روزنامه شرق نوشت: دولت سیزدهم قصد دارد در نزدیکی حرم امام خمینی (ره)، مجموعه ورزشی بین‌المللی بسازد اما یک کارشناس مخاطرات زمین‌شناختی صراحتا این تصمیم را خطای تاریخی و اثرات آن را جبران‌ناپذیر می‌داند و تأکید دارد که مسئولان نباید اشتباه صورت‌گرفته در ساخت برج میلاد و پل طبقاتی صدر را تکرار کنند. به‌تازگی محسن منصوری، معاون اجرائی رئیس‌جمهور، از ساخت یک استادیوم در تهران خبر داده و گفته که با توجه به پیشنهادهای تولیت آستان امام خمینی (ره)، قرار شده در زمینی به مساحت ۳۰۰ هکتار در مجاورت حرم، مجموعه ورزشی ساخته شود. با اینکه وزیر ورزش ساخت این مجموعه ورزشی را افتخاری برای دولت ابراهیم رئیسی می‌داند، مسعود مجرب، پژوهشگر مخاطرات زمین‌شناختی می‌گوید که ساخت ورزشگاه در این محدوده که هم دچار فرونشست شدید و هم در لرزه‌‌خیر است، از جمله اشتباهات تاریخی است. چون ساخت بنای بزرگی مثل ورزشگاه در منطقه‌ای درگیر با دو مخاطره زمین‌شناختی، به دور از منطق است.
20 سانتی‌متر نشست سالانه در محدوده حرم امام خمینی(ره)
بنا به گفته مجرب، اگر از ۱۰ کارشناس مخاطرات در حوزههای زلزلهشناسی، زمین‌شناسی و فرونشست، بپرسید که بدترین جای تهران کجاست؟ بدون تردید پاسخ می‌دهند؛ جنوب غربی تهران، حد‌فاصلِ رباط‌کریم، اسلامشهر و چهاردانگه. اینجا یکی از بدترین‌‌‌ها نیست بلکه بدترین محدوده تهران است. چون هم نرخ فرونشست بالایی دارد و هم اینکه دو گسل این منطقه را قطع می‌کند. مجرب توضیح می‌دهد که مسئولان بنا دارند ورزشگاه را در جنوب چهاردانگه، بخش‌هایی از اسلامشهر، نصیرشهر، صباشهر و رباط‌کریم بسازند. اینجا منطقه‌ای است که تا ۲۰ سانتی‌متر نشست در سال دارد. این عدد زیادی است. در ضمن دقت کنیم که این محدوده، در حاشیه فرونشست قرار دارد و همیشه آسیب‌ها در حاشیه فرونشست، بیشتر و جدی‌تر از مرکزِ فرونشست است.
اگر فرونشست داریم چرا ساختمانها خراب نمی‌شود؟
این کارشناس مخاطرات زمین‌شناختی این‌طور ادامه می‌دهد که شاید برای مسئولان سؤال شود که اگر سالانه ۲۰ سانتی‌متر نشست اتفاق می‌افتد، چرا ساختمانها خراب نمی‌شود؟ چرا اثر فرونشست محسوس نیست؟ مگر ساختمانها می‌توانند ۲۰ سانتی‌متر جابه‌جایی را تحمل کنند؟ باید بگویم این منطقه وسیع و محدوده تحت تأثیر فرونشست هم گسترده است. از سوی دیگر نشست زمین به یک شکل و به یک اندازه اتفاق می‌افتد، در نتیجه اثر فرونشست را فعلا به شکل ریزش ساختمان نمی‌‌بینیم بلکه فقط شاهد تَرَک در ساختمانها هستیم.
ساخت ورزشگاه بین‌المللی روی 2 گسل لرزه‌خیز
او با اشاره به اینکه دو گسل شمال ری و گسل کهریزک از کمر اسلامشهر رد شده، می‌گوید: این گسل‌ها جدا از اینکه فعال باشند یا بعدا فعال بشوند، می‌توانند آسیب‌زا باشند. اینها جزء گسل‌های مهم جنوب تهران و لرزه‌خیز هستند. ضمن اینکه وقوع زلزله در زمینی که بر اثر فرونشست پوک و سست شده، اثر تخریبی بیشتری دارد. مجرب تأکید دارد که در شرایط موجود برای جلوگیری از مخاطرات فرونشست، مسئولان باید به‌دنبال فرار از زون‌های خطرناک باشند نه اینکه بروند در زون‌های خطر فرونشست، ورزشگاه بسازند. این یکی از آن اشتباهات فاحشی است که به‌عنوان فعل غیرمنطقی در تاریخ ماندگار خواهد شد. مجرب در ادامه با انتقاد از ساخت خط متروی اسلامشهر می‌گوید: کشیدن مترو برای اسلامشهر کار اشتباهی بود که هنوز صدایش درنیامده، حالا هم متأسفانه به فکر ساختن ورزشگاه در این محدوده افتاده‌اند. در این محدوده، نرخ فرونشست بالا و زون خطر است، در نتیجه باید به سلامت روان افرادی که اصرار می‌کنند در این محدوده باید ورزشگاه ساخته شود، شک کنیم. او با بیان اینکه در شهرهای ملارد، چهاردانگه، نصیرشهر، باقرشهر و احمدآباد مستوفی، فیشرها و ترک‌ها روی سطح زمین و ساختمانها قابل مشاهده است، می‌گوید: مسئولان قبل از انتخاب محدوده برای ساخت ورزشگاه کافی بود در فاصله بین اتوبان آزادگان تا میدان نماز اسلامشهر پیاده‌روی و آثار فرونشست را در این مناطق مشاهده می‌کردند.
بهسازی در ساختمانی به بزرگی ورزشگاه ممکن نیست
مجرب در پاسخ به این پرسش که آیا امکان بهسازی و اقدام پیشگیرانه در حین ساخت ورزشگاه برای کاهش خطرات زلزله و فرونشست وجود دارد؟ می‌گوید: اگر می‌خواستند یک ساختمان بسازند، می‌توانستیم روی بهسازی آن تمرکز کنیم ولی می‌خواهند محدوده وسیعی را زیر ساخت‌وساز ببرند و ورزشگاه بسازند. در محدوده وسیعی مثل ورزشگاه حتما بر اثر ترک‌ها و فیشرهای ناشی از فرونشست، ساختمان حتما دچار آسیب جدی خواهد شد.
برج میلاد و پل صدر بدون مطالعه ساخته شدند
این کارشناس مخاطرات زمین‌شناختی در بخش پایانی گفتوگو با انتقاد از اجرای پروژه‌های بزرگ عمرانی بدون انجام مطالعه بیان می‌کند که مدیران شهری تهران دو تصمیم غلط بسیار بزرگ، در کارنامهشان دارند. یکی برج میلاد و دیگری پل طبقاتی صدر. هر دوی این سازه‌ها در اشتباه‌‌ترین نقطه ساخته شده‌اند. برج میلاد به‌عنوان بلندترین ساختمان شهر باید در مرکز شهر ساخته می‌شد ولی در شمال تهران، آن‌هم روی گسل پردیسان ساخته شد. یعنی اگر از شما بپرسند بدترین جایی که می‌شد برج میلاد را ساخت، کجاست؟ باید پاسخ بدهیم همین‌جایی که ساخته شد.
برج میلاد ترک برداشته
مجرب این‌طور ادامه می‌دهد که طبق مطالعه‌ای که انجام دادیم، در‌حال‌حاضر هم تعدادی ترَک در مرکز همایش‌های برج میلاد وجود دارد. پل طبقاتی صدر هم روی زون گسلی شمال تهران بنا شده است. این خطاها به قدری بزرگ است که کسی باور نمی‌کند که مسئولان بدون مطالعه و بررسی مخاطراتی مثل زلزله و فرونشست اقدام به ساخت‌وساز می‌کنند. در جلسه مکان‌یابی ورزشگاه جدید که روز یکشنبه (9 مهر 1402) برگزار شد، علاوه بر معاون اجرائی رئیس‌جمهور، وزیر ورزش و جوانان، سرپرست حرم امام خمینی(ره)، معاون فرهنگی اجتماعی شهردار تهران و رئیس سازمان ورزش شهرداری تهران هم حضور داشتند. در این نشست، منصوری معاون اجرائی رئیس‌جمهور که قبلا در همین دولت سیزدهم، استاندار تهران بوده، تأکید کرده که جای یک کار بزرگ در حوزه ورزش در کارنامه دولت سیزدهم و دولت‌های بعد از انقلاب خالی بود و قصد داریم این کار را با ساخت یک استادیوم بزرگ انجام بدهیم.
موقعیت مکانی مجموعه ورزشی آزادی درست انتخاب شد
بنا به گفته مسعود مجرب، کارشناس مخاطرات زمین‌شناختی، مسئولان به دنبال انجام یک پروژه عمرانی بزرگ و چشمگیر هستند، برای همین تصمیم گرفته‌‌‌اند که پایتخت را صاحب یک مجموعه ورزشی در قد و قواره ورزشگاه آزادی کنند اما متأسفانه موقعیتی مکانی که برای ورزشگاه جدید انتخاب کردهاند، برخلاف ورزشگاه آزادی، اشتباه و ساخت آن یک خطای فاحش است. در صورت احداث ورزشگاه در این محدوده، خسارت مالی و حتی جانی، جبران‌ناپذیر خواهد بود. دولت سیزدهم می‌‌خواهد ورزشگاهی را برای جبران کمبود ورزشگاه در پایتخت بسازد، اما قبل از تصمیم به ساخت باید به دو سؤال جواب بدهد؛ اول اینکه آیا تهران ظرفیت توسعه بیشتر را دارد؟ دوم اینکه محدوده‌ای که در نزدیکی حرم انتخاب کردهاند، آیا محدوده مناسبی برای ساخت مجموعه ورزشی هست یا خیر؟ کارشناسان شهری توصیه اکید می‌کنند که باید از بزرگ‌شدن تهران جلوگیری شود اما دولت و مدیران شهری، همچنان به دنبال توسعه تهران و کسب اعتبار از طریق ساخت پروژه‌های عمرانی آن‌هم بدون مطالعه و ارزیابی اثرات هستند. ادامه این روند، جمعیت قابل‌توجهی از تهرانی‌ها را در معرض خطر قرار می‌دهد. بنا به اظهارات معاون اجرائی رئیس‌جمهور، ساخت هرچه سریعتر ورزشگاه جدید در تهران، دستور ابراهیم رئیسی است اما هنوز محل تأمین هزینه‌ها مشخص نشده است. تنها اشاره شده که از بودجه عمومی نخواهد بود، بلکه از طریق مجوزات خاص (!) یا تهاتر و با مشارکت سرمایه‌گذار خصوصی هزینه‌ها تأمین خواهد شد.
زینب رحیمی
