد.

محمد امیدفر با بیان اینکه پایداری هوا تا روز سه شنبه ۲۳ آذر در استان ادامه خواهد داشت و این وضعیت موجب کاهش کیفیت هوا به ویژه در شهرهای پرجمعیت و صنعتی آذربایجان شرقی می‌شود، افزود: بررسی آخرین اطلاعات و نقشه‌های هواشناسی نشان می‌دهد در این مدت تغییرات قابل توجه دمایی در استان روی نخواهد داد.

وی اظهار کرد: ساکن ماندن وضعیت جوی و افزایش آلودگی هوا، شرایط ناسالمی برای تمام گروه‌های سنی ایجاد می‌کند و در برخی مناطق موجب کاهش دید و کیفیت هوا می‌شود.

رئیس گروه پیش‌بینی اداره کل هواشناسی آذربایجان‌شرقی توصیه کرد تمامی گروه‌های سنی در این روزها از تردد غیرضروری در سطح شهر به ویژه مناطق آلوده خودداری کنند.

وی یادآوری کرد: از روز چهارشنبه با نزدیک شدن سامانه بارشی جدید به استان بر میزان ابرها و ابرناکی جو افزوده می‌شود.

کیفیت هوای اراک در شاخص بسیار خطرناک  

رئیس امور آزمایشگاه‌های اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان مرکزی هم گفت: کیفیت هوای اراک از عصر شنبه 20 آذر در شاخص بسیار خطرناک قرار گرفت که افزایش همزمان آلاینده های دی اکسید گوگرد و ذرات معلق بسیار نگران کننده است.

علیرضا محرابیان افزود: وجود دی‌اکسید گوگرد ناشی از سوخت مازوت نیروگاه شازند و ذرات معلق کمتر از ۲ و نیم میکرون اثرات هم‌افزایی یا سینرژیک‌دار در اراک ایجاد کرده است.

وی بیان کرد: شاخص لحظه‌ای کیفیت هوای اراک در ساعت ۱۷ دیروز به ۱۷۰ رسید که این وضعیت برای همه گروه‌های سنی ناسالم وخطرناک است.

افزایش غلظت آلاینده‌ها در هوای آذربایجان غربی  

رئیس اداره پیش بینی اداره کل هواشناسی آذربایجان غربی هم  گفت: غلظت آلاینده ها در شهرهای پرجمعیت استان به علت پایداری هوا در روزهای آینده افزایش می یابد.

مهدی صابری افزود: سامانه بارشی که در چند روز پیش در استان فعال بود، از این منطقه خارج شده است و سکون و هوای پایدار تا اواسط هفته جاری در منطقه استقرار دارد.

 رئیس اداره پیش بینی اداره کل هواشناسی آذربایجان غربی با اشاره به صدور هشدار زرد برای روزهای آینده در زمینه آلودگی هوا گفت: تا روز سه شنبه ۲۳ آذرکاهش کیفیت هوا و دید در استان پیش بینی می‌شود.

وی افزود: لازم است تا شهروندان از تردد در مکان‌های باز و ورزش در فضای آزاد بپرهیزند و از ترددهای غیر ضروری در مراکز شهرها هم اجتناب کنند، مدیریت در مصرف بهینه سوخت و زمان فعالیت کارخانه نیز باید در اولویت باشد.

بازگشت هوای آلوده  به البرز  

مدیرکل هواشناسی استان البرز هم  با بیان اینکه وضعیت کیفی هوای امروز یکشنبه استان در حد سالم و قابل قبول است گفت : از فردا دوشنبه ۲۲ آذر شاهد پایداری جوی و بازگشت هوای آلوده تا پایان روز چهارشنبه هفته جاری به البرز خواهیم بود.

آرش بهاروند احمدی گفت: حداقل دمای هوای امروز البرز منفی صفر و حداکثر ۱۴ درجه بالای صفر است که این وضعیت تا چهارشنبه هفته جاری ادامه دارد.

وی ادامه داد: کیفیت های هوای استان البرز از فردا دوشنبه  تا روز چهارشنبه برای گروه های حساس ناسالم پیش بینی می‌شود. همچنین برای کاهش آلودگی هوا از مردم و دستگاه های اجرایی انتظار می‌رود اقدامات پیشگیرانه به عمل آوردند.

 هوای قم یک هفته آلوده خواهد بود

مدیرکل هواشناسی استان قم هم گفت: با توجه به خروجی مدل‌های هواشناسی، از اواخر دیروز، شنبه هوای قم به نسبت ساکن و پایدار شد و همین مساله باعث بروز پدیده اینورژن و آلودگی هوا شد.

مهران حیدری بنی افزود: شرایط پایداری و سکون نسبی هوا تا اواخر وقت پنجشنبه ۲۵ آذرماه جاری ادامه خواهد داشت و شرایط برای افزایش آلاینده‌های جوی به ویژه در ساعات ابتدایی روز فراهم است.

آمارها و بی‌توجهی‌های نگران کننده

چندی پیش مرکز تحقیقات آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی تهران اعلام کرده بود که مطالعات نشان می دهد هر سال حدود ۴۰ هزار نفر در کشور به دلیل مواجهه با غلظت آلایندگی ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون در هوا جان خود را از دست می دهند که این تعداد تقریبا معادل ۱۰ درصد کل موارد فوتی ها است، این عدد در دنیا به ۷ میلیون نفر می‌رسد.

معاون مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست هم با رائه آماری در  ۲۰ آذر از بی‌توجهی در اجرای قانون هوای خبرداد و اعلام کرد: سال ۱۳۹۶ قانون هوای پاک در کشور تصویب شد، اما بندهای آن آنطور که باید اجرایی نشد، چون بخش‌های زیادی از آن به بودجه نیاز داشت. همچنین یک سری از بندها مانند جلوگیری از تردد خودروها و موتورسیکلت‌های دودزا و یا جریمه کردن آنها به دلایل اجتماعی و معیشتی نیز اجرا نشد.

داریوش گل علیزاده افزود: موتورسیکلت‌های تهران بیش از ۸۷ درصد کاربراتوری و فرسوده هستند که بر اساس قانون،   پلیس باید مانع تردد آنها در سطح شهر شود، اما اجرا نمی‌شود که این دوگانگی بین معیشت و آلودگی هواست.

معاون مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست اظهار کرد: خیلی‌ها می‌پرسند که با داشتن قانون هوای پاک؛ پس چرا همچنان آلودگی هوا داریم و حتی کاهش هم نمی یابد؟ چون در این راستا اتفاقی نیفتاده است، حتی منابع انتشار آلاینده‌ها نه تنها کم شده بلکه افزایش یافته است، چون خودروهای فرسوده از رده خارج نشدند و روز به روز هم بر تعداد خودروها، صنعت و جمعیت کلانشهری مانند تهران اضافه می شود، بر این اساس میزان مصرف انرژی و سوخت هم روز به روز بیشتر می‌شود.

وی اظهار کرد: خودروها به عنوان منابع متحرک سهم ۴۰ درصدی در انتشار آلودگی دارند این در حالی است که ۱۰ درصد خودروهای تهران فرسوده اند. این عدد تقریبا در همه کلانشهرها یکسان است، هر خودروی فرسوده ۲۰ برابر یک خودروی استاندارد آلودگی ایجاد می‌کند بنابراین طبیعی است که همواره آلودگی هوا داشته باشیم.

گل علیزاده افزود: در تهران و کرج خودروها نقش بیشتری در انتشار آلاینده به ویژه از منظر ذرات معلق دارند،   خودروهای دیزلی بیشترین سهم را دارند، در تهران سهم خودروها در انتشار ذرات معلق حدود ۶۰ درصد است که در این میان سهم خودروهای دیزلی حدود ۳۲.۸ دهم درصد است، خودروهای دیزلی که در ناوگان حمل و نقل استفاده می شوند شامل اتوبوس‌ها و کامیون ها نیز عموما سن بالایی دارند و فیلترهای جاذب دوده هم روی آنها نصب نشده است از این رو مدام در حال انتشار آلودگی هستند.

متهمان آلودگی هوای البرز

اگر فقط بخواهیم انگشت اتهام را به آلاینده‌های متحرک نشانه برویم، هم قضاوتمان اشتباه است و هم آدرس اشتباهی ارائه می‌دهیم. در کنار آلاینده‌های متحرک مانند خودروها انتشار گازهای گلخانه‌ای، مصرف بالای سوخت نیروگاه‌ها و خشکسالی از دیگر منشاء‌های آلودگی هوا هستند.

مدیرکل محیط زیست استان البرز در گفت و گو با خبرنگار همشهری آنلاین اظهار کرد: وجود منشاء‌های دائمی قابل انگار نیستند. این عوامل در فصول سرد سال به دلیل پدیده وارونگی هوا نمود بیشتری داشتند، اما در یک دهه اخیر به دلیل تداوم خشکسالی و کاهش بارندگی‌ها شاهد ایجاد کانون‌ها و چشمه‌های ریزگردهای محلی و غیر محلی هستیم که همین مساله باعث شد تا در فصول گرم سال هم که پدیده وارونگی به وقوع نمی‌پیوندد با آلودگی هوا روبه رو شویم.

فردین حکیمی اظهار کرد:معضل آلودگی هوای البرز به‌ویژه شهرستان کرج مربوط به پارسال و امسال نیست، جمعیت بالا و تراکم صنایع آلاینده همیشه هوای سلامت استان را تهدید می‌کردند، اما دریکی دوسال گذشته میزان آلودگی‌ها در البرز به شدت افزایش یافته است.

حکیمی گفت: رشد جمعیت و تراکم صنایع را از قبل داشته‌ایم، اما با این توفیر که هیچگاه از رشد روزافزون جمعیت استان کاسته نشده و این درحالی است که ظرف البرز گنجایش این همه جمعیت را ندارد.

وی ادامه داد: عوامل آلایندگی البرز  دارای ۲ منشا بیرونی و درونی هستند. عوامل بیرون از طریق جابه‌هایی هوا از استان‌های همجوار وارد استان می‌شود و عوامل درونی هم مربوط به آلاینده‌های متحرک مانند خودروها و ثابت مانند کارخانه‌ها هستند.

حکیمی ادامه داد: فعالیت معادن شن و ماسه و کوهی نیز از دیگر عوامل ایجاد گرد و غبار در استان هستند که همگی اینها شرایط را برای داشتن هوای سالم در البرز دشوار کرده‌اند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان البرز گفت: خشکسالی و کاهش بارندگی به شدت بر پوشش گیاهی منطقه اثر گذاشته و در این رابطه تالاب صالحیه نظرآباد هم خشک شده شده است. کاهش پوشش گیاهی در دشت اشتهارد هم باعث شده که کانون‌های گرد و غبار در این دو منطقه فعال شوند.

  مازوت در محور توجهات

اگرچه  عوامل اصلی آلایندگی هوا همیشه مورد توجه بودهآ اما دریکی دوسال اخیر مصرف مازوت در نیروگاه‌های حرارتی در محور توجهات قرار گرفته و در اغلب موارد مسئولان ذی‌ربط در انتساب آلاودگی‌ها به مصرف مازوت اغماض و چشم‌پوشی کرده‌اند.

با این وجود در ۱۶ آذر امسال رئیس سازمان حفاظت محیط زیست پا پیش گذاشت و  گفت: در برخی مواقع ناگزیر به مصرف مازوت برای تأمین برق هستیم.

اما اظهارات «علی سلاجقه» کمی‌هم عجیب بود، زیرا در این مورد پای مردم را نیز وسط کشید و گفت در این رابطه  مردم هم رضایت دارند تا درصدی آلودگی تحمل کنند، ولی برق آنها قطع نشود.

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست همچنین تصریح کرد: قصد داریم سولفورزدایی از مازوت را با استاندارهای روز انجام دهیم و در غیر این صورت مجوز مازوت‌سوزی را صادر نخواهیم کرد.

وی با بیان اینکه عامل اصلی ۸۰ درصد آلایندگی هوای تهران و ۹ کلانشهر کشور ناشی از منابع متحرک است، تصریح کرد: ۲۰ درصد آلودگی هوا نیز سهم منابع ساکن مثل صنایع و نیروگاه‌هاست که سهم کمتری دارد.

نا امیدی برای حل مشکل

اگرچه نفس کشیدن حق همه موجودات زنده دنیاست، اما در دنیای امروز استنشاق هوای پاک موهبتی است که نصیب همه موجودات نمی‌شود، با این وجود در دنیای امروز راه‌کارهایی برای حل مشکل آلودگی هوا ارائه می‌شود که در برخی موارد باعث بهبود  وضعیت هوا شده است، اما اینکه آیا این مشکل در کشور حل خواهد شد یا نه؟ پاسخ صریح آن را معاون مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست داده گفته است: ظرفیت زیادی در زمینه انرژی‌های پاک در کشور وجود دارداما استفاده نمی‌کنیم، با این شرایط قطعا ما سال‌ها آلودگی هوا را خواهیم داشت چون علاوه بر اینکه این اقدامات را باید انجام دهیم از انجام یک سری اقدامات هم باید خودداری کنیم که این کار را نمی‌کنیم.

داریوش گل علیزاده گفت: الان ورودی انتشار آلاینده‌ها باز است و سال به سال هم بیشتر می‌شود، در تهران سالانه به اندازه یک شهرستان جمعیت به آن اضافه می‌شود که حدود ۲۰۰ هزار نفر است که تمام این جمعیت مصرف انرژی دارند و از خودرو استفاده می کنند، بنابراین یعنی ورودی انتشار باز است.