باید بدانید که در زندان چه با زنان زندانی و چه با مردان زندانی حقوقی برای زندانیان در نظر گرفته شده است .در این مطلب به موضوع زنان زندانی می پردازیم .از آنجا که زنان آسیب پذیرتر از مردان هستند مقرراتی خاصی برای آنها در نظر گرفته شده است به خصوص آنها که باردارند و یا شیر می دهند و فرزند دارند . برای آشنایی با این قوانین با پرشین وی همراه باشید.
در بعد بین‌المللی هم، بالغ بر ۵۰ سال پیش سندی تحت عنوان «قواعد حداقل استاندارد رفتار با زندانیان»
در سازمان ملل به تصویب رسید که در مورد همه زندانیان به طور یکسان اجرا و اعمال می‌شود.
این سند از حیث گستره شمول آن در زمره اسناد بین‌المللی حقوق بشر محسوب می‌شود و با توجه به اینکه
صرفا حقوق افراد خاصی تحت عنوان زندانیان را مورد حمایت قرار می‌دهد در دسته اسناد خاص بین‌المللی نیز قرار می‌گیرد؛
اما از حیث ماهیت، سند یادشده دارای جنبه اعلامیه‌ای است و از این جهت بر دولت‌های عضو الزام‌آور نیست،
بلکه صرفا دارای ارزش اخلاقی و سیاسی است. البته محتوای اعلامیه یادشده در بسیاری از اسناد حقوق بشری
الزام‌آور گنجانده شده از این جهت رعایت مفاد آن بر دولت‌های عضو آنها الزام‌آور است. در گفت‌وگو با دکتر فریده طه،
مدرس دانشگاه و وکیل دادگستری به بررسی بیشتر این موضوع پرداخته‌ایم.
حمایت از زنان آسیبپذیرتر
این مدرس دانشگاه به چند نکته قابل توجه در خصوص حقوقی که سند بانکوک برای زنان آسیب‌پذیر قایل شده است،
اشاره می‌کند و می‌گوید: یکی از نکات قابل توجه در سند بین‌المللی مصوب ۲۰۱۱، توجه به گروه‌های ویژه زنان زندانی است.
بدین معنا که در عین تمرکز کل سند بر زنان زندانی؛ اما در موادی به بحث زنان آسیبپذیرتر نیز پرداخته است.
به عنوان مثال در مورد زنان جوان زندانی، زنان دارای فرزند، زنان باردار، زنان شیرده و غیره حاوی مقرراتی خاص است.
نحوه رفتار با زنان در زندانبه موجب این سند، زنان شیرده یا باردار و زنانی که همراه با نوزاد خود در زندان به‌سر می‌برند؛ از حمایت‌های خاصی
برخوردار هستند. وی به تعدادی از این حمایت‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید:
از جمله اینکه از حبس انفرادی این زنان باید خودداری شود و ممنوعیت ارتباط با خانواده خصوصا با کودکان نباید
به‌عنوان تنبیه مدنظر قرار گیرد و رژیم غذایی مناسب که مورد نظارت و ارزیابی ماموران بهداشت بوده، لازم است.
همچنین در جایی که اجازه ملاقات‌های زناشویی به مردان داده می‌شود؛ زنان زندانی هم باید همانند مردان
از این حق بهره‌مند باشند.
به موجب ماده ۱۸۲ آیین‌نامه، زوج، پدر، مادر، برادر، خواهر و فرزندان محکوم یا متهم، همچنین پدر و مادر همسر وی
حق دارند بر اساس شرایط ملاقات‌های هفتگی با محکوم ملاقات کنند و در صورت حسن رفتار و کردار محکوم،
امکان ملاقات حضوری زندانی با خانواده همچنین ملاقات خصوصی بدون حضور مامور نیز پیش‌بینی شده است.
این مدرس دانشگاه در خصوص ملاقات کودکان با زنان زندانی تاکید می‌کند که باید به فراهم کردن محیطی دوستانه
برای برقراری این ارتباط تلاش شود و حداکثر فرصت ممکن را برای سپری کردن مادران با فرزندانشان در زندان فراهم کرد.
علاوه بر این ضروری است که رشد کودک و فراهم کردن شرایطی برای رشد و نمو کودک مورد توجه قرار گیرد
و تا حد امکان محیطی که کودک در آن رشد می‌کند باید مشابه همان محیطی باشد که کودک
در بیرون از زندان از آن برخوردار است.
فریده طه در بررسی بازه زمانی مجاز به پذیرش زنان زندانی به همراه فرزندان خود در زندان، همچنین نگهداری کودکان
بعد از سن مجاز می‌گوید: به موجب آیین‌نامه سازمان زندان‌ها، محکـومان و متهمان زن می‌توانند
اطفال خود را تا سن دو سال تمام به‌همراه داشته باشند.
تفکیک و جداسازی اطفال ۲ تا ۶ سال در محل مجزا (مهد کودک) یا انتقال این اطفال به بهزیستی یا موسسات
نگهداری اطفال صورت می‌گیرد.
این وکیل دادگستری خاطر نشان می‌کند: از جمله موارد مهم دیگر که در سند بین‌المللی رفتار با زنان زندانی
اشاره شده است؛ فراهم کردن برنامه‌های آموزشی لازم برای پرسنل و کارکنان سازمان شامل مواردی همانند
ارایه کمک‌های اولیه درمانی و پزشکی، آشنایی با بیماری‌های مختلف زنان و ویروس HIV،
کشف و شناسایی خطر خودزنی و خودکشی در میان زنان زندانی است.
فریده طه در بررسی امکان مرخصی برای زنان زندانی و مدت آن در نظام حقوقی ایران می‌گوید:
در نظام حقوقی ایران اگرچه مرخصی به‌عنوان یک حق برای زندانی به رسمیت شناخته نشده است با وجود این،
در صورت احراز شرایط قانونی و کسب امتیازات لازم مقرر در آیین‌نامه فوق‌الذکر امکان مرخصی برای زندانی زن وجود دارد
حقوق مربوط به زنان زندانیو مدت مرخصی به‌عنوان مدت محکومیت محسوب می‌شود. به‌عنوان مثال، به موجب ماده ۱۸۲ آیین‌نامه، زوج،
پدر، مادر، برادر، خواهر و فرزندان محکوم یا متهم، همچنین پدر و مادر همسر وی حق دارند بر اساس شرایط
ملاقات‌های هفتگی با محکوم ملاقات کنند و در صورت حسن رفتار و کردار محکوم، امکان ملاقات حضوری
زندانی با خانواده همچنین ملاقات خصوصی بدون حضور مامور نیز پیش‌بینی شده است.
ناملایمات زندگی در کنار ناآشنایی زنان با قوانین حقوقی و مدنی، دست به دست هم داده اند
تا آنها ناخواسته قربانی جرایمی غیرعمد شده و روز به روز بر تعداد آنان افزوده شود تا آن جا که بنا براخبار منتشره،
تعداد زنان زندانی دو برابر ظرفیت زندان ها شده است.
معاون برنامه ریزی و هماهنگی معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری گفت : در بازدید از زندان های کشور
وضعیت زنان را مناسب ندیدیم. مادران با جرائم غیرعمد فرزندان خردسال را در کنار خود در زندان نگه می دارند ،
کودکانی که زندگی را فقط در چهار دیواری زندان به یاد می آورند.
نژادی در ادامه درباره میانگین سنی زنان زندانی اظهار داشت: براساس اطلاعاتی که وجود دارد
میانگین سنی ۱۷ تا ۳۷ سال است البته زنان با سنین بالاتر نیز وجود دارد.
به باور این حقوقدان، مدرنیته شدن و تغییر بافت زندگی، تغییرات بسیاری در جنسیت مجرمان ایجاد کرده
و زنان هم به جرگه مجرمان غیرعمد محبوس در زندان ها پیوسته اند که اگر راهکاری برای
این قشر از افراد در نظر گرفته نشود،
منجر به اشاعه جرم در خانواده و جامعه خواهد شد.
گروه وکلای پارسای , ایرنا
