خراسان رضوی در کنار تمام ظرفیت‌هایی که دارد یکی از قطب‌های مهم کشاورزی در کشور است، با این وجود کشاورزان این استان مشکلات زیادی دارند و هرسال شاهد از بین رفتن محصولات خود به دلایلی مختلفی هستند و در تمام این سال‌ها حمایت‌های مقطعی مسئولان از کشاورزان فقط یک مُسکن و راهکار زودگذر برای این بخش آسیب‌پذیر جامعه بوده است.
مشکلات کشاورزان خراسان رضوی از جمله منطقه ترشیز، مشکل امروز و دیروز نیست، دغدغه هرساله آنها است. مشکلاتی که در اثر بروز حوادث هر روز گریبان یکی از محصولات را می‌گیرد و جلوی بعضی از آنها را نمی‌توان گرفت تنها می‌توان میزان خسارات را کاهش داد.
در این میان به نظر می‌رسد بیمه محصولات کشاورزی بهترین راهکار برای مقابله با بلایای طبیعی، خشکسالی، سیل، سرمازدگی، تغییر اقلیم و آنچه که محصولات کشاورزی را تهدید می‌کند، باشد اما این بیمه‌نامه تا چه اندازه پاسخگوی خسارات وارده به کشاورزان بوده و به راستی آیا بیمه کشاورزی بهترین پشتوانه، برای حفظ سرمایه کشاورزان است؟
رغبتی به بیمه باغات نیست
یکی از کشاورزان روستای جابوز از توابع شهرستان خلیل‌آباد که در تگرگ و بارش‌های اخیر خسارت بسیاری به محصولات باغش وارد شده است، گفت: متأسفانه طی روزهای گذشته بسیاری از محصولات کشاورزان منطقه ترشیز از بین رفته است.
محمد نظافتی اظهار کرد: هرچند اعلام شده پرداخت خسارت‌ها به کشاورزان فقط از طریق بیمه انجام می‌شود اما کشاورزان هیچ رغبتی به بیمه باغات خود ندارند.
وی با بیان اینکه ایراد در قانون است و کشاورزان و بیمه مقصر نیستند، افزود: علیرغم مبلغی که کشاورزان برای بیمه باغات و مزارع پرداخت می‌کنند اما مبلغ پرداختی از سوی بیمه بسیار ناچیز بوده که همان را هم در چند نوبت پرداخت می‌کنند.
این باغدار با اشاره به اینکه اگر در ابتدای سال خسارت به بخش کشاورزی وارد شود غرامت‌ها تا پایان سال به کشاورزان پرداخت می‌شود، گفت: این روند طولانی و مبلغ بسیار کم موجب شده کشاورزان رغبتی به بیمه محصولاتشان نداشته باشند.
وی همچنین اذعان کرد: اگر به ۸۰ درصد باغات خسارت وارد شود اما برآورد کارشناسان کمتر از این میزان و بسیار جزئی و اندک است و اصلاً هزینه‌ها و خسارت‌های کشاورزان را جبران نمی‌کند.
نظافتی با بیان اینکه حدود ۹۵ درصد مردم روستای جابوز کشاورز هستند که در حد ۷ تا ۸ بهره‌بردار باغ خود را بیمه می‌کنند، بیان کرد: روستای جابوز بیش از ۲۰۰ باغ دارد که بیشتر کشاورزان خرده مالک هستند از سویی با این هزینه‌ها و مشکلات تمایلی به بیمه باغات ندارند.
بیمه حمایت نمی‌کند
کشاورزان یکی از نارضایتی‌های خود را پرداخت نکردن غرامت خسارت ناشی از خشکسالی به کشاورزان عنوان می‌کنند، تأخیر در پرداخت غرامت خسارت، عدم تطابق غرامت پرداختی با خسارت وارد شده و... از جمله مشکلاتی است که فراروی کشاورزان خراسان رضوی از جمله منطقه ترشیز قرار دارد.
یکی دیگر از کشاورزان منطقه ترشیز که به دلیل برخی مشکلات و عدم حمایت‌های بیمه کشاورزی را کنار گذاشته است، گفت: نه تنها کشاورزی دیگر سود چندانی ندارد بلکه اگر خسارتی هم وارد شود بیمه حمایتی ندارد.
حسن شیرخانی با اشاره به اینکه این روزها کشاورزان با مشکلات بسیاری از جمله گرانی کود و سم مواجه هستند، اظهار کرد: خاموشی چاه موتورها بر مشکلات و خسارت‌های کشاورزان افزوده است.
وی با بیان اینکه سال گذشته ۱۸۵ میلیون تومان برای باغ هزینه کرده‌ام اما ۱۶۰ میلیون تومان برداشت کردم، گفت: انتظار داریم لااقل بیمه هنگامی که خسارت به بخش کشاورزی وارد می‌شود حمایت‌های لازم را داشته باشد.
این کشاورز عنوان کرد: با توجه به مشکلات کشاورزان از دولت انتظار داریم کشاورزان را بیشتر حمایت کنند، علیرغم اینکه هرساله باغ را بیمه می‌کردم اما متأسفانه برخی سال‌ها بیمه هیچ غرامتی پرداخت نمی‌کند.
بیمه باغات توجیه اقتصادی برای کشاورزان ندارد
بر اساس آنچه گفته شده بیمه در پرداخت غرامت سریع عمل نمی‌کند و زمان زیادی می‌برد تا خسارت تعیین شده به کشاورز پرداخت شود، واقعیت این است که غرامت محصولات کشاورزی زمانی پرداخت می‌شود که دیگر مبلغ پرداخت شده ارزشی ندارد.
دبیر اجرایی نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی شهرستان خلیل‌آباد در همین خصوص و در گفت و گو با ایسنا با اظهار تأسف از اینکه مبلغی که هرساله بیمه برای خسارت‌های وارد شده به کشاورزان می‌دهد بسیار ناچیز است، افزود: در مقابل خسارتی که کشاورز متحمل می‌شود رقم چندانی پرداخت نمی‌شود.
روح‌الله ناصری کندری بیان کرد: اگر باغ انگوری را کامل بیمه کنیم و در ادامه به دلیل حوادث غیرمترقبه باغ از پایه و به طور کامل خشک و نابود شود کل مبلغی که بیمه در سال گذشته داده ۱۸ میلیون تومان بوده که این مبلغ در برابر خسارت هنگفت وارد شده رقمی محسوب نمی‌شود.
وی با اشاره به اینکه چون بیمه باغات توجیه اقتصادی برای کشاورزان ندارد عملاً هیچ تمایلی برای بیمه کردن باغاتشان ندارند، اظهار کرد: بارها درخواست افزایش تعرفه‌های بیمه را داشته‌ایم اما چون توان مالی‌شان پائین است موافقت نکرده‌اند.
دبیر اجرایی نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی شهرستان خلیل‌آباد با بیان اینکه کشاورزان هنوز بابت خسارت‌های سال گذشته تاکنون پرداخت نشده است، تصریح کرد: سال گذشته حدود ۹۰۰ میلیارد تومان به کشاورزان منطقه خسارت وارد شده است.
وی با اشاره به اینکه بسیاری از باغات پسته و انگور منطقه براثر تگرگ و توفان چند روز گذشته از بین رفته است، عنوان کرد: علیرغم اینکه تا چند وقت دیگر فصل برداشت انگور بود اما برخی باغات تمام محصول و دسترنج یکساله خود را در تگرگ و توفان اخیر از دست دادند.
ناصری با بیان اینکه انتظار داریم بیمه رقم‌های پرداختی به کشاورزان را واقعی‌تر کند، گفت: باغی که یک میلیارد تومان محصول داشته نهایت ۲۰ تا ۳۰ میلیون تومان از سوی بیمه پرداخت می‌شود، کشاورزان موافق هستند رقم واقعی بیمه را بدهند اما آنها هم رقم اصلی خسارتی که وارد می‌شود را به کشاورز پرداخت کنند.
وی با اعلام اینکه شرایط کشاورزان بسیار سخت است و انتظار حمایت بیشتری را داریم، بیان کرد: هر چند رقمی که بیمه می‌دهد بسیار ناچیز است اما همان را هم در چندین قسط واریز می‌کنند.
پرداخت ۱۰۰ میلیارد تومان غرامت به کشاورزان
هرچند بیمه اختیاری است اما با توجه به بالا بودن ریسک تولید محصول در منطقه، بیمه کشاورزی تأکید زیادی بر بیمه دارد لذا صندوق بیمه باید حمایت بیشتری انجام دهد.
مدیرعامل نمایندگی بیمه کشاورزی کاشمر در همین خصوص با بیان اینکه اساسنامه صندوق بیمه کشاورزی در سال ۱۳۶۳ تائید و اولین فعالیت خود را آغاز و هرساله کار خود را توسعه می‌دهد، گفت: برای پرداخت غرامت به کشاورزان حداکثر تعهد را در نظر می‌گیرند و در ضریب خطری که محصول را تهدید می‌کند ضرب شده و حق بیمه به دست می‌آید که این برای هر محصول متفاوت است.
مجید خزاعی با اشاره به اینکه در ابتدای راه‌اندازی بیمه فقط محصولات زراعی بیمه می‌شدند، عنوان کرد: اکنون بیش از ۱۵۰ محصول در کشور تحت پوشش بیمه کشاورزی هستند که در منطقه ترشیز نیز ۲۲ محصول و در شهرستان‌های تحت پوشش ۳۶ محصول است.
وی با اعلام اینکه هشت شهرستان تربت‌حیدریه، زاوه، باخرز، تایباد، مه‌ولات، کاشمر، کوهسرخ و خلیل‌آباد زیر مجموعه این نمایندگی هستند، از پرداخت بخش قابل توجهی از حق بیمه توسط دولت خبر داد و گفت: عملیات ارزیابی خسارت‌های وارد شده در هر بخش توسط کارشناسان و متخصصان همان حوزه انجام می‌شود.
مدیرعامل نمایندگی بیمه کشاورزی کاشمر با بیان اینکه هر باغ برای اینکه بیمه شود باید شرایط و استانداردهای لازم را داشته باشد، افزود: اکنون ۷۰ تا ۸۰ محصول گندم تحت پوشش بیمه قرار دارد.
وی با اشاره به اینکه شاید در کاشمر ۲۰۰۰ هکتار باغ انگور داشته باشیم اما فقط ۴۹۵ هکتار تحت پوشش بیمه هستند، عنوان کرد: فقط فضای سبز مفید تحت پوشش قرار می‌گیرد.
خزاعی با بیان اینکه از ابتدای سال زراعی تاکنون در شهرستان‌های تحت پوشش ۱۵ هزار و ۱۸۶ فقره بیمه‌نامه صادر کرده‌ایم، عنوان کرد: در مجموع از نظر سطوح بیمه‌ای ۳۲ درصد افزایش در مقایسه با مدت مشابه سال قبل و از نظر تعداد بیمه‌نامه صادره ۳ درصد کاهش داریم.
وی گفت: از ابتدای سال زراعی در منطقه ترشیز ۱۱ هزار و ۶۸۰ بیمه‌نامه صادر شده است که ۴۸۰۰ فقره بیمه‌نامه برای خلیل‌آباد، ۳۴۷۰ فقره در کاشمر، ۹۸۱ فقره در کوهسرخ و ۲۴۲۹ فقره برای محصولات مختلف بردسکن بوده است.
مدیرعامل نمایندگی بیمه کشاورزی کاشمر خرده مالکی در منطقه ترشیز را یکی از مشکلات جدی دانست و اظهار کرد: بیشترین سطح باغات بیمه شده مربوط به باغات پسته و انگور و زعفران است.
وی گفت: اگرچه کشاورزان هم حق دارند اما چون ۷۰ درصد حق بیمه توسط دولت پرداخت می‌شود به همین دلیل حداکثر تعهد را تعریف می‌کنیم، به عنوان مثال حداکثر تعهدی که برای باغات انگور کاشمر در نظر گرفته می‌شود ۳۰ میلیون تومان است در صورتی که درآمد واقعی‌شان بسیار بیشتر است.
خزاعی خاطرنشان کرد: چون دولت کمترین کمک را برای باغات دارد به تبع بیشترین اعتراض کشاورزان را هم در باغات داریم، اگرچه حق بیمه دولت برای برخی محصولات استراتژیک و راهبردی بیشتر است اما در بیمه باغات ۲۵ تا ۳۰ درصد را فقط دولت می‌دهد.
وی با اشاره به اینکه شاید بتوان مبلغ بالاتری را تعریف کرد اما توان پرداخت حق بیمه از سوی بیمه گذران نیست، گفت: هرچند در بخش کشاورزی خسارت‌ها بسیار گسترده اعلام شده اما منابع مالی دولت هم محدود است.
مدیرعامل نمایندگی بیمه کشاورزی کاشمر اذعان کرد: صندوق بیمه اعتبار خاصی دارد به طوری که سال قبل این اعتبار ۶ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان بوده و در همین حد می‌توان پرداختی داشت و بیشتر از آن امکان‌پذیر نیست.
وی سطح زیرپوشش بیمه محصولات زراعی در منطقه ترشیز را بیش از ۵۰ تا ۶۰ درصد و در باغات حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد اعلام کرد و گفت: علیرغم اینکه بیشترین محصول منطقه انگور است اما چون محصول استراتژیک نیست فقط ۲۰ درصد ارزش محصول را تحت پوشش بیمه قرار می‌دهیم ولی در گندم این میزان بیشتر است.
خزاعی در ادامه با تأکید بر اینکه هرگونه کمک به کشاورزان فقط از طریق صندوق بیمه کشاورزی امکان‌پذیر است، در خصوص تأخیر در پرداخت غرامت‌ها به کشاورزان افزود: هرچند تا پایان سال گذشته یکی از کم بارش‌ترین سال‌ها را داشتیم اما مجدد از ابتدای امسال بارش افزایش یافت به همین دلیل تا زمان برداشت محصولات زراعی و باغ برای تعیین دقیق خسارت‌ها باید صبر کنیم.
وی اذعان کرد: زمان برداشت محصول کمیته‌ای برای میزان خسارت‌ها تشکیل می‌شود و پس از مشخص شدن میزان کاهش محصول آن موقع مبلغ غرامت نهایی می‌شود.
مدیرعامل نمایندگی بیمه کشاورزی کاشمر با اشاره به اینکه در خسارت‌های ۱۰۰ درصدی گزارش تهیه و به موقع ارسال و واریزی غرامت سریع‌تر انجام می‌شود، بیان کرد: هرچند در زمانی که خسارت وارد می‌شود برآوردهای اولیه صورت می‌گیرد اما بر اساس دستورالعمل برای محصولات باغی و زراعی تا زمان برداشت خسارتی پرداخت نمی‌شود.
وی اظهار کرد: شاید شرایط بیمه برای کشاورزان اصلاً راضی کننده نباشد به خصوص اینکه برای باغات باید بیشتر تقویت شود، اما در حال حاضر تنها راهی که می‌شود به بهره‌بردار بخش کشاورزی کمک کرد از طریق همین بیمه است.
خزاعی در ادامه از پرداخت کامل خسارت‌های سال گذشته خبر داد و افزود: سال گذشته برای هشت شهرستان زیر مجموعه ما شامل تربت‌حیدریه، زاوه، باخرز، تایباد، مه‌ولات، کاشمر، کوهسرخ و خلیل‌آباد حدود ۱۰۰ میلیارد تومان پرداخت شده است.
وی گفت: سال گذشته برای کاشمر ۵ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان، خلیل‌آباد ۹ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان، فیض‌آباد ۱۷ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان، تربت‌حیدریه ۲۰ میلیارد تومان، زاوه ۷ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان، باخرز ۱۴ میلیارد تومان، تایباد ۱۹ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان، کوهسرخ ۳ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان و بردسکن ۱۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان پرداخت غرامت داشته‌ایم.
وی با تأکید بر اینکه دولت باید حمایت خود را از صندوق بیمه کشاورزان بسیار بیشتر کند، اظهار کرد: با توجه به تغییر اقلیم، خسارت‌ها و مشکلات بخش کشاورزی قطعاً بیشتر خواهد شد می‌طلبد برای اینکه محصولات و تنوع بیشتری تحت پوشش قرار بگیرد باید نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی سرفصل اعتباری بیشتری را از دولت بگیرند.
مدیرعامل نمایندگی بیمه کشاورزی کاشمر با بیان اینکه در زراعت و باغات فقط عوامل قهری و طبیعی مانند سیل، زلزله، تگرگ و توفان را تحت پوشش قرار می‌دهیم و خسارت‌هایی که از خاموشی چاه موتورها وارد می‌شود تحت پوشش نیست، از وجود شرایطی برای تقسیط و تخفیف بیمه محصولات کشاورزی خبر داد.
هرچند کشاورزان با مشکلات بسیاری مواجه‌اند اما واقعیت این است که در شرایط فعلی هیچ راهکاری در کشور برای پرداخت خسارت به کشاورزان در اثر عوامل قهری مثل سیل و تگرگ و خشکسالی و... به غیر از بیمه محصولات کشاورزی وجود ندارد به همین دلیل بهره‌برداران و زحمتکشان بخش کشاورزی باید قبل از اقدام به کشت و زرع به فکر بیمه محصولات کشاورزی خود باشند.
بیمه محصولات کشاورزی راهکار بسیار خوبی برای جبران خسارت‌های وارده به کشاورزان، باغداران و دامداران است، اما چالش‌هایی مانند پرداخت دیرهنگام غرامت و متناسب نبودن خسارت و غرامت پرداخت شده، رغبتی برای استفاده افراد از بیمه‌های کشاورزی ایجاد نمی‌کند و لازم است تا تجدیدنظر مثبتی برای بهبود میزان و زمان پرداخت خسارت‌ها انجام شود.
انتهای پیام
