به گزارش ایرنا، گلپایگان یکی از شهرستان‌های استان اصفهان است و با پیشینه باستانی و تاریخی هفت هزار ساله حدود ۲۵۰ اثر تاریخی، فرهنگی و گردشگری دارد که ۲۹ اثر تاریخی آن در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
بر اساس اسناد موجود، نام گلپایگان از "ورتپاتکان" آمده که به معنای شهر یا سرزمین ورتپات است؛ این کلمه یکی از نام‌های ایران است که به تدریج به وردپات، وردپاذ، کردپاز و گلپاد تبدیل شده است.
مسجد جامع، مناره سلجوقی، امامزاده هفده تن، ارگ گوگد، بازار سنتی، امامزاده سیدالسادات، پل قاضی زاهد، آرامگاه ناصر بن علی، قلعه تاریخی روستای وانشان، خانه‌های تاریخی شجاع نظام و معظمی و سنگ‌نگاره‌های منطقه غرغاب از مهمترین آثار تاریخی این شهرستان بشمار می آید.
مناره سلجوقی از بلندترین مناره های سده پنجم هجری قمری و دارای کتیبۀ آجری به خط کوفی است و بقعه هفده تن مربوط به قرن یازدهم هجری و همزمان با سلطنت شاه عباس اول صفوی است که بر روی بنای هشت گوش آن، گنبد کاشیکاری نفیسی قرار دارد.
ارگ گوگد از مهمترین جاذبه های تاریخی و گردشگری این است که با مصالح خشت و گل با چهار برج مدور به صورت قلعه ای نظامی مورد استفاده قرار می گرفت؛ این قلعه زیبا مورد بازسازی قرار گرفته و علاوه بر دارا بودن هتل و رستوران، بصورت یک مجموعۀ تفریحی و فرهنگی مورد استفاده قرار می گیرد و در جذب گردشگران داخلی و خارجی تأثیر بسزایی دارد.
مسجد جامع گلپایگان نیز مربوط به دوران سلجوقیان و پادشاهی محمد بن ملکشاه و دارای کتیبه های کوفی آجری و سایر تزیینات مجلل و بسیار زیباست که در زمان فتحعلی‌شاه قاجار، شبستان هایی به ساختمان اصلی الحاق شد.
طبیعت زیبا، دشت لاله‌های واژگون روستای هنده در اردیبهشت، جاذبه‌های طبیعی اطراف دو سد ، اقامتگاه‌های بومگردی و برگزاری جشنواره های مختلف از جمله کباب از جمله جاذبه های میراثی و گردشگری این خطه بشمار می آید، علاوه بر آثار تاریخی، فرهنگی و گردشگری، این شهرستان بدلیل فرهنگ غنی دارای میراث ناملموس فراوان شامل سنت‌ها و نمودهای شفاهی، هنرهای نمایشی، عادات و رسوم اجتماعی، جشن‌ها، رسوم مربوط به طبیعت و کیهان و مهارت در هنرهای دستی و سنتی است.
در سال های اخیر اقدامات بسیاری در شهرستان گلپایگان برای توسعه صنعت گردشگری با حفاظت و مرمت آثار تاریخی و راه اندازی اقامتگاه های بومگردی انجام شد که از جمله آنها می توان به مرمت مسجد جامع، خانه معظمی، برج و باغ علی اکبری، سردر امامزاده هفده تَن، خانه شجاع نظام، پل قاضی زاهد و حمام تاریخی ملا اسدالله و راه اندازی ۱۰ اقامتگاه بومگردی اشاره کرد.
با این وجود همواره مسوولان و کارشناسان میراث فرهنگی بر اجرای برنامه ها و تخصیص بودجه های بیشتر برای حفظ و نگهداری این آثار تاکید کردند و در همین پیوند جمعی از دوستداران میراث فرهنگی گلپایگان اقدام به راه اندازی پویش مردمی حفاظت از آثار تاریخی و طبیعی این شهرستان کردند تا از طریق آن بتوانند سهم افزون تری در پاسداشت هویت منطقه و کشور خود داشته باشند.
در این پویش که با شعار " در فصل بارش، بناهای تاریخی را از آسیب حفظ کنیم " آغاز شد بر بازدید مستمر از بناها در زمان بارندگی، بررسی ناودان ها و مسیرها آبروها، برف‌روبی قبل از آسیب به بنا و ترمیم اضطراری خرابی های بناهای تاریخی تاکید شده است.
به گفته رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گلپایگان، این پویش با مشارکت انجمن‌های دوستداران میراث فرهنگی شهرستان از جمله "وردپاتکان " و " تیمره " و با توجه به آغاز بارندگی ها راه اندازی شد و در مرحله نخست آن، دوستداران میراث‌فرهنگی در قالب چند تیم پشت بام‌ها، آبراه‌ها و مسیرهای تخلیه آب باران و برف را در محل آثار تاریخی بررسی می کنند.
مصطفی قانونی افزود: در مرحله دوم، طرح آموزش عمومی آشنایی با مبانی میراث‌فرهنگی و گردشگری ویژه داوطلبان حضور در این پویش برگزار می شود تا آنها بتوانند به کارکنان میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان برای حفاظت هرچه بهتر و بیشتر از آثار تاریخی کمک کنند.
وی در گفت و گو با ایرنا با بیان اینکه با توجه به گستردگی این شهرستان و دسترسی دشوار به برخی از مناطق و آثار تاریخی، در قالب این پویش تیم هایی از دوستداران میراث فرهنگی با همکاری یگان حفاظت از آثار تاریخی تشکیل شده است تا همه آثار میراثی شهرستان را از جمله قلعه ها، کاروانسراها، کبوترخانه ها و خانه های قدیمی را بازرسی کنند.
به گزارش ایرنا، قانونی با اشاره به اینکه تا کنون حدود ۱۸۰ اثر تاریخی در این شهرستان شناسایی شده است و ۲۹ اثر از میان آنها در فهرست آثار ملی قرار دارد، تاکید کرد: گلپایگان تا کنون در جلب مشارکت های مردمی در بخش حفاظت از میراث فرهنگی بسیار موفق بوده است.
وی با بیان اینکه نمونه های بسیاری از مشارکت های مردمی در گلپایگان برای حفاظت از میراث فرهنگی وجود دارد، اضافه کرد: به عنوان مثال خانه تاریخی شجاع نظام به مخروبه تبدیل شده بود اما با توجه به اقدامات انجام شده اداره میراث فرهنگی، جذب سرمایه گذار و مشارکت مردم اکنون به یک اقامتگاه تبدیل شده است.
قانونی از دیگر نمونه های مشارکت مردمی برای مرمت و بازسازی آثار تاریخی را جذب سرمایه گذار برای قلعه روستای وانشان، تبدیل حمام های تاریخی به رستوران سنتی و پویش مرمت قلعه "وداغ" در شهر گلشهر عنوان کرد و خاطرنشان کرد: در پویش مردمی مرمت قلعه وداغ مردم برای تامین مصالح ساختمانی مورد نیاز کمک کردند.
وی با بیان اینکه صنعت گردشگری در این خطه در سال های اخیر رشد بسیار خوبی داشت، خاطرنشان کرد: تعداد اقامتگاه های بومگردی از یک واحد در سال ۹۶ به ۱۰ واحد در سال جاری افزایش یافته است.
مدیرعامل انجمن دوستداران میراث فرهنگی گلپایگان (وردپاتکان) در گفت و گو با ایرنا به برخی مشکلات موجود برای حفاظت از آثار تاریخی اشاره و تصریح کرد: بیشتر بناهای تاریخی در این شهرستان از نوع خاک، گِل و خشت است که آسیب زیادی بر اثر وقایع طبیعی مانند بارندگی می بینند و نیاز به اقدامات حفاظتی و تخصیص بودجه بیشتر دارند.
مهدی یاوری با تاکید بر اینکه تا کنون اقدامات و فرهنگ سازی بسیاری در این خطه برای حفاظت از آثار تاریخی شده است، خاطرنشان کرد: تشکل های دوستدار میراث فرهنگی گلپایگان برای ثبت ملی برخی از این آثار و جذب بودجه مورد نیاز برای آن بویژه از طرف خیران فعالیت بسیاری کردند.
وی یکی دیگر از اقدامات دوستداران میراث فرهنگی در گلپایگان را شناسایی بناهای تاریخی در معرض تخریب با کمک دهیاران و شهرداران این شهرستان عنوان و اضافه کرد: در این کار با موفقیت های بسیاری همراه بودیم بطوریکه با بازسازی اضطراری برج قلعه وداغ در گلشهر، این سازه پابرجا ماند.
یاوری با اشاره به اینکه کار احیای قنات های گلپایگان نیز با مشارکت مردمی آغاز شده است، اظهار داشت: این شهرستان در گذشته حدود ۲۰۰ قلعه داشته اما اکنون تنها آثار حدود ۱۰ قلعه باقی مانده و لازم است برای جلوگیری از تخریب آنها و همچنین کبوترخانه ها که در این خطه بصورت مستطیل شکل ساخته شده اند، اقدامات بیشتری شود.
این فعال اجتماعی با تاکید بر اینکه آثار تاریخی هر شهر و روستا، سند هویت جمعی کشورمان است، گفت: هر یک از این آثار مربوط به هویت ملی کشور است و تخریب هر کدام از آنها خسارت جبران ناپذیری بهمراه دارد بهمین دلیل مردم و دوستداران میراث فرهنگی گلپایگان در پویشی اجتماعی برای حفاظت از آنها بویژه در فصول بارش عزم خود را جزم و این حرکت را آغاز کردند.
یاوری اعتقاد داشت که لازم است این پویش در سطح استان اصفهان و کشور نیز گسترش یابد تا از ظرفیت های مردمی موجود برای پاسداشت هویت ملی و تاریخی کشورمان هرچه بهتر و بیشتر استفاده شود.
وی، لازمه این کار را آموزش، فرهنگسازی و استفاده از توان نیروهای داوطلب خواند و تصریح کرد: امروز با برخی محدودیت های مالی مواجه هستیم بنابراین می توان از پویش های مردمی برای حفاظت از آثار میراثی و تاریخی کشورمان به خوبی استفاده کرد.
شهرستان گلپایگان با بیش از ۹۰ هزار نفر جمعیت و سه شهر گلپایگان، گوگد و گلشهر و ۵۲ روستا و آبادی در ۱۸۰ کیلومتری شمال غربی اصفهان است.
