خبرگزاری فارس مازندران ـ زهرا طاهری پرکوهی| جمله «یکی کمه، دو تا زیاده» را زیاد شنیدیم آن هم از زبان جوانانی که دوست ندارند تک‌فرزند باشند اما مشکلات و تغییر سبک زندگی و از همه مهم‌تر فرزند سالاری و چشم‌وهم‌چشمی‌ها را که می‌بینند نمی‌‌توانند با خود کنار بیایند.
*چشم‌های نگران پدر و مادرهای دیروز
تمایل به نداشتن فرزند یا نهایت یک فرزند مخاطراتی به همراه دارد، این نگرانی را بیشتر می‌توانیم از چهره نگران پدران و مادرانی که فرزندشان ازدواج کردند و باید اقدام به بچه‌دار شدن کنند، ببینیم برای همین به سراغ خانم حدود ۶۰ سالهای رفتیم که خود چهار فرزند دارد و همه فرزندانش ازدواج کردند ولی همچنان چشم‌انتظار به دنیا آمدن نوه‌هایش است، در گفت‌وگو با فارس می گوید: دو نوه دارم و فرزندان دیگرم باوجود اینکه بیشتر ۷ سال ازدواج کردند فرزندی ندارند و فکر هم نمی‌کنم به این زودی‌ها صاحب فرزند شوند.
*مشکلات یکی دو تا نیست!!
به سراغ جوان حدود ۳۵ سالهای رفتم و از او درباره ازدواجش می‌پرسم، می‌گوید: حدود ۱۰ سال از ازدواجم می‌گذرد و فرزندی ندارم؛ از او درباره دلایل اینکه فرزندی ندارد می‌پرسم، اضافه می‌کند: مشکلات یکی دو تا نیست از کدامش بگویم، بچه همراه با دنیای خرج است از پس کدامش می‌توانم برآیم نه خانه‌ای دارم و نه درآمد خوبی! تازه در این روزگار اول باید تمام هزینه‌های بچه درنظر گرفته شود بعد صاحب فرزند شد.
*نصیحت‌هایی که بی‌اثر شد
وقتی به سراغ مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌های‌مان می‌رویم می‌گویند، بچه روزی خود دارد و تا قبل از بچه هیچ نداشتیم با آمدن هر بچه گویی روزی ما بیشتر شد و توانستیم از پس هزینه‌ها برآییم اما نسل جوان می‌گویند این موضوع هم برای ما صدق نمی‌کند اگر بتوانیم صاحب یک فرزند شویم و از پس هزینه‌هایش برآییم باید کلاه‌مان را به هوا بیندازیم!
سوالاتم را ادامه می‌دهم ولی بیشترین علل تورم، نداشتن مسکن و برخی راحتی را مطرح می‌کنند برخی در مقابل عکس‌العمل نشان می‌دهند و می‌گویند این موضوعی شخصی است.
در حالی برخی زوج‌ها حتی از جواب دادن به سوال فرزندآوری طفره می‌روند و حتی برخی فرزندآوری را مانع خوشبختی در زندگی حتی به‌نوعی دردسر می‌دانند که بیش از نیمی از جمعیت مازندران ساکن روستاها هستند و نشان‌دهنده عمق مشکلات و مسائل بوده و لازم است این موارد به‌صورت ریشه‌ای نه سرسری حل شود.
* مشکل چیست؟ مسائل اقتصادی یا نداشتن وقت؟!
به خانم شاغلی می‌رسم گویا از سرکار برمی‌گردد خستگی از چهره‌اش می‌بارد، می‌گوید دو دختر دارم یکی دانشجو و دیگری دبیرستانی است؛ ولی پشیمانم اگر به قبل برگردم صاحب یک فرزند خواهم شد، از ته دلم پشیمان هستم؛ چراک ه بچه خرج دارد و تامین هزینه‌ها برای‌مان خیلی سخت است.
این موضوع روایت خیلی‌ها است که باتوجه به وضعیت امروز هم مسائل اقتصادی و رسیدگی به امورات فرزند در توان‌شان نیست.
* یک عمر در حسرت روزهایی که گذشت؟
خانمی دیگر نگاهم را با خود جلب می‌کند، گویا نگران است وقتی مقابلش می‌روم و از او درباره فرزندانش می‌پرسم، با وجود اینکه خیلی عجله دارد ولی دلش می‌خواهد صحبت کند و اینگونه شروع می‌کند؛ بعد از ۱۸ سال صاحب فرزند شدم، خدا به من یک پسر داد، سال بعد یک دختر و دو سال یک دختر دیگر که اصلا فکرش را نمی‌کردیم صاحب فرزند شویم.
این خانم ۴۵ ساله اضافه می‌کند: خدا را هر لحظه شکر میکنم که مادر شدم ولی خیلی به من سخت می‌گذرد هر سه محصل هستند و اصلا وقت سرخاراندن ندارم و نمی‌دانم شبانه‌روزم چگونه می‌گذرد؛ گاهی اوقات می‌گویم ای کاش یک فرزند داشتم ولی باد روزهایی که در حسرت فرزند بودم می‌افتم و از گفته خود پشیمان می‌شوم.
*اگر خرج یک فرزندم را بدهم شاهکار کردم
مادر تک فرزند دیگر در گفت‌وگو با فارس با بیان اینکه تصمیمی برای فرزنددار شدن نداریم، اظهار می‌کند: در شرایط اقتصادی موجود همین که بتوانیم به نیازهای همین فرزند رسیدگی کرده و او را بی‌نیاز کنیم شاهکار کرده‌ایم.
وی با اشاره جو روانی حاکم بر جامعه ناشی از تهاجم فرهنگی، تاکید می‌کند: زندگی در دو دهه گذشته تفاوت زیادی با قبل کرده است، امروز شاهد چشم هم چشمی‌هایی هستیم که تیروترکش‌هایش به همه می‌رسد؛ در حالی که در دوران کودکی ما دهه شصتی‌ها از این خبرها نبود.
این مادر ادامه می‌دهد: در گذشته ما ۶ فرزند در کنار پدرومادر به یک آب نبات ساده دلخوش بودیم که آن هم گاهی برای‌مان می‌خریدند و شاید چوبش به من می‌رسید، اما امروز هر چقدر هم که برای فرزندان خرید می‌کنیم باز نمی‌رسیم گویی درمانده شده‌ایم.
وی یادآور می‌شود: ول‌انگاری‌های رایج توسط برخی والدین موجب شده والدین دیگر نیز تحت تاثیر قرار گرفته و محیط خانواده را رها کنند، راستش همین که صبرمان را در مقابل عوارض ناشی از نفوذ فرهنگ غرب بالا بردیم تا کانون خانواده از هم نپاشد برای خودش کار سختی است.
*فعلا فکر فرزند دوم به سرمان نمی‌زند!
این مادر تصریح می‌کند: از آنجایی که تولد فرزند دوم قطعا با قبول مسؤولیت‌هایی همراه خواهد بود و بنده با توجه به شاغل بودنم و مشکلات ناشی از آن قادر به نگهداری فرزندم نخواهد بود و نیاز به کمک دارم از طرفی همسرم نیز درگیری‌های کاری خودش را دارد، سپردن کودک به پرستار و مهدکودک‌ها نیز در این جامعه با مشکلات زیادی همراه است، همه اینها دست به دست هم داد تا فعلا فکر فرزند دوم به سرمان نزند.
* فاجعه‌ای به نام پیری در کمین کشور
تک تک این دلایل نظرات شخصی افراد است که مطمئنا شرایط شخصی و زندگی خود را می‌بیند و با حساب سرانگشتی برای خود و آینده تصمیم می‌گیرد؛ شاید دلایل‌شان منطقی و عقلانی باشد که هست اما از لحاظ اجتماعی مشکلات بسیاری درپی خواهد داشت و ما هنوز به عمق فاجعه پی نبردیم که در آینده چه مسائلی دامن‌گیرمان خواهد شد.
براساس نظر کارشناسان و جامعه‌شناسان پدیده سالمندی یا پیری جمعیت به عینه ملموس و خیلی نگران‌کننده است و محصول گذاری جمعیتی بوده که در آن باروری و مرگ و میر از سطوح بالا به سطوح پایین کاهش پیدا می‌کند و نسبت افراد سالمند در جمعیت افزایش یافته و نسبت افراد جوان کاهش می‌یابد. باتوجه به اهمیت موضوع توجه جدی‌تری را می‌طلبد تا در سالهای آتی دچار آسیب‌های جدی‌تر و بیش‌ازپیش نشویم.
* راهکارهایی که دردی را دوا نکرد
مسؤولان سخن از راهکارهایی به میان می‌آورند که یا هنوز اجرا نشده و یا اگر هم اجرا نشده درحدی مطلوب نبود که اثرگذار باشد و بتواند دردی از وضعیت و روند نامناسب جمعیت دوا کند.
البته طی سالهای اخیر سبک فرزند کمتر ـ زندگی بهتر نیز تاثیرات خود را به همراه داشته که در این میان با تک فرزندهایی مواجه هستیم که خانواده‌ها باید به تمام خواسته‌های آنان تن در دهند و به دلیل ارتباط کمتر با کودکان و بیشتر با بزرگسالان، کودکی خود را کمتر نشان دهند.
یادم هست طی دهه‌های ۶۰ و ۷۰ به فرزند چهارم به بالا کوپن تعلق نمی‌گرفت که این موضوع و سایر مسائل فرهنگی و اجتماعی دست به دست هم داد تا حال و روزمان این چنین شد که می‌بینیم.
* افزایش طلاق؛ کاهش ازدواج
حجت‌الاسلام محمدصادق اکبری رئیس کل دادگستری مازندران در این‌باره با ابراز تاسف از افزایش آمار برخی آسیب‌های اجتماعی در چند سال اخیر، اظهار می‌کند: از سال ۱۳۹۰ تاکنون شاهد افزایش ۵۵ درصدی آمار طلاق و کاهش بیش از ۴۰ درصدی ازدواج در استان بودیم و باید در جهت رفع این آسیب که موجب تشکیل بسیاری از پرونده‌ها و تحمیل هزینه سنگین به مردم و دولت می‌شود، برنامه‌ریزی و اقدام موثر صورت گیرد.
همه دستگاه‌های مرتبط اعم از بهزیستی، آموزش وپرورش، ورزش وجوانان، معاونت اجتماعی استانداری و سایر باید پای کار بیایند و با برنامه‌های جامع عملیاتی از فرصت‌ها استفاده کرده و نسبت به کاهش آسیب‌های اجتماعی اقدام عاجل کنند.
رئیس کل دادگستری مازندران بیان می‌کند: خانه، مدرسه و جامعه سه ضلع اصلی فرآیند آموزش و پرورش بوده که همکاری این سه نهاد در تعلیم و تربیت نسل آینده،پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی،جلوگیری از فرهنگ‌سازی برخی انحرافات اجتماعی و کم ارزش کردن نهاد خانواده بسیار لازم و ضروری است.
* بحران جمعیت
سمیه قاسمی طوسی مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری مازندران در این‌باره در گفت‌وگو با فارس، می‌گوید: براساس گزارش توسعه انسانی سازمان ملل، جمعیت ایران در سال ۲۰۱۲ بیش از ۷۵ میلیون نفر بوده و پیش‌بینی می‌شود این رقم در سال ۲۰۳۰ به بیش از ۸۴ میلیون نفر برسد.
کاهش نرخ رشد جمعیت به ۲.۱ درصد در سرشماری ۱۳۹۵ و پیش‌بینی گزارش توسعه انسانی سازمان ملل متحد مبنی بر کاهش متوسط رشد جمعیت در ایران، نشانگر روند نسبتاً سریع، سالمند شدن جمعیت کشور است که اگر همین روند کاهش باروری ادامه یابد، براساس پیش‌بینی سال ۲۰۱۰ سازمان ملل متحد، در ایران حدود سال ۱۴۳۰ با یک بحران جمعیتی مواجه خواهیم بود؛ به این معنا که هم رشد جمعیت ما منفی و هم شمار جمعیت سالخورده‌مان بیشتر می‌شود که روشن است از جهات مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و... برای کشور خوب نیست.
وی اضافه می‌کند: کاهش جمعیت و افزایش سالخوردگان تبعات جبران ناپذیری از جمله کمبود شدید نیروی کار و به خطر افتادن امنیت کشور و نیز مشکلات درمانی و بهداشتی را به دنبال خواهد داشت.
*سقوط نرخ جانشینی جمعیت
همچنین برآورد جدید درباره نرخ رشد و نحوه رشد جمعیت استان از تغییر معنادار وزن گروه سنی جمعیت جوان در ترکیب جمعیتی استان حکایت دارد؛ زیرا سرعت رشد جمعیت به دلیل «سقوط نرخ جانشینی جمعیت ناشی از افت زاد و ولد» کندتر شده است، اما دگرگونی جمعیت فقط به این مورد ختم نمی‌شود.
* ورود به فاز پیری
مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری مازندران بیان می‌کند: در حال حاضر سهم جمعیت جوان از یک سوم کل جمعیت در نیمه دهه ۸۰ به یک پنجم کاهش پیدا کرده و سهم جمعیت سالخورده دو برابر شده و به ۱۰ درصد رسیده است و همچنین برآوردها رشد تندتر جمعیت سالخورده طی دهه پیش‌رو را نشان می‌دهد که این وضعیت بیانگر ورود به «فاز پیری و افزایش مجردهای سالمند» است که بی‌شک بر آینده اجتماعی و اقتصادی استان تاثیرگذار خواهد بود.
* مازندران پیش‌رو در سالمندی
این مسوول تصریح می‌کند: بررسی روند تعدادی از نماگرهای سالمندی جمعیت استان طی دهه‌های اخیر، حاکی از تغییر ساختار جمعیت استان بوده و شاخص‌های سالمندی استان مازندران در تمامی موارد از میانگین سالمندی کشور بیشتر است که به علت نرخ پائین ازدواج، ولادت و مهاجرت نیروی جوان، شدت سالمندی از سال ۱۴۱۵ به بعد خودنمائی خواهد کرد.
*دلایل کاهش زادوولد در مازندران
افزایش طلاق و کاهش نرخ ازدواج، بالا رفتن میانگین سن ازدواج، پائین بودن نرخ باروری، افزایش زوج‌های نابارور و هزینه بالای درمان ناباروری، مشکلات معیشتی افزایش سالمندی، مهاجرت نیروی جوان و تحصیل‌کرده برای کسب اشتغال پایدار، سبک زندگی مصرفی، فرسایش سرمایه اجتماعی که فرزند به عنوان سرمایه اجتماعی تلقی نمی‌شود و افزایش نرخ بیکاری از دلایل کاهش زاد و ولد محسوب می‌شود.
* برنامه‌های تشویقی برای افزایش زادوولد
قاسمی طوسی تصریح می‌کند: برنامه‌های تشویقی برای افزایش زاد و ولد برگرفته از قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده نیز شامل تحت پوشش بیمه‌ای قرارگرفتن درمان زوج‌های نابارور، حمایت از شرکت دانش‌بنیان تولید اقلام و تجهیزات درمان ناباروری، تحت پوشش کامل قراردادن تمامی مادران در دوران بارداری و شیردهی تا پایان ۵ سالگی کودکان براساس آزمون وسع، تسهیلات قرض‌الحسنه برای تولد فرزند اول تا پنجم و بالاتر به ترتیب از ۱۰ تا ۵۰ میلیون تومان با تنفس شش ماه، مرخصی زایمان ۱۲ ماه کامل برای مادران باردار دارای ۲ قلو و بیشتر، افزایش سنوات خدمت به میزان یک سال به ازای هر فرزند پس از تولد فرزند سوم تا پنجم، افزایش سوابق بیمه بیمه گذار زنان خانه دار روستایی و عشایری با تولدفرزند چهارم و پنجم به ازاء هر فرزند ۲سال است.
همچنین افزایش محدوده سنی در استخدام جدید به ازای تاهل و برای هر فرزند از یک تا ۵ سال، فروش بدون نوبت و بدون قرعه‌کشی خودروی ایرانی به قیمت کارخانه پس از تولد فرزند دوم به بعد به مادران،تامین فضای مناسب رفع نیاز نوزاد، کودک و مادر باردار جهت استراحت، شیردهی و نگهداری کودک در تمامی اماکن عمومی و دستگاه‌ها، مرخصی یک و نیم سال تحصیلی بدون احتساب در سنوات برای مادر باردار دانشجو یا طلبه، موافقت با کاهش نوبت کاری شب مادر ان دانشجو دارای فرزند زیر ۲ سال اختیاری بودن شیفت شب برای مادران باردار و دارای فرزند شیرخوار تا ۲ سال و برای پدر تا یک ماهگی فرزند به جز در بخش خصوصی و اضافه کردن محتوای آموزشی در کتب درسی در راستای بندهای سیاست‌های کلی جمعیت و خانواده از دیگر برنامه‌ها است.
*ضرورت فرهنگ‌سازی درباره پیامدهای منفی کاهش جمعیت
مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری مازندران با تاکید بر تبیین پیامدهای منفی کاهش جمعیت و افزایش سالمندی در آینده کشور از طریق تمامی رسانه‌های حقیقی و مجازی، خاطرنشان می‌کند: فرهنگ‌سازی برای افزایش ازدواج و حمایت از جوانانی که در سن ازدواج هستند زمینه برای اشتغال، ساخت مسکن با قیمت مناسب فراهم شده و به کاهش هزینه‌های ازدواج از طریق پرداخت یارانه کمک شود.
* راهکارهایی افزایش ازدواج
اجرای سیاست‌های حمایتی برای زوجینی که در سالهای اول زندگی مشترک صاحب فرزند می‌شوند و نیز برای زوجینی که در اسرع وقت فرزند دوم و سوم را به دنیا می‌آورند، اجرای قانون در راستای حمایت مالی از زوجین نابارور در اسرع وقت، کاهش هزینه‌های دوران بارداری، امکان زایمان زنان (طبیعی و سزارین )رایگان در بیمارستان‌های دولتی و خصوصی دارای امکانات مناسب، راه‌اندازی مهدهای کودک در نهادهایی که زنان مشغول کار هستند و رفع نگرانی زنان بابت از دست دادن شغل خود به دلیل زایمان و نگهداری از فرزند در بخش‌های خصوصی نیز ازجمله راهکارهای افزایش ازدواج باشد.
این مسؤول یادآور می‌شود: برخورد کارفرمایان بخش غیردولتی درخصوص سیاست‌های جمعیتی ممکن است موجب کاهش فرصت‌های شغلی زنان در بخش غیردولتی شود، چرا که کارفرما ترجیح می‌دهد کارمند زن را استخدام نکند تا هزینه‌های بیشتری بر او تحمیل نشود که این شرایط خود مانع از افزایش جمعیت می‌شود و در این زمینه دولت می‌تواند با اعمال سیاست‌های تشویقی مانند کاهش درصدی از مالیات در صورت استخدام تعدادی کارمند و کارگر زن، کارفرمایان بخش غیر دولتی را به استخدام زنان ترغیب کند.
نقش رسانه‌ها در افزایش جمعیت بسیار مهم بوده است؛ به‌طوری‌که بیان علمی معضلات کاهش جمعیت و تاثیر آن در آینده کشور را از طریق ساخت فیلم، کلیپ، انیمیشن و گفتگوهای تخصصی، بیان احساس نیاز به داشتن بستگان نسبی مانند عمو، دایی، خاله و عمه و نیز کارکردهای بسیار مهم خویشاوندان برای رشد روحی و عاطفی فرزندان یک خانواده، بیان آثار و پیامدهای نامطلوب پیر شدن جمعیت بیان ضرورت وجود ارتباط خویشاوندی برای رشد عاطفی، بیان جایگاه و نقش تعدد فرزندان در جامعه پذیری و توانمند شدن آنها برای مقابله با مسائل و مشکلات و ارائه مطالبی در راستای آثار و پیامدهای تنها شدن پدر و مادر در پیری و بررسی مسائل و مشکلات خانوادگی در اجتماعات غربی که دچار کاهش یا رشد منفی جمعیت شدند، می‌تواند اثرگذار باشد.
* توقف کاهش نرخ رشد جمعیت
مجتبی فاطمی مدیرکل ثبت احوال مازندران درباره وضعیت ولادت در مازندران در گفت‌وگویی با بیان اینکه در سال قبل ۳۰ هزار و ۲۰۳ نوزاد به دنیا آمدند، اظهار می‌کند: پس از چندسال نرخ رشد جمعیت در استان پنج دهم درصد رشد یافت و کاهش نرخ متوقف شده است.
وی می‌گوید: در فروردین ماه سال جاری نیز ۲ هزار و ۳۷۳ نوزاد متولد شدند که نسبت به سال قبل رشد را شاهد هستیم.در مقابل این آمار که حاکی از رشد چند دهم درصدی تولد در مازندران نگرانی‌ها بیشتر شده و همین موضوع ضرورت تدبیر جدی در این زمینه را بیشتر می‌کند.
* تشکیل قرارگاه تعالی سلامت و جوانی جمعیت
فرهاد غلامی سرپرست دانشگاه علوم پزشکی مازندران نیز در این‌باره با بیان اینکه رشد جمعیت در استان مازندران به کمتر از ۱.۱ کاهش یافته است، می‌گوید: استان مازندران کمترین باروری در کشور داشته و آمار ازدواج کاهشی و طلاق ۵۳ درصد افزایش داشته است.
در مازندران جمعیت نسبت به نرم کشوری ۱۵ سال پیرتر شده است و با مهاجرت‌ها در ۳۵ سال آینده جمعیت به نصف کاهش پیدا کرده و بیش از ۳۰ درصد جمعیت مازندران پیر خواهد شد که نسبت به میزان‌کشوری بیشتر است.
*نکا دیرتر پیر می‌شود
عباس علیپور معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران نیز در این‌باره بیان می‌کند: ایران در بین کشورهای منطقه پایین ترین زادو ولد و مازندران در بین استان های کشور پایین ترین زاد و ولد را دارد.
تعداد زادو ولد از سال ۹۴ در مازندران روند کاهشی دارد
شهرستان نکا در بین شهرهای استان بیشترین و کلاردشت و رامسر کمترین زاد و ولد را دارد.
معاون دانشگاه علوم پزشکی مازندران هشدار می‌دهد: متاسفانه در استان مازندران با همین شرایط در ۳۵ تا ۴۰ سال دیگر جمعیت به نصف کاهش خواهد یافت و در سال ۲۰۴۰ حدود ۲۵ درصد جمعیت مازندران ۶۵ سال به بالا خواهد بود.
علیپور به اشاره به بحران جمعیتی در مازندران، افزود: وضعیت جمعیت مازندران نگران کننده است و باید در این زمینه تدبیر شود.
وی با این هشدار که رشد جمعیت در مازندران اکنون به کمتر از یک درصد رسیده است ، گفت : پنجره جمعیتی استان رو به بسته شدن است و اگر نرخ جایگزینی جمعیت از هشت دهم درصد کنونی به پنج دهم درصد برسد به تَله جمعیتی می‌افتیم و دیگر امکان جبران از بین می‌رود.
معاون دانشگاه علوم پزشکی مازندران با اعلام اینکه پنجره جمعیتی فرصتی است که نسبت جمعیتی هر منطقه و در ورای آن فرصت جبران و رشد جمعیت را نشان می‌دهد، افزود: اکنون دو سوم جمعیت مازندران بین ۱۵ تا ۶۵ سال سن دارند و در واقع جمعیت استان هنوز پیر نشده است؛ ولی باید این فرصت را غنیمت شمرد و با اجرای طرح تشویقی برای ازدواج جوانان و فرزندآوری، نرخ رشد جمعیت را افزایش داد و جلوی پیری جمعیتی را گرفت.
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران گفت: با بررسی روندهای آماری می‌توان نتیجه گرفت که هنوز ۲۵ سال تا بسته شدن پنجره جمعیتی در مازندران فرصت داریم و اگر این زمان را هم از دست بدهیم چالش سالمندتر شدن استان حتمی است.
به گزارش فارس، آژیر خطر (انفجار سالمندی جمعیت) در مازندران بیش از گذشته به صدا درآمده است و برای رویارویی با پیامد‌ها و بحران ناشی از آن باید به تقویت نرخ رشد جمعیت توجه کنیم؛ در غیر این صورت باید شاهد حرکت پرشتاب‌تر قطار سالمندی بر ریل‌های جمعیت باشیم!!
انتهای پیام/۸۶۰۳۴/ج
