فیروز مشرقی شاعر

بیوگرافی فیروز مشرقی؛ شاعر بزرگ ایرانی

فیروز مشرقی به مانند حنظله ی بادغیسی، محمد بن وصیف سیستانی و بوسلیک قربانی از اولین سخن سرایان و شاعران ایرانی بود که اشعارشان را به فارسی می سراییدند. در واقع این شاعران، جزء نخستین شاعران ادبیات فارسی بودند که در سده ی سوم هجری می زیستند.

تنها اطلاعاتی که از این شاعران دوره های نخستین شعر فارسی بر جای مانده است نام آن ها و تنها چند بیت شعر است که همین اطلاعات هم، توسط عوفی و بعدها توسط تذکره نویسانی همچون، اوحدي بلياني در عرفات العاشقين و آذر بيگدلي در آتشكده ی فهارسي، جمع آوری و تنظیم شد.

براساس اطلاعاتی که این تذکره نویسانان تنظیم کرده اند و همچنین روایاتی که از مؤلف تاريخ سيستان بر جای مانده است ابتدا محمد بن وصيف سگزي در دربار لیث او را با یک شعر فارسی ستایش کرد و بعد از او شاعران دیگری به پیروی از او به سرودن اشعار فارسی، روی آوردند که بادغیسی، گرگانی و مشرقی از جمله ی ان ها بودند. به همین دلیل به این شاعران، نخستین شاعران عهد طاهریان می گفتند.

اشعار فیروز مشرقی

اشعار فیروز مشرقی

وقتی یعقوب لیث موفق شد بر دشمنان خود پیروز شود شاعران دوره اش، به زبان عربی شعر می گفتند و او را با زبان عربی ستایش می کردند. یعقوب، وقتی این اشعار و ستایش ها را شنید فرمود چیزی را که من در نمی یابم چرا باید گفت؟

بعد از آن بود که شاعران ایرانی دیگر به عربی شعر نگفتند و اشعار فارسی گفته شد. اولین شخصی که بعد از جمله ی لیث، اولین بیتش را فارسی سرایید محمد بن وصیف سیستانی بود که بیت زیر را در وصف لیث، گفت:

ای امیری که امیران جهان خاصه و عام بنده و چاکر و مولای و سگ و بند و غلام

پس از این شعر، شاعران زیادی به سراییدن اشعار فارسی مشغول شدند که یکی از آن ها فیروز مشرقی بود. فیروز مشرقی از شاعران دوره ی طاهریان و صفاریان و حاکمیت عمرو لیث صفاری بود. تذکره نویسان، اطلاعات چندانی از اوضاع و احوال این شاعر معاصر دوران لیث ندارند. تنها چیزی که از این شاعر فارسی زبان، بر جای مانده است 9 بیت شعر است که از میان این آن ها، سه قطعه دو بیتی و سه بیت مفرد می باشند.

از اشعار به جای مانده از فیروز مشرقی عبارتند از:

مرغی است خدنگ او عجب دیدی مرغی که شکار او همه جانا

داده پر خویش کرکسش هدیه تا بچه ش را برد به مهمانا…

یکی همچون پرن بر اوج خورشید یکی چون شایورد از گرد مهتاب

به خط و آن لب دندانش بنگر که همواره مرا دارند در تاب

یکی همچون پرن بر اوج خورشید یکی چون شایورد از گرد مهتاب

لازم به ذکر است بدانید شایورد به معنای شاه ورد، شاد رود، هاله و طوق مهتاب می باشد.

فیروز مشرقی که بود؟

زندگینامه فیروز مشرقی

فیروز مشرقی در نیمه ی قرن سوم هجری قمری به دنیا آمد. از موفقیت های زندگی او، راه یابی به دربار صفاریان بود. وی موفق شد در دوران جوانی به این مهم دست یابد و از مداحان برجسته ی دربار صفاریان محسوب شود. وی در سال 283 هجری قمری درگذشت.

به شاعرانی که در دوره های صفاریان و طاهریان می زیستند و شعر می سراییدند شاعران دوره ی اول ادبیات فارسی می گویند که فیروز مشرقی یکی از این شاعران بود. درست است که اشعار این شاعران، اغلب کوتاه و دو بیتی بود ولی به دلیل اینکه آن ها را به فارسی می سراییدند، از مهم ترین و تاثیرگذارترین اشعار فارسی به شمار می روند.

این شاعران با کنار گذاشتن اشعار عربی و سراییدن شعر به زبان فارسی، بنای شعر فارسی را گذاشتند و مطمئنا شاعران زیادی در قرن های بعد، از این اشعار، الهام گرفتند و تاثیر زیادی در اشعار فارسی نسل های بعدی گذاشت.

در واقع دوران صفاریان، از برجسته ترین و طلایی ترین دوره های شعر و و ادبیات فارسی بود. چرا که در این دوره، زبان فارسی، زبان رسمی حکومت، اعلام شد و با این کار، از مرگ تدریجی این زبان جلوگیری شد. علاوه بر این، یعقوب لیث دستور داد که در کاخ او فقط به زبان فارسی صحبت کنند و هر کسی که به زبان عربی سخن می گفت مجازات می شد.

علاقه ی لیث به زبان فارسی فقز برای تکلم نبود بلکه او در این دوره، از شاعران فارسی زبان هم حمایت های زیادی نمود و سبب شد که در این دوره اشعار زیادی به زبان فارسی گفته شود و شاعران برجسته ی زیادی مثل فیروز مشرقی، معروف شوند.

سبک اشعار فیروز مشرقی

بررسی اشعار فیروز مشرقی در دوره اول ادبیات فارسی

دوره ی اول شعر فارسی، از اوایل سده ی سوم هجری آغاز شد و تا پایان همین سده ادامه داشت یعنی دقیقا در زمان حیات فیروز مشرقی. حمایت های دربار صفاریان و طاهریان از اشعار و شاعران فارسی زبان، سبب شد که اشعار زیادی به فارسی در این دوره گفته شود اما تا به امروز فقط 64 بیت شعر از هشت شاعر این دوره بر جای مانده است.

در این دوره، علاوه بر فیروز مشرقی، شاعران دیگری هم در دربار لیث به زبان فارسی شعر می گفتند که از جمله ی ﺁن ها می توان به حنظله ی بادغيسي، محمدبن وصيف سگزي (سيستاني)، ابوسليک گرگاني، بسام کورد، محمودبن وراق، شاکر بخاري و محمدبن مخلد اشاره نمود.

تمام 64 بیت شعری که از این شاعران، بر جای مانده است توسط ژیلبر لازار، پژوهشگر و محقق فرانسوی که در حوزه ی زبان فارسی فعالیت داشت در کتابی شعری به نام اشعار پراکنده ی قديمی ترين شاعران زبان فارسي، جمع آوری شد.

تعداد کمی از ابیات این شاعران، ﺁن هم به صورت پراکنده در تذکره ها باقی مانده است. یکی از مهم ترین ویژگی اشعاری که در دوره ی نخست ادبیات فارسی سروده می شد این است که این اشعار، از غنای موسیقیایی برخوردار نبودند. همچنین واژه های به کار رفته در آن ها ناهماهنگ و اندیشه های آن ها نیز، ساده و بي ‌پيرايه است.

به طور کلی اشعاری که از این دوره بر جای مانده زیاد نیست و حتی اشعاری که لازار، جمع آوری کرده است از 50 بیت شعر، بیشتر نیست که اطلاعات این کتاب، با توجه به تصریحات شفیعی کدکنی، کاملا درست نمی باشد. وی از زمان زندگانی این شاعران و در اشعار منتسب به آن ها، تردید داشت.

گردآوری : بخش علمی بیتوته