به گزارش خبرگزاری فارس از نایین، آیین سوگواری عاشورای حسینی یکی از باشکوه‌ترین و عظیم‌ترین مراسم مذهبی در ایران به شمار می‌رود که با گذشت بیش از هزار سال هنوز هـم به صورت زنـده و پویا در حیـات جامعه ما جریان دارد و منشاء تحولات فراوانی در کنش‌های فردی و اجتمـاعی شده است.

عزاداری مردم در روز عاشورا با فرهنگ و آداب شهرهای مختلف درهم آمیخته شده است و هر یک از مناطق کشورمان سبک و سیاق خود را در عزاداری و برپایی این مراسم سوگواری دارند؛ شهر بافران که در ۵ کیلومتری شهرستان نایین قرار دارد شهر تاریخی که مردم آن نسبت به برگزاری سنت‌های گذشتگان در برپایی عزاداری اهل‌بیت پای‌بند بوده و بسیاری از رسوم اجدادی خود را حفظ کرده‌اند.

حرکت کاروان نمادین کربلا، برپایی تعزیه حر در روز اول محرم، آیین سنتی پَرسِ حسین در تاسوعا، برپایی دسته‌های زنجیرزنی و سینه‌‌زنی، گرداندن علم و نخل و تهیه غذای نذری از جمله آیین‌های عزاداری بافرانی‌ها در ماه محرم است که با سنت‌های مناطق دیگر شهر نایین شباهت‌های فراوانی دارد.

اما برخی آداب سنتی مردم بافران در روز عاشورا زبانزد بوده به طوری که عاشقان حسینی را از سراسر کشور به این شهر می‌کشاند و جمعیتی بالغ بر ۴هزار نفر در روز عاشورا برای عزای پسر فاطمه زهرا‌(س) در حسینیه بافران گردهم می‌آیند.

عاشورا در بافران

در بافران صبح روز عاشورا با قرائت زیارت امام حسین(ع) در شبستان قمربنی هاشم(ع) شروع می‌شود، سپس جوانان در وسط حسینیه‌ با کوبیدن بر دُهُل مردم را فرا می‌خوانند و همزمان که تعزیه حضرت عباس(س) در حسینیه آغاز می‌شود، هیأت زنجیرزن از حسینیه خارج شده و در محلات بافران حرکت می‌کنند در میان راه در کنار مسجد فاطمه الزهرا(س)، مسجد امام حسین(س) و محله دروازه توقف کرده و روضه می‌خوانند.

تعزیه سقای کربلا که از تعزیه‌های سنتی بافران بوده از صبح زود شروع شده و تا زمان برگشت هیأت به حسینیه ادامه دارد.

هنگام برگشت هیأت به حسینیه دسته شال زن که پیرغلامان شهر هستند به عنوان اولین گروه با نوای «یا حُسَینْ کو حُسَین» وارد حسینیه می‌شوند و پشت سر آنان جوانانی که نخل هیأت و علم‌های بزرگ را بلند کرده‌اند داخل می‌شوند.

دسته زنجیرزن با نوای «ای لشگر قرآنْ مَنَمْ شهیدِ ألْرَّحمٰنْ مَنَم» و با خواندن ابیات آقای سید محمد کوثری «آه از آن ساعتی که با تن چاک چاک، نهادی ای تشنه لب صورت خود روی خاک» به حسینیه وارد می‌شوند.

آخرین گروه جوانانی هستند که به دو دسته تقسیم شده‌‌اند و هر دسته ابتدا مصرعی را بلند خوانده و بر سینه می‌زنند و سپس با فریاد «یا حسین» توسط هدایت کننده‌ای که میان دو دسته قرار دارد، مصرع دوم را آرام خوانده و بر سر می‌زنند تا به حسینیه برسند.

«گَر رأس تو بر نیزه ببینم چه کُنَم من، گَر ریخت زمین خونِ جَبینَت چه کُنَم من، رَوی جانبِ میدان به طفلان نَظَری کن» «شدْ موقعِ جانبازیِ سالارِ شهیدان، زینب زِ قَفا ناله کُنان گفتْ حسینْ جان، رَوی جانبِ میدانْ به طفلانْ نَظَری کُن»

این دسته‌ها در ظهر عاشورا به گروه تعزیه پیوسته و با آتش گرفتن خیمه نمادین اهل بیت ثارالله توسط سپاه شمر، مراسم به پایان می‌رسد و بعد از آن مردم در قدمگاه امام رضا(ع) مهمان سفره حضرت می‌شوند.

شال زنی هویت مذهبی مردمان بافران

آیین سنتی شال زنی یکی از شیوه‌های حزن‌آور و اثرگذار عزاداری بافران است که فقط در روز عاشورا انجام می‌شود به نحوی که یک ساعت قبل از ظهر عاشورا، دسته شال زن یا شال گردن پیشاپیش دیگر دسته‌ها با شنیدن صدای دهل حرکت خود را آغاز می‌کنند.

عبدالرضا عرب، فرمانده یگان حفاظت اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان اصفهان در گفت و گو با خبرنگار فارس در نایین، اظهار کرد: بافران شور و حماسه‌ای فوق العاده تاثیرگزار و قدمتی طولانی در عزاداری دارد که آیین‌های سنتی مخصوص این منطقه بر زیبایی و شور عزاداری می‌افزاید.

وی ادامه داد: از قدیم رسم است که به پاس رشادت‌ها و ایثارگری‌های اباعبدالله الحسین(ع) در پاسداشت و زنده نگه داشتن اسلام، برای آن حضرت شال می‌زنند و این سنت در بافران از سابقه دیرینه‌ای برخوردار است و کسانی که کمترین رمقی دارند در این دسته شرکت می‌کنند که این نماد ریشه دار بودن عشق حسینی در قلب‌های مومنین است. 

محمود مدنیان، رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در گفت و گو با خبرنگار فارس در نایین اظهار کرد: دسته شال زن، از پیران و میانسالان تشکیل می‌شود که از وقار و متانت خاصی برخوردار است و یاد خاطره حبیب بن مظاهر، پیرغلام امام حسین(ع) را تداعی می‌کند.

وی افزود: دسته شال‌زن، شالی به رنگ سیاه یا سبز را با دستان یک پیرغلام بر گردن می‌آویزند و در حالی که یک سوی آن رها است سوی دیگر را در دست گرفته و با نظم خاص و هماهنگ با نوحه دسته، گاه آن را بالا آورده بر شانه می‌افکنند و گاه فرو برده در دست نگاه می‌دارند.

مدنیان خاطرنشان کرد: آیین سنتی شال زنی بافران در تاریخ ۱۳۹۷/۰۸/۲۸ به شماره ۱۶۹۵ در فهرست آثار ناملموس شهرستان نایین ثبت شده است.

علیرضا مفتاح، نویسنده کتاب فرهنگ نایین در گفت وگو با خبرنگار فارس در نایین، گفت: تحقیقات و بررسی‌ها نشان می‌دهد هر فرهنگی که در قومی وجود دارد گاهی جاذبه‌های خاصی داشته و برخی از آن‌ها نمود ویژه‌ای دارد و از جمله مواردی که می‌توان در شهر بافران به آن اشاره کرد آیین شال زدن است که این فرهنگ در کمتر جایی و قوم‌های دیگر مشاهده شده است.

وی افزود: در این آیین پیرمرد‌ها و ریش سفید‌هایی که نمی‌توانند در عزاداری‌های سنگین همانند سینه‌زنی و زنجیر‌زنی شرکت کنند به دو دسته متفاوت تقسیم شده و با شال عزاداری کرده و با ذکر «یا حسین» در جلو دسته حرکت می‌کنند.

نویسنده کتاب فرهنگ نایین تصریح کرد: ویژگی‌هایی که این گروه دارد این است که حرمت بزرگان حفظ شده و در جلو دسته حرکت می‌کنند و چون با حزن و با یک آرامش خاصی عزاداری می‌کنند دل‌های تماشاگران و عزاداران جذب می‌شود.

عشق به حسین علیه السلام پیر و جوان نمی‌شناسد که حضور سرباز ۶ماهه کربلا حضرت علی اصغر(ع) تا سرباز ۸۰ساله حبیب بن مظاهر گویای این عشق ورزی است و پیام زنده ماندن این سنت آن است که جاذبه عشق حسینی در تسخیر قلب‌ها بی‌رقیب است و گذشت روزگاران با آنکه کوه‌ها را می‌فرساید قادر نیست این عشق را از دل‌ها بزداید بلکه مانند نسیمی که بر خرمن آتشی بوزد آن را شعله‌ور می‌سازد.

آیین سنتی پخت ۱۰ هزار پرس غذای نذری به وسیله سوخت هیزم در قدمگاه امام رضا(ع)

کریم پوربافرانی، عضو هیأت امنا قدمگاه امام رضا(ع) بافران در گفت و گو با خبرنگار فارس در نایین اظهار کرد: طبق رسم هرساله ۱۰ هزار پرس غذای نذری در قدمگاه امام رضا(ع) بافران با شکوه خاص و به صورت خودجوش و مردمی و با کمک خیرین پخت می‌شود.

وی افزود: مردم از چند روز مانده به محرم در تدارک این نذری نسبت به تهیه اقلام نظیر چوب، برنج و حبوبات اقدام می‌کنند که گوشت مصرفی آن نیز توسط خود مردم تهیه شده و در روز تاسوعای حسینی در جلو دسته، احشام نذری را ذبح می‌کنند.

پوربافرانی با اشاره به اینکه بیش از نیم قرن است این آیین در بافران برگزار می‌شود، تصریح کرد: برای پخت این نذری، ۳۰ دیگ غذا بر روی آتش قرار گرفته و از ۲۵ تن هیزم برای پخت آن استفاده می‌شود که صبح زود بین اهالی شهر توزیع می‌شود و در ظهر عاشورا، از مهمانانی که از راه دور آمده‌اند داخل قدمگاه پذیرایی می‌شود.

آیین سنتی حلقه ماتم

در شهر بافران بعد از پایان مراسم‌ عزاداری روز عاشورا و پیش از نماز ظهر، مراسم «حلقه ماتم» برگزار می‌شود که در این مراسم عزاداران حسینی کنار یکدیگر به صورت یک حلقه بزرگ ایستاده و چند نفر از بزرگان در میان حلقه به عنوان راهنما قرار می‌گیرند و اشعار زیر همراه با ضرب خاص دُهُل و زُنْج می‌خوانند: «اصغرِ بی شیر واویلا، کشته شد از کین واویلا؛ شیونْ نیامْ است واویلا، قتلِ امام است واویلا» و مراسم با «یا حسین، کو حسین» و ضرب تند «حسین، حسین» پایان می‌یابد.

آیین سنتی تشییع نمادین شهدای دشت کربلا

در شب سیزدهم محرم، تعزیه بنی‌اسد با شور و شکوه خاص در بافران برگزار می‌شود که در آغاز مراسم، کارگردانِ تعزیه ماجرای حضور بنی اسد در کربلا را شرح و گروهی که در نقش زنان بنی‌اسد، درون خیمه‌ای اجتماع کرده‌اند با خواندن اشعاری تعزیه را آغاز می‌کنند.

پس از آن گروهی با لباس‌های مخصوص در نقش مردان بنی اسد قرار گرفته و در حالی که بیل، کلنگ، فانوس و حصیر در دست داشته به حسینیه وارد شده و در حال دور زدن بر گرد شهدای گمنام میان حسینیه، اشعاری را در مصیبت شهدای کربلا زمزمه می‌کنند. 

برپایی آیین‌های سنتی نماد عشق و ارادت مردم بافران به امام حسین(ع) است و عاشورا همان میعادگاهی است که تا همیشه تاریخ ندای سیدالشهدا(ع) را در گوشمان تکرار می‌کند تا باز هم از دل‌های آزاده، «حُر» بسازد و آزادگی را سهم سرنوشت جاماندگان کند.

پایان پیام/ ۶۳۱۳۰