آبخوان لایه زیرزمینی قابل‌نفوذ و متخلخل از سنگ‌های نفوذپذیر و نرم نظیر شن، کنگلومرای، سنگ‌آهک شکسته شده و شن نرم است که از آب اشباع شده و به‌راحتی قابلیت انتقال آن را به چاه یا چشمه دارد.
خالی شدن این لایه‌های متخلخل از آب موجب فرونشست زمین می‌شود و با رخ دادن این پدیده حتی بارندگی‌های ممتد هم نمی‌تواند لایه‌های فرونشسته را ترمیم و پر آب کند ازاین‌رو اندک‌اندک مرگ آبخوان‌ها رقم می‌خورد.
برخی از این آبخوان‌ها در لرستان وضعیت مناسبی ندارند و در صورت عدم اقدام عاجل به سمت مرگ آنها پیش خواهیم رفت و گسترش پدیده فرونشست زمین و ... را به همراه خواهد داشت.
کاهش آب سفره‌های زیرزمینی لرستان برای همه محرز است
دکتر خسرو عزیزی، دکترای کشاورزی دانشگاه لرستان نیز در رابطه با اهمیت آبخوانداری به ایسنا گفت: تقریباً برای ما محرز است که با کاهش آب سفره‌های زیرزمینی لرستان مواجه هستیم.
وی بیان کرد: با توجه به شرایط اقلیمی، باران‌های لرستان رگباری است و خطر سیلاب همیشه وجود دارد و چون طبیعت بارندگی‌ها تند و رگباری است احتمال نفوذ در زمین خیلی کم است.
عزیزی اظهار کرد: در این شرایط تزریق آب به آب‌های زیرزمینی استان خیلی کم اتفاق می‌افتد.
وی با بیان اینکه برای تزریق آب به سفره‌های زیرزمینی که نتیجه آن استفاده بهینه از آب است باید راهکارهای موثر عملیاتی شوند، گفت: حفظ پوشش گیاهی و رعایت الگوهای کشت مناسب باید توسط بهره‌برداران به‌صورت ویژه در نظر گرفته شود.
این عضو هیئت علمی دانشگاه لرستان در ادامه گفت: هیچ توجیهی ندارد در سال آیش اراضی دیم زمین بدون پوشش بماند چرا که با این کار منافذ آب با باران‌های تند و رگباری بسته شده و رواناب را شاهد خواهیم بود.
وی ادامه داد: باید در دیم‌زارها از نباتات علوفه‌ای استفاده کرد و آیش سبز داشت که باعث می‌شود آب آرام به ذرات برگ و شاخه بخورد و در زمین نفوذ کند و از طرفی در جاهای شیب‌دار کارهای آبخیزداری انجام می‌شود و با این کار حرکت آب کند خواهد شد.
عزیزی با بیان اینکه در آبخوانداری حفظ آب بسیار مهم است چرا که این کار سیراب کردن اراضی را به همراه دارد، گفت: در خیلی عرصه‌ها مهار آب‌های سطحی در راستای کاهش روان آب‌ها به چرخه آب کمک می‌کند.
عضو هیئت علمی دانشگاه لرستان رواناب را عامل فرسایش خاک دانست و افزود: کارهای خوبی در بحث آبخوانداری صورت گرفته اما ایده‌آل نیست.
۱۴۳ میلیون مترمکعب اضافه برداشت آب از منابع زیرزمینی در لرستان
داریوش حسن نژاد مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان در این خصوص می‌گوید: کشاورزان اراضی خود را به افراد غیربومی که با برداشت‌های بی‌رویه از منابع آبی موجب تخلیه آب چاه و افت سطح آب در آبخوان شده و خسارت جبران‌ناپذیری به منابع آبی استان می‌زنند اجاره نداده و از این کار خودداری کنند.
وی ادامه داد: در راستای صیانت از منابع آبی و بهبود وضعیت کشاورزی استان، همکاری بسیار خوب و متقابلی با جهاد کشاورزی و سایر دستگاه‌های اجرایی شده است که شامل ابلاغ الگوی کشت، تعیین تعرفه‌های آب‌بها، حق آبه‌ها، جلوگیری از برداشت بی‌رویه، پر و مسلوب المنفعه کردن چاه‌های غیرمجاز و… است.
این مسئول افزود: مقدار برداشت مستقیم آب‌های سطحی استان در دو حوضه کارون و کرخه شامل ۲.۵۰۸ میلیون مترمکعب و در طرح توسعه منابع آبی شامل ۴.۴۲ میلیون مترمکعب است.
حسن نژاد در خصوص میزان برداشت از آب‌های زیرزمینی در دو حوضه کارون و کرخه یادآور شد: در حوضه کرخه میزان برداشت حدود ۲۴۰ میلیون مترمکعب و در حوزه کارون ۳۷.۴۲۴ میلیون مترمکعب است.
ضرورت کشت برنج به‌صورت خشک کاری
وی گفت: مجموع آب مصرفی، سطحی و زیرزمینی بر اساس آمارهای موجود جهت شرب، صنعت، کشاورزی و فضای سبز نیز حدود یک میلیارد و ۲۱۵ میلیون مترمکعب است.
مدیرعامل آب منطقه‌ای در خصوص منابع آب زیرزمینی از حدود ۱۴۳ میلیون مترمکعب اضافه برداشت در بخش کشاورزی خبر داد و افزود: دی‌ماه سال ۱۳۹۷ کارگروه ملی سازگاری با کم‌آبی، شیوه‌نامه اجرایی محدودیت و ممنوعیت کشت برنج خارج از استان‌های گیلان و مازندران را ابلاغ کرده است و کلیه دستگاه‌های ذی مدخل و متولی می‌بایست نسبت به انجام وظایف خود در راستای این شیوه‌نامه اقدام کنند.
حسن نژاد با اشاره به‌ضرورت کشت برنج به‌صورت خشک کاری اذعان کرد: با توجه به اختلاف درآمد کشت برنج با سایر محصولات از جمله گندم، جو و … اکثر کشاورزان تمایل به کشت برنج دارند. با کشت برنج به روش خشکی کاری می‌توان میزان قابل‌توجهی در آب صرفه‌جویی کرد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان خطاب به کشاورزان و روستاییان گفت: کشاورزان باید الگوی کشت اعلامی از طریق جهاد کشاورزی را رعایت کرده و از کشت محصولات آب‌دوست خودداری کنند در غیر این صورت شرکت آب منطقه‌ای لرستان هیچ‌گونه مسئولیتی در خصوص تامین آب برای محصولات خارج از الگوی کشت نخواهد داشت.
حجم آب آبخوان‌های آبرفتی کاهش یافته است
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان بیشترین کاهش حجم منابع آب زیرزمینی استان را محدوده مطالعاتی کوهدشت و رومشکان اعلام و اظهار کرد: بر اساس آماربرداری دوره سوم، از ۲۰ سال گذشته منتهی به سال جاری به‌طور متوسط حدود ۲ متر با حجمی معادل ۹۰ میلیون مترمکعب و سالانه ۱۰ سانتی‌متر با حجمی حدود ۴ میلیون مترمکعب از ارتفاع و حجم آب آبخوان‌های آبرفتی کاهش یافته است.
وی تصریح کرد: بیشترین کاهش سطح و حجم منابع آب زیرزمینی مربوط به محدوده مطالعاتی کوهدشت با کاهش حدود ۱۶ متر با حجمی معادل ۸۸ میلیون مترمکعب و رومشکان با کاهش حدود ۸ متر و حجم ۲۸ میلیون مترمکعب است.
حسن نژاد ادامه داد: میزان مصارف آب سطحی در شرب، صنعت، فضای سبز و کشاورزی ۵۰۸ میلیون مترمکعب است درحالی‌که این میزان مصارف از منابع آب زیرزمینی ۶۶۴ میلیون مترمکعب است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان اضافه کرد: بر اساس آماربرداری دوره دوم مجموع مصارف آب زیرزمینی و سطحی در دو حوضه کرخه و کارون ۱.۲۱۴ میلیارد مترمکعب است که حدود ۱.۰۳۴ میلیارد مترمکعب آن در بخش کشاورزی مصرف می‌شود.
اضافه برداشت حدود ۱۴۳ میلیون مترمکعبی از منابع آب زیرزمینی آن هم فقط در بخش کشاورزی بسیار قابل تامل بوده و مسئولیت این کار با کیست و آیا به همین میزان آب وارد آبخوان‌ها شده است؟
آمارهای هواشناسی لرستان نیز از کاهش بارش‌ها در استان حکایت دارد و اینکه آب چندانی وارد آبخوان‌ها نشده است.
کاهش ۸ درصدی بارش‌ها در لرستان
بهروز مرادپور، مدیرکل هواشناسی لرستان در این رابطه به ایسنا گفت: بر اساس اطلاعات پهنه‌ای متوسط بارش از ابتدای سال زراعی جاری تا به امروز ۲۹۷میلی‌متر است.
وی ادامه داد: این میزان بارش نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۸ درصد و نسبت به آمار مدت بلندمدت باز در مدت مشابه ۱۴درصد کاهش را نشان می‌دهد.
مرادپور تصریح کرد: امسال با موج‌هایی که بارش‌های برف سنگین برای منطقه داشته باشند مواجه نبودیم.
مدیرکل هواشناسی لرستان افزود: در کل خیلی با سیستم سرمایشی و بارش برف در منطقه تاکنون مواجه نبوده‌ایم.
بارش برف احتمال آبگیری آبخوان‌ها را زیاد می‌کند که با وضعیت فعلی بارش‌ها این امکان نیز در لرستان وجود ندارد.
انجام ۴۳ هزار هکتار عملیات آبخیزداری و آبخوانداری در ۱۶ حوضه آبخیز
در این رابطه شیرزاد نجفی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان به ایسنا گفت: امسال در سطح ۴۳ هزار هکتار عملیات آبخیزداری و آبخوانداری در ۱۶ حوضه آبخیز استان و ۱۱ شهرستان با اعتبار ۳۱ میلیارد تومان انجام شده است.
وی بیان کرد: ظرفیت عملیات‌های آبخوانداری لرستان در طی دو سال، ۱۴۰ هزار مترمکعب برای استحصال و ذخیره نزولات است.
نجفی اظهار کرد: در کوهدشت عملیات آبخوانداری و در سایر شهرستان‌ها که سیل‌خیز و کوهستانی هستند آبخیزداری انجام می‌شود.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان افزود: در جنوب شهرستان رومشکان طرح آبخوانداری و در حوضه کوهدشت در منطقه داوود رشید و کونانی پخش سیلاب انجام شده است.
حال سوال اینجاست که چرا عملیات‌های آبخوانداری در رومشگان و کوهدشت که دشت‌های ممنوعه نیز اعلام شده‌اند در سال‌های گذشته انجام نشده است؟
اضافه برداشت نداریم
در خصوص اضافه برداشت آب‌های زیرزمینی در بخش کشاورزی فریدونی مدیر آب‌وخاک و فنی مهندسی سازمان جهاد کشاورزی لرستان این موضوع را رد کرد.
وی در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه وضعیت آبخوان‌ها خوب نیست، گفت: یک‌زمانی وضعیت بارندگی خوب بوده و مجوزهای برداشتی برای آبخوان‌ها صادر شده اما با خشک‌سالی ورودی و خروجی آبخوان‌ها یکی نیست.
فریدونی افزود: با توجه به محدودیت منابع آبی برای آبیاری با اولویت سامانه‌های آبیاری نوین به متقاضیان تسهیلات بلااعوض پرداخت می‌شود که این امر در جهت تقویت آبخوان‌ها است.
مدیر آب‌وخاک و فنی مهندسی سازمان جهاد کشاورزی لرستان یادآور شد: سالانه به‌طور میانگین ۴ تا ۵ هزار هکتار سیستم آبیاری در استان انجام می‌شود که یکی از مهم‌ترین اهداف آن کاهش مصرف و برداشت آب از منابع است.
وی در ادامه گفت: برای کشت‌هایی که آب مصرفی بیشتری دارند برنامه الگوی کشت وجود دارد، همه باید همکاری کنیم و مجموعه اقدامات باید در کنار هم قرار گیرد تا برداشت‌های بی‌رویه قطع شده و متناسب با آبخوان‌ها باشد.
نکته مهم در خصوص الگوی کشت این است که در این شرایط وخیم آبخوان‌های لرستان بیشتر کشاورزان استان آن را رعایت نمی‌کنند و محصولات آب‌دوست را بیشتر مدنظر قرار داده‌اند.
به گزارش ایسنا، آبخوانداری یکی از اولویت‌های اصلی لرستان در مدیریت بارش، ارتقای بهره‌وری نزولات آسمانی، پیشگیری از تشدید سیل و خسارات آن، بهره‌گیری از فرصت سیلاب و پایداری آب محسوب می‌شود و تا فرصت محدود باقی است، باید اقدام کنیم.
انتهای پیام
