به گزارش خبرگزاری صدا وسیما گفت و گوی ویژه خبری دوشنبه ۱۷ خرداد ۱۴۰۳، باحضور آقایان عیسی بزرگ زاده - سخنگوی صنعت آب - (در استودیوی تبریز نوشادی - مدیر عامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران ) گفتگوی اینترنتی با اسدی - مجری طرح آب شیرین کن‌ها موضوع بهره برداری از طرح‌های کلان آب و گاز سیستان و بلوچستان را بررسی کرد.
افتتاح طرح‌های آب و گاز در استان سیستان و بلوچستان
سوال: آقای بزرگ زاده، اساسا اگر بخواهید تبیین بکنید وضعیت آبی منطقه را که ضرورت داشت این طرح‌ها در آنجا افتتاح بشود، مشخصا در چه وضعیتی قرار داریم؟
بزرگ زاده: این اتفاق میمون و مبارک را که در استان در حال رخ دادن هست را به ویژه خدمت خود مردم استا تبریک عرض می‌کنم. استان سیستان و بلوچستان پهناور است حدود ۱۱ درصد از مساحت کشور را در بر می‌گیرد بیش از ۳ و نیم میلیون نفر جمعیت دارد و البته بارش کم، متوسط بارش حدود صد میلیمتر در استان است که کمتر از حدود ۴۰ درصد است یا ۴۵ درصد میانگین کشوری است که خود میانگین کشوری ما کمتر از یک سوم میانگین جهانی است، بنابراین منطقه کم بارشی است، البته رژیم تامین در امتداد استان متفاوت است، در آن بخش‌های جنوبی منظور بنده بلوچستان جنوبی، هم رودخانه‌های خوبی وجود دارند مثل کهیر، مثل کاجو و ... که ما هم سد‌های خوبی روی آن سد‌های بزرگی روی آن از گذشته مستقر کردیم مثل سد پیشین، سد کهیر که اخیرا آبگیری و افتتاح شده و همین طور سد زیردان که دیدیم در این سیلاب‌های اخیر بلوچستان هم بسیار خوب عمل کردند، بعلاوه منابع آب زیرزمینی و دریا را ما استفاده می‌کنیم برای نواحی ساحلی مثل کنارک و چابهار، در مناطق میانی استان خاش، سراوان و اینها، بیشتر سراغ آب سطحی و زیرزمینی خواهیم رفت آنجا سد‌های مشکیده علیا و سد شهری کور را هم داریم که در این سفر امروز رسما افتتاح می‌شود و البته در مناطق شمالی استان منظور بنده زاهدان و منطقه سیستان ۵ شهرستان منطقه سیستان، ۱۱ شهر، بیش از ۹۵۰ روستا در آن منطقه آنها عمدتا به، در زاهدان ما هم منابع آب زیرزمینی داریم و هم منابع چاه نیمه را استفاده می‌کردیم یا می‌کنیم و در خود سیستان ما عمدتا وابسته بودیم به تک منبع آب دریافتی از محل حق آبه هیرمند که در چاه نیمه‌ها ذخیره می‌شد که امروز روزی است که این تک منبعی پایان می‌یابد رسما و چند منبع خواهد شد و آن اتفاق مثبت در استان رخ خواهد داد.
سوال: این که چند منبعی می‌شود یعنی این که بهرحال هر گونه خطری را در حوزه آبی کنار می‌گذارد؟
بزرگ زاده: در گذشته مجموع ۵ شهرستانی که عرض کردم در سیستان و آن روستا‌ها، چه مصارف شهری، چه مصارف روستایی و زون ۲ شهرستان زاهدان، سرجمع حدود یک میلیون نفر بر اساس سرشماری رسمی، البته ما آنجا اتباع کشور همسایه را هم داریم بیشتر خواهند شد ولی در خصوص اتباع ایرانی حرف می‌زنم که حدود یک میلیون نفر از اتباع ایرانی آنجا از این منابع استفاده می‌کردند، در گذشته تاریخی بدین گونه بوده که ما منابع دریافتی از حق آبه هیرمند را در چاه نیمه‌ها ذخیره می‌کردیم به کار تامین نیاز آب برای همه نیاز‌ها از کشاورزی گرفته تا شرب و بهداشت، تا نیاز مشاغل خدماتی و صنعتی می‌آمد، تا این که اخلالی به ویژه در این یکی دو ساله اخیر در دریافت حق آبه رخ داد و نگرانی‌هایی را در مردم شریف سیستان و زاهدان ایجاد کرد که این نگرانی‌ها جدی هم بود، وزارت نیرو از همان ابتدا به مردم عزیز منطقه اعلام کرد که ما در کنار شما هستیم و با طرح‌های جبرانی خودمان به موقع این طرح‌ها را وارد مدار خواهیم کرد و نگران نباشید، بالاخره آب چاه نیمه‌ها هم کمتر و کمتر می‌شد ولی آن اتفاق مثبت افتاد، وزارت نیرو راهبرد خودش را عوض کرد در تامین آب آن منطقه، بدین گونه که تامین آب شرب و بهداشت مردم منطقه که این بسیار اهمیت بالایی دارد و در درجه یک اهمیت قرار دارد و نیز تامین آب مشاغل خدماتی و صنعتی، مشاغل خدماتی به چه مشاغلی ما می‌گوییم؟ شغل بنده و جنابعالی خدماتی است، معلم، مغازه دار، پاساژدار، بوتیک دار، نظامی، دولتی هر کسی که پشت میز می‌نشیند و با چند لیوان آب در روز و آب استحمام و آبی که حداقل یک فضای سبزی را داشته باشد می‌تواند شغل خود را داشته باشد به این شغل‌ها شغل‌های خدماتی می‌گوییم، بیشتر شغل‌های کشور شغل‌های خدماتی است بیشتر شغل‌های دنیا شغل‌های خدماتی هستند و نیز شغل‌های صنعتی که به نسبت کشاورزی آب مصرف کمتری را مصرف می‌کنند یعنی ما در راهبرد جدید خودمان که از دو سال قبل اتخاذ کردیم، تامین آب شرب، بهداشت، شغل‌های خدماتی و شغل‌های صنعتی را بستیم به منابع داخلی و در عوض حق آبه را که هرگونه اقدامی هم که ما انجام بدهیم مطلقا بدیل و جایگزین حق آبه نخواهد شد و من تاکید می‌کنم که نظر وزارت نیرو این است که حق آبه حق جمهوری اسلامی، حق مردم منطقه است و مطلقا بدیل و جایگزین ندارد، حق آبه را به کار نیاز کشاورزی و تامین نیاز‌های زیست پذیری مثل مهار وکنترل گرد و غبار به کار می‌بریم، این چند منبع شدن، آن راهبرد ختم شد به تعدادی اقدام که ما سه بسته اقدام طرح ریزی کردیم، اقدامات اضطراری، میان مدت و بلند مدت که من در فرصتی بعد هر کدام از این اقدامات را خدمت شما توضیح خواهم داد.
سوال: الان در این سه اقدامی که نام بردید الان در کدام مرحله هستید؟ از مرحله اضطرار که عبور کردید درست است؟
بزرگ زاده: هر سه اقدام را ما از مدتی پیش که راهبرد را عوض کردیم با همدیگر شروع کردیم، در بخش اقدامات اضطراری یا بسته اقدامات اضطراری که اقدامات فوری است عمدتا تمرکز دارد بر حفر ده‌ها و بیش از صد چاه در سه منطقه‌ای که منطقه حرمک، شیله و هامون هیرمند که اینها چاه‌ها را حفر کردیم، سیستم‌های تجهیز و جمع آوری آب، برق رسانی، جاده‌های دسترسی همه را اجرا کردیم، آب را منتقل کردیم به سه راهی دشتک آنجا مخزن زدیم، ایستگاه پمپاژ‌های کمکی زدیم، یک سامانه انتقال آبی وجود داشت که از حدود ۲۰۰ کیلومتر از چاه نیمه آب را می‌آورد به زاهدان، این چاه‌های ما در میانه هستند، این سامانه را مهندسی مجدد کردیم، ایستگاه پمپاژ اضافی روی آن نصب کردیم ۲۰ کیلومتر هم نیاز داشت که خطوط لوله جدید هم اجرا بشود آنها را هم اجرا کردیم و با این سامانه همزمان از این چاه‌ها هم، آب شیرین کن آن را هم مستقر کردیم که موضوع همین گفتگوی امروز ما است، بعد این آب را همزمان هم به زاهدان می‌دهیم، هم به سیستان، یعنی تا حالا فقط آب از سیستان به طرف زاهدان می‌آمد الان این آب از این نقطه به هر دو طرف به صورت دو سویه می‌رود، نکته دیگر این است که این مجموعه همه کامل شده و آماده بهره برداری است، اقدامات اضطراری ما منوط به این هم نیست ما در منطقه زاهدان، در منطقه زهک و در منطقه بندان هم چاه‌های دیگری حفر کردیم، تجهیز کردیم و داریم سامانه‌های انتقال آن را هم و در واقع اجرا کردیم و اینها را هم به کمک آوردیم، این بسته اضطراری دیگر الان در اختیار است و دیگر تک منبعی تامین آب منطقه زون ۲ زاهدان و ۵ شهرستان سیستان را نداریم، افزون بر منبع حق آبه این منبع اضطراری از منابع داخلی داریم. این برای اضطراری‌ها است که اکنون پروژه‌های آن در حال افتتاح است.
سوال: میزان تامین آب آن را هم می‌توانید بگویید چقدر بود در این حوزه اضطراری که به آن اشاره کردید؟
بزرگ زاده: صد هزار متر مکعب در روز فقط این آب شیرین کن را داریم، افزون بر آن ما یکسری چاه‌هایی داریم که این‌ها‌ای سی‌های دور و بر دو هزار در منطقه حرمک دارند که آنها را ضرورتی بر شیرین کردن نداریم، در خود زاهدان چاه‌های دیگری را زدیم، در زهک زدیم، حدود ۶۰۰ لیتر بر ثانیه در منطقه بندان داریم، حدود دو متر مکعب در این منطقه‌ای که ما چاه آب شیرین کن داریم به اندازه‌ای که بتوانیم نیاز‌های فوری مان را جواب بدهیم برای همین نیاز‌هایی که عرض کردم خدمت شما، شرب و بهداشت و مشاغل خدماتی و صنعتی، این را تامین کردیم، حق آبه ما هم که آن هم سر جای خودش است و از حالت آسیب پذیری خودمان را بیرون آوردیم، این اتفاق مثبتی است که برای مردم منطقه افتاد و برای سیستان افتاد که این تک منبعی بودن که گاهی وقت‌ها ایجاد سوء تفاهم هم می‌کرد برای یک نفر ممکن بود یک شخصی فکر بکند که، چون منطقه سیستان و زاهدان خیلی وابسته هست به منابع آب مثلا حق آبه، ممکن است که بشود مثلا خارج از عرف و رویه هم مذاکرات را پیش برد، خوشبختانه این اتفاق افتاد و کمک کرد که فضای گفتگو با همسایه محترم ما هم فضای منطقه‌ای تری بشود و دوستانه‌تر بشود و بهتر جلو برود، در واقع بخشی از دیپلماسی آب هست که رخ داد یعنی کاهش آسیب پذیری، کاهش وابستگی، خودش یک نوع کمک می‌کند به منطقی شدن مباحث و مذاکرات در پشت میز مذاکره.
سوال: طبیعتا بیشتر هم به شما کمک کرد که حق آبه بیشتری بگیرید درست است؟
بزرگ زاده: حق آبه را ما نه بیشتر باید بگیریم نه کمتر، حق آبه را مطابق با معاهده می‌گیریم، در دستیابی به حق آبه، در اخذ حق آبه کمک کرد و الا بیشتر و کمتر آن منطقه بر معاهده است.
افتتاح ۲۰ هزار میلیارد تومان پروژه‌های آب و برقی
سوال: امروز هم یکسری طرح‌هایی افتتاح شد به بخشی از آن اشاره کردید اگر بخواهید خلاصه‌ای برای بینندگان بفرمایید که مشخصا کدام طرح‌ها افتتاح شد، اهمیت آن را، و میزان ارزشی که به لحاظ ریالی سرمایه گذاری که وزارت نیرو آنجا انجام داد، چقدر؟
بزرگ زاده: وزارت نیرو هم در بخش آب و هم در بخش برق، اقدامات گسترده‌ای را به ویژه در منطقه سیستان در دست کار دارد، بهرحال می‌طلبد و همه هم قبول دارند که سیستان همه جای ایران سرای من است، همه جا عزیز است ولی سیستان اگر بگوییم که توجه بیشتری می‌خواهد، جفا نکردیم با این جمله، مجموعا حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان پروژه‌های آب و برقی است که امروز افتتاح می‌شود و تقریبا نصف به نصف برای بخش آب و برای بخش برق است، در گزارش ابتدایی که شما مطرح کردید، همکار محترم شما پخش کرد، صحبت از توربین‌های بادی بود، همین طور نیروگاه حرارتی بخش گازی نیروگاه زاهدان، پست‌های اینها در بخش برق بود، در بخش اب
آبرسانی به ۴۰۱ روستا دردولت سیزدهم
سوال: چند تا طرح آبرسانی بود؟
بزرگ زاده: پرتعداد است، اگر بخواهیم دسته بندی حرف بزنیم، طرح‌های اضطراری خودش از اجزای مختلفی تشکیل می‌شود، از آب شیرین کن، از سیستم‌های جمع آوری، از لوله‌ها، از برق رسانی‌ها، ایستگاه پمپاژ و سد شهری کور، آبرسانی به شهرستان هیدوچ از سد ماشکیده، علیا و آبرسانی‌های روستایی، ۷۵ روستا را ما در این سفر آبرسانی می‌کنیم و سرجمع روستا‌هایی که در این دولت آبرسانی آنها در این استان انجام شده به ۴۰۱ روستا حدود ۱۴۸ هزار نفر روستایی محترم.
سوال: یعنی دقیقا چه اتفاقی می‌افتد قبل از این که این اتفاق بیفتد آن روستایی برای تامین آب خود چه کار می‌کرد؟
بزرگ زاده: مشقت داشت، یا با تانکر آب می‌بردیم و سرانه کمتری می‌گرفت، هر چند وقت با تانکر آبرسانی می‌شد یا گاهی با مشقت‌های قحطی آب روبرو می‌شد و آن تامین آب آن روستا‌ها پایداری نداشت، این اتفاق الان در این ۷۵ روستایی که در این سری و یا آن ۴۰۱ روستایی که در این سه ساله در خدمت شما بودیم رفع شد یعنی پایداری آب شرب برای اینها تامین شد.
سوال: و این نکته که اساسا از چه زمانی این کار را شروع کردید و شروع این کار از دو سه سال گذشته است یا نه، شما مثلا یکسری طرح‌های نیمه تمام را هم به اتمام رساندید؟
بزرگ زاده: جهاد آبرسانی که در این دولت شکل گرفت، در مورد پروژه‌های سدها اینها خیلی هایشان از گذشته بودند و سرعت گرفتند، یا پروژه‌های آبرسانی به هیدوچ بخش اعظم آن را در این دولت ما تامین منابع مالی کردیم، بخش اعظم سد کهیر را در این دولت بود که تامین مالی کردیم و کار را جلو بردیم، همین طور سامانه‌های آبرسانی پایین دست آن هم همین گونه است پروژه‌های اضطراری به طور کل چند ماهی است که می‌گذرد، خود آب شیرین کن که در چند ماه است که آغاز شده و رکورد زده که در ادامه بحث خواهد شد و آن سیستم‌های انتقال هم به دنبال همین تغییر راهبردی که وزارت نیرو در پیش گرفت در تامین آب منطقه‌ای سیستان، این پروژه‌ها تعریف شدند و جلو رفتند. این پروژ‌ها بعضا تعریف شان در روش‌های متعارف فقط تعریف شان و پایدار شدن شان در قوانین بودجه سنواتی بیش از ۴-۵ سال طول می‌کشد خود مطالعه و این که در بودجه قرار بگیرند، ولی ما با کمک دولت، با کمک مسئولین محترم و کارشناسان خودمان توانستیم در طول همین چند ماه هم تعریف بکنیم، هم مطالعه بکنیم، اجرا و الان بهره برداری‌های اولیه آن آغاز شده است.
سوال: اول فرمایشتان اشاره کردید به پهناور بودن استان، اساسا سیستم آبرسانی در شمال و جنوب استان با هم متفاوت است؟
بزرگ زاده: بله، در جنوب استان ما هم آب سطحی رودخانه‌های مشهوری مثل باهوکلات و کهیر و کاجو و زیردان را و همین سد‌هایی هم به همین نام داریم سد پیشین که روی رودخانه سرباز است، سد زیردان، سد کهیر،
سوال: یعنی سال آبی امسال را به خوبی پشت سر می‌گذاریم؟
بزرگ زاده: از امسال هم عبور بکنید، سال‌های بعد
سوال: چند سال مثلا؟
بزرگ زاده: به راحتی می‌شود گفت تا ۴ سال در آن منطقه ما مشکلی نخواهیم داشت در مناطق تحت پوشش خودمان در بلوچستان جنوبی مشکلی نخواهیم داشت، در ماشکید علیا و شهری کور هم وضع مان خوب است یعنی الان آنجا‌ها هم به طور نسبی سیستان امسال سیل‌های خوبی داشته و سد‌های ما عملکرد خوبی داشتند و توانستند آبگیری‌های خوبی انجام بدهند، در منطقه سیستان هم دیگر آن آسیب پذیری و آن تنش آبی که یکی دو سال قبل همه ما را نگران کرده بود، تا همین چندماه پیش و مردم را دل نگران کرده بود، رفع شده است.
سوال: آن هم مثل جنوب استان برطرف است یا نه؟
بزرگ زاده: در بخش کشاورزی که متکی به حق آبه است ما آن را بایستی متناسب با دریافت حق آبه و شرایط اقلیمی و همانگونه که در متن معاهده آمده باید جلو ببریم.
سوال: که مذاکرات آن ادامه دارد؟
بزرگ زاده: بله، اما در بخش تامین آب شرب و مشاغل خدمات و صنعتی، مردم نگران نباشند ما در خدمت شان هستیم و انجام وظیفه می‌کنیم.
سوال: و فرمودید که دیگر با توجه به بارش‌های اخیر هم که دیگر اصلا اساسا نگرانی کلا نداشته باشیم با کمبود آب و تنش آبی و اینها؟
بزرگ زاده: ممکن است در یکی دو نقطه خاص را در یک جایی مثلا بتوانیم مثال بزنیم که چه بکنیم ولی نواحی اصلی تامین آب ما این بارش‌هایی که در بلوچستان جنوبی و نیز در مناطق میانی استان رخ داده و این اتفاقات چند منبعی شدن که افزون بر حق آبه ما دیگر منابع داخلی را هم داریم، شرایط را و آن سایه نگرانی را در تامین آب شرب، بهداشت و مشاغل صنعتی و خدماتی دور کرد و در بخش کشاورزی هم متناسب با شرایط اقلیمی و متن معاهده جلو خواهیم رفت.
سؤال: آقای نوشادی، آقای اوجی در گزارش هم اشاره‌ای کردند و گفتند انقلابی بود این که این اتفاق افتاد، قدری جزئی‌تر، دقیق‌تر و مصداقی‌تر توضیح دهید که مشخصاً چه طرح‌هایی به بهره‌برداری رسیده و آن جا کار انجام شده است؟
رضا نوشادی؛ مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران: امروز ما یک روز ویژه داشتیم برای شرکت ملی گاز ایران، ابتدا افتتاح خط لوله ایرانشهر- چابهار را داشتیم. این خط لوله به طول ۲۹۰ کیلومتر و در اقطار ۵۶ اینچ و ۴۲ اینچ که جزو بزرگترین سایز‌های خطوط انتقال گاز ما هستند و سپس از چابهار به سمت نیروگاه کنارک با سایز ۱۶ اینچ ادامه پیدا کرد. ارزش اجرایی این پروژه ۴۲۰ میلیون دلار بود. با ورود این گاز به منطقه اقتصادی چابهار، پتروشیمی‌های منطقه چابهار، صنایعی مثل فولاد، نیروگاه‌ها و بقیه بهره‌مند می‌شوند علاوه بر شهر‌هایی که در مسیر قرار دارند. تنها اگر اشاره کنم؛ برای یک نیروگاه چابهار ما مصرف دو و نیم میلیون لیتر گازوئیل در روز را با این گازرسانی، کاهش دادیم، یعنی گازوئیل بین ۷۰ تا ۸۰ سنت را از سبد انرژی آن منطقه حذف کردیم و گاز که جزو مزیت اقتصادی کشور ماست، با ارزش مترمکعبی ۲۰ تا ۳۰ سنت را جایگزین کردیم. نرخ بازگشت سرمایه؛ همین یک طرح، زیر یک سال فقط از محل صرفه‌جویی سوخت در نیروگاه چابهار اتفاق خواهد افتاد. این سرفصل اول ما بود. و، اما ما در سیستان و بلوچستان که در مجموعه مهندسی و توسعه گاز، سال گذشته را به عنوان سال سیستان و بلوچستان نام‌گذاری کرده بودیم، ۷۶۰ کیلومتر شبکه اصلی را اجرا کردیم، یعنی الان از جنوبی‌ترین نقطه که چابهار است، تا شمالی‌ترین نقطه که رینگ کشور از جنوب شرق به شمال شرق وصل می‌شود و وارد خراسان جنوبی می‌شود، گازدار است. از غربی‌ترین نقطه تا شرقی‌ترین نقطه به گاز دسترسی دارد. از سال‌ها پیش ما ظرفیت امکان صادرات گاز به پاکستان را فراهم کرده بودیم، این خط لوله ایرانشهر- چابهار؛ گزینه‌های جدیدی را هم پیش‌رو قرار می‌دهد که در صورت تمایل و توافق بین کشور‌های ایران و پاکستان، امکان تأمین گاز به بندر گواتر هم فراهم خواهد شد علاوه بر نقطه قبلی. یکی از آرزو‌های دیرینه معماران شبکه انتقال گاز این بود که ما بتوانیم قسمت شرق کشور را به قسمت شمال شرق وصل کنیم. در برنامه‌های قبلی بنده عرض کرده بودم که ما برای تثبیت وضعیت فشار در شمال شرق کشور، یک جورچین تعریف کردیم، یک ایستگاه تقویت فشار گاز آرادان بود، تقویت خطوط شبکه خود خراسان‌ها بود که هر دوی اینها اتفاق افتاده است. ما آرادان را امروز تقدیم مردم کردیم و همچنین مهمترین آن؛ تکمیل رینگ شرقی بود که شمال استان سیستان و بلوچستان را به خراسان جنوبی وصل می‌کند و امروز ۹۰ کیلومتر از این خط ۱۷۶ کیلومتری افتتاح شده و ما در فضای آتی می‌توانیم گاز. را از قسمت شمال شرق به جنوب شرق یا بالعکس انتقال دهیم. این مجموعه خطوطی است که اتفاق افتاد و امروز خدمت شما بودیم.
سؤال: ما بقی کی افتتاح می‌شود؟
نوشادی: اوج کار ما در راه‌اندازی پنج ایستگاه تقویت فشار گاز بود. در یک سال گذشته ما موفق شدیم ایستگاه تقویت فشار شهید باقری خورموج را در استان بوشهر. شهید سیف‌اللهی نورآباد را در استان فارس. شهیدان هلیسایی را در استان کهگیلویه و بویراحمد. شهید شیروانی را در اصفهان و شهید رفیعی راد را در سمنان به راه اندازی برسانیم. میزان ساخت داخل این پنج ایستگاه تقویت فشار در آخرین‌ها که ایستگاه تقویت فشار گاز شهید رفیعی بود به ۹۲ درصد رسید. ما وعده‌ای داده بودیم خدمت آقای رئیس جمهور در روز کلنگ زنی طرح تزریق گاز شورجه که حتماً ایستگاه تقویت فشار را با سیستم کنترل ایرانی راه‌اندازی کنیم، خداوند توفیق داد، متخصصان داخلی تلاش بایسته و پیوسته‌ای را طی این قولی که ما داده بودیم انجام دادند و امروز از این پنج ایستگاه؛ سه ایستگاه با سیستم کنترل ایرانی کار می‌کنند و پایداری بسیار مطلوبی دارد. وقتی که ما سیستم کنترل‌مان ساخت داخل باشد، مسائل تهدید‌های بیرونی، هک و نفوذ و پایداری کلی شبکه انتقال چقدر افزایش پیدا می‌کند و سطح تهدیدات بیرونی ما کاهش پیدا می‌کند. ان‌شاء الله همین جا هم این وعده را بدهیم که ایرانی‌ترین پالایشگاه که فاز دو پالایشگاه ایلام است را به زودی ما طی سال جاری تقدیم کنیم، آن هم اولین پالایشگاهی است که ما همین سیستم کنترل ساخت دست متخصصان ایرانی را داشته باشیم. به طور کلی در تاریخ صنعت گاز کشور؛ بی‌سابقه است که ما به صورت همزمان این تعداد توربوکمپرسور ار در کشور ساخته باشیم، یعنی طراحی، ساخت و راه‌اندازی کرده باشیم، ما و متخصصین می‌دانند که توربین‌ها یکی از ۱۰ تجهیز پیچیده ساخت بشر هستند و امروز متخصصین داخلی این دو تجهیز را با انتقال تکنولوژی که انجام دادند، کاملاً مسلط شدند و بدون اتکا به منابع اصلی، کار را پیش می‌برند.
سؤال: نکته‌ای راجع به خط لوله‌ها گفتید که ۹۰ کیلومتر از ۱۲۰ کیلومتر اگر دقیق عدد آن را بگویم افتتاح شده، می‌خواهم بدانم مابقی آن تا کی انجام خواهد شد و این که بخشی از طرح‌ها را گفتید ۴۰۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری آن مانده، برای بقیه آن، سرجمع چقدر سرمایه گذاری صورت گرفته است.
نوشادی: ما برای خط لوله ایرانشهر- چابهار همان طور که عرض کردم ۴۲۰ میلیون دلار هزینه شده، در مورد ایستگاه تقویت فشار؛ ۳۲۰ میلیون دلار، یعنی مجموعاً ۷۴۰ میلیون دلار ما در این دو بخش داشتیم. برای تکمیل رینگ شرقی که ما ۹۰ کیلومتر آن را تزریق گاز کردیم، ۵۰ میلیون دلار تا الان هزینه شده و پیش بینی ما این است که به فضل الهی ما بتوانیم ظرف دو ماه آینده ۱۷۶ کیلومتر که قطعه اول تکمیل رینگ شرقی کشور است را جامه عمل بپوشانیم و به شبکه گاز کشور تقدیم کنیم.
سؤال: آقای بزرگ زاده برگردیم به بحث آب و یکی از نکاتی که در گزارش ابتدایی برنامه خانم خدادادی زحمت کشیدند و باهم دیدیم، بحث آب‌شیرین‌کن فراساحلی بود، اصلاً این فراساحلی بودن آن چه فرقی دارد اگر آن را اول توضیح بفرمایید، بعد از حجم کاری که انجام می‌دهید؟
عیسی بزرگ زاده؛ سخنگوی صنعت آب: معمولاً آب‌شیرین‌کن‌ها در کنار ساحل کار می‌شوند و از آب دریا استفاده می‌کنند، اما ما در این بسته طرح‌های اضطراری به هر حال منطقه سیستان و بلوچستان گاهی وقت‌ها اصلاً پیدا کردن آب سخت است؛ با هر کیفیتی. بالأخره یک آبی را آن جا فراهم کردیم با یک مجموعه‌ای از چاه‌ها که بعضی از آنها که در منطقه حرمک هستند، شوری قابل قبولی دارند ولی بعضی شوری آنها بالاست. حالا پارامتر EC که فنی است و نشان می‌دهد که چقدر شور است؟ حدود ۱۷ هزار و ۱۵ هزار است.
سؤال: چقدر باید باشد که قابل شرب باشد؟
بزرگ زاده: باید زیر دوهزار باشد؛ تا ۱۵۰۰ که بتوانیم شرب کنیم. معمولاً برای تهران بسیار پایین است. این نیاز دارد که ما یک اقدام تکمیلی روی این آب انجام دهیم، یعنی وقتی این آب را پیدا و فراهم کردیم و در مخازن‌مان ذخیره کردیم، باید نمک‌زدایی کنیم. چون در ساحل نیست، فراساحلی است و ابعاد بزرگی دارد. آبرسانی، خود این کارخانه بزرگ را مستقر کنیم در کمتر از هشت ماه همه این کار‌ها را انجام دادیم با راندمان بالای ۷۰ درصد که راندمان بسیار بالایی است و این الان آماده بهره‌برداری است که امروز صورت گرفته است. از این لحاظ به آن می‌گوییم آب‌شیرین‌کن فراساحلی.
سؤال: صفر تا صد آن را فرمودید هشت ماهه انجام شده است؟
بزرگ زاده: بله، این اقداماتی که ما الان انجام دادیم در طرح اضطراری، با اقدامات میان‌مدت ما پشتیبانی می‌شوند که آن انتقال آب از آبخوان شرقی در ناحیه دیگری در کنار زاهدان است که آن جا ما آب را می‌آوریم برای خود شهر زاهدان و نیز برای منطقه سیستان در ترکیبی از مدیریت و بهره برداری که یک منحنی فرمان ویژه‌ای دارند که چگونه از این منابع مختلف استفاده کنیم؟ این طرح میان‌مدت ماست، یک طرح بلندمدت هم داریم که در چارچوب قانون انتقال آب از دریای عمان برای استان سیستان و بلوچستان است که قانون‌گذار ما را موظف کرده، آن را هم در دستور کار داریم. این طرح‌های سه‌گانه همدیگر را پشتیبانی می‌کنند و خیال همه را در خصوص آسیب پذیری صفر این سیستم تأمین آب آن منطقه برای آب شرب، صنعت، بهداشت و خدمات راحت می‌کنند.
سؤال: این طرح‌ها که به آن اشاره کردید بازه زمانی آن چقدر است، یعنی چقدر زمان می‌برد که تکمیل شود.
بزرگ زاده: میان‌مدت؛ تا پایان سال است که البته بخش زیادی همین الان، ما همه را باهم شروع کردیم. دریا را که الان بیش از ۲۰ درصد پیشرفت کار دارد و آن هم در دستور کار است.
سؤال: این آب‌شیرین‌کن چقدر تا الان روی آن سرمایه گذاری شده و چقدر الان آب تأمین می‌کند؟
بزرگ زاده: مجموع سرمایه‌گذاری که پروژه‌های ۲۸ گانه وزارت نیرو امروز دارند، حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان است. ۱۰ هزار میلیارد تومان آن مربوط به بخش برق و ۱۰ هزار میلیارد تومان مربوط به بخش آب است. از این ۱۰ هزار میلیارد تومان؛ ۲۸۰۰ میلیارد تومان مال همین پروژه آب‌شیرین‌کن است. این بسته آب‌شیرین‌کن است، ولی این چاه‌هایی که حفر شده؛ در کیلومتر‌ها پخش است در درون هامون، هیرمند، شیله، حُرمک و ... است. سیستم‌های جمع‌آوری، برق‌رسانی، انتقال آب و مخزن آنها حدود ۱۲۰۰ میلیارد تومان این قسمت هزینه شده است، یعنی این بسته؛ خود حدود چهارهزار میلیارد تومان است. آن سامانه انتقال آب دوسویه‌ای که عرض کردم که دیگر مهندسی مجدد شده، آن هم عددی است و طرح‌های دیگرمان که سرجمع حدود ۱۰ هزار میلیارد تومان سرمایه گذاری شده در این چند وقت در این قسمت.
سؤال: این آب‌شیرین‌کن مرحله و فاز دیگری هم دارد یا نه؟
بزرگ زاده: نه، در این بخش ندارد.
سؤال: کار تمام می‌شود؟
بزرگ زاده: بله.
سؤال: یعنی آب‌شیرین‌کن دیگری قرار است ساخته شود یا نه، تمام شد؟
بزرگ زاده: در این بخش نه.
سؤال: در کجا قرار است اتفاق بیفتد؟
بزرگ زاده: اگر منابع دیگری پیدا کنیم، نیاز پیدا کند، ولی الان در این طراحی دیگر نیست.
سؤال: در سیستان و بلوچستان این کفایت می‌کند. چقدر آب تأمین می‌کند خود این آب‌شیرین‌کن؟
بزرگ زاده: ۱۰۰ هزار مترمکعب در روز آب شیرین تأمین می‌کند، به علاوه ما چاه‌های دیگری داریم که EC آنها پایین است، حدود ۲۰۰۰ و زیر ۲۰۰۰ است که می‌توانیم با ترکیب و اختلاطی از آب‌شیرین‌کن که انجام می‌دهیم، این مقادیر را رشد دهیم. ما تا حدود دو مترمکعب متوسط نیازمان در زاهدان است.
سؤال: همین آب‌شیرین‌کن چند شهر یا روستا را پوشش می‌دهد؟
بزرگ زاده: حدود یک میلیون آدم و نفوس را پوشش می‌دهد؛ حدود ۵۰۰ هزار نفر در منطقه زاهدان و ۵۰۰ هزار نفر دیگر در پنج شهرستان منطقه سیستان و حدود ۹۵۰ تا ۹۶۰ روستای آن منطقه.
سؤال: یعنی تقریباً یک سوم افرادی که در استان هستند؟
بزرگ زاده: بله، بسیار بزرگ است. اصلاً ما ممکن است با روش تانکر یک روستایی را آبرسانی کنیم، ما صحبت از یک منطقه وسیع و چندین شهرستان و روستا‌های مختلف می‌کنیم و سامانه‌های گسترده‌ای که در آن منطقه توسعه دادیم. اصلاً راه دیگری نداشتیم به جز این راه که بتوانیم خیال‌مان را از تأمین آب شرب و بهداشت مردم راحت کنیم.
سؤال: تفاوت خاصی دارد این آب‌شیرین‌کن با آب‌شیرین‌کن‌های دیگر؟
بزرگ زاده: راندمانش بالاتر است، چون ما از نظر تأمین آبی در منطقه سیستان و بلوچستان به طور کلی آن منطقه؛ منطقه‌ای است که مخازن و آبخوان‌های آن، نحیف هستند و زیاد منبع آب آن جا پیدا نمی‌شود که اوایل با کیفیت نامناسب حتی به ویژه در شمال استان خیلی برای ما مهم بود که هدررفت آب ناشی از پسابی که از آب‌شیرین‌کن می‌گیریم، کمینه باشد بنابراین در مشخصات فنی این آب‌شیرین‌کن؛ راندمان را بسیار بالا دیدیم، در مقایسه؛ حدود ۷۰ درصد راندمان دیدیم و بعد سرعت اجرا؛ دو ویژگی مهم فنی که داشت؛ سرعت اجرا و راندمان بالا و ویژگی مهم مدیریتی این است
سؤال: یعنی در شرایط عادی اگر مثلاً سرعت نداشته باشد مثلاً این تأکیدی که می‌کنید، در چه زمانی باید ساخته می‌شد که شما در هشت ماه تکمیلش کردید؟
بزرگ زاده: معمولاً حدود ۱۸ ماه طول می‌کشد. معمولاً از وقتی که آب‌شیرین‌کن سفارش می‌دهید، ۱۶ تا ۱۸ ماه در دنیا و گاهی هم بیشتر، حالا اگر تأمین مالی خوبی شود. گاهی وقت‌ها به دلیل عدم تأمین مالی هم یک پروژه‌ای تأخیر می‌افتد، آنها را من حساب نمی‌کنم، فنی‌اش را عرض می‌کنم.
سؤال: در حوزه تأمین مالی که طبیعتاً مشکلی نداشتید؟
بزرگ زاده: وزارت نیرو به هر شکلی بود تأمین مالی کرد، چون در اولویت یکِ پروژه‌های ما قرار داشت. به هر حال تأمین مالی همیشه کار شاقی است، شما صحبت از تأمین مالی ۱۰ هزار میلیارد تومان در طول چند ماه می‌کنید. تأمین مالی سخت است، ولی به هر حال وزارت نیرو مصمم بود که این مشکل را در استان حل کند و یک بار برای همیشه؛ پرونده این مشکل را ببندد و آن منطقه را چندمنبعی کند، حق مردم؛ هم بود، تقدیم به مردم منطقه که به هر حال کاملاً شایستگی این را دارند و باید خدمت‌های بیشتر از اینها ارائه دهیم.
سؤال: نکته خاصی راجع به تأمین مالی آن دارید برای ما بگویید؟ چون اشاره کردید به سختی و پیچیدگی و مدت کمی که توانستید این رقم را تأمین کنید.
بزرگ زاده: به هر حال کمک کنند سازمان برنامه که بدهکاری‌های ما پرداخت شود. خداوند هیچ کسی را بدهکار نکند.
سؤال: نکته دیگری که خیلی مهم است؛ این است که طرح‌های آتی شما تا پایان سال که گفتید میان‌مدت‌ها را انجام می‌دهید، بیش از آن بلندمدت‌ها چند طرح می‌شوند و قرار است در سیستان و بلوچستان انجام شود؟
بزرگ زاده: بلندمدت برای سیستان؛ سرجمع، طرح‌هایی که در آن منطقه طرح‌ریزی شده در بلندمدت؛ با دریا را عرض می‌کنم، حدود یک میلیارد مترمکعب آب را هدف قرار داده و حدود ۱۰۰ هزار میلیارد تومان پروژه است. بخش زیادی از آن مال پروژه دریاست که باز تأمین مالی آن توسط مصوبه دولت به عنوان مشوق آب شرب در طرح‌های دریا پیش بینی شده است که از محل معادن خواهد بود. این اتفاق خوشبختانه پارسال افتاده است.
سؤال: یک جمع‌بندی داشته باشیم، یک اشاره هم به طرح آبرسانی کنید.
بزرگ زاده: مجموعه اقداماتی که من جزء جزء عرض کردم؛ از آبرسانی روستایی؛ جهاد آبرسانی گرفته تا تکمیل سدها، شبکه‌ها و سامانه‌های انتقال و تصفیه‌خانه تا طرح‌های اضطراری و آب‌شیرین‌کن؛ در جای جای استان پهناور سیستان و بلوچستان و طرح‌هایی که می‌آیند؛ اینها را طرح‌ریزی کردیم به عنوان طرح جامع آبرسانی استان که خیال‌مان را از بابت تأمین آب شرب، بهداشت و مشاغل خدماتی و صنعتی راحت کنیم.
سؤال:، چون آقای نوشادی هم اشاره کردند؛ در آب‌شیرین‌کن‌ها یا کل طرح‌هایی که انجام دادید، چقدر داخلی سازی داشتید و از توانمندی نیرو‌های داخلی استفاده کردید؟
بزرگ زاده: در آب‌شیرین‌کن؛ حدود ۶۰ درصد داخلی بوده، در بقیه جا‌ها ما در سرفصل‌های عمرانی که صد درصد داخلی‌کار هستیم، به طور کلی ما اگر کار‌هایی که انجام می‌دهیم به دو بخش تجهیزات و عمرانی تقسیم کنیم، در مباحث عمرانی؛ ۱۰۰ درصد نیرو‌های داخلی چه در فاز طراحی و چه در فاز اجرا کمک می‌کنند انجام می‌دهند، در بخش تجهیزات حدود ۸۵ درصد توان داخلی داریم. این ۱۵ درصدی که نداریم، عمدتاً در بخش‌هایی از توربین و آب‌شیرین‌کن است. یعنی فرض بفرمایید در رانر‌های توربین‌ها و در ممبر و بعضی از اجزای پمپ‌های ویژه‌ای که در این بخش وجود دارد، اینها را ما معمولاً وارد می‌کنیم که در خود آب‌شیرین‌کن این نسبت بالاتر است و حدود بیش از فکر می‌کنم ۴۵ درصد در این پروژه خارجی بوده، بقیه داخلی بوده است.
پروژه های داخلی سازی شده در شرکت توسعه گاز ایران
سؤال: آقای نوشادی شما هم یک خرده دقیق‌تر و جزئی‌تر از داخلی سازی برای ما بگویید.
نوشادی: به لطف خداوند متعال، ما اگر بخواهیم مستند صحبت کنیم؛ خط اول گاز سراسری، عکس‌ها، تصاویر و مستند آن وجود دارد و قابل ارجاع است، در آن جا غیر از کارگران سطح پایین خدماتی، هیچ بخشی ایرانی نیست، حتی راننده‌ها هم ایرانی نیستند، اما امروز ما در بخش خطوط رله؛ ۱۰۰ درصد تجهیزات ما ساخت داخل است. در ایستگاه‌های تقویت فشار، پیچیده‌ترین تجهیزات را چه سیستم...، خط اول سراسری را عرض کردم. نقطه عزیمت و شروع صنعت گاز در کشور را عرض کردم، حالا مقایسه می‌کنیم با امروز، امروز ما صد درصد خطوط و شبکه انتقال؛ ایرانی هستند. تجهیزات ایستگاه‌های تقویت فشار گاز ما؛ ۹۲ درصد ایرانی هستند، آن بخشی هم که ایرانی نیست، به دلیل پایین بودن تعداد و تیراژ است که ارزش اقتصادی ندارد ما اینها را داخلی‌سازی کنیم و همان طور که عرض کردم؛ ایرانی‌ترین پالایشگاه ما؛ ۷۶ درصد است. اجازه دهید یک خاطره از دو دهه قبل بگویم؛ من بازدیدی داشتم از یک پالایشگاه گاز ایلام. در تمام پالایشگاه؛ حدود سال ۸۲ و ۸۳ نمایندگان شرکت‌های خارجی توربین، اکسپندر، کمپرسور، سیستم کنترل، ... و ... داخل سایت به چشم می‌آمد، من خواهش می‌کنم الان شما همکاران‌تان را بفرستید از پالایشگاه فاز دو ایلام که الان اجرا می‌کنیم بازدید کنند، یک دانه خارجی آن جا نیست. این عمق داخلی‌سازی است که صنعت گاز کشور انجام داده با حمایت‌هایی که ما انجام دادیم. مثلاً بحث توربین که عرض کردم؛ شرکت ما دو قرارداد، هر کدام به ارزش یک میلیارد دلار منعقد کرده برای انتقال تکنولوژی و ما فراموش نکردیم که اروپایی‌ها قسمت‌های پیچیده را اصلاً در قرارداد انتقال تکنولوژی نیاوردند و همان قسمت‌های غیرپیچیده هم با شروع تحریم، از کشور رفتند، یعنی ما الان توربین و قسمت‌های پیچیده مثل محفظه احتراق، کامباسشن چمبر یا قسمت‌های داغ توربین یا هات‌سِکشن؛ اصلاً یک برگ دیتا یا داده نداشتیم و همه را داخلی‌ها مهندسی کردند و نقطه قابل افتخار این که کمپرسوری که ما امروز تولید می‌کنیم، نه از آن کمپرسوری که انتقال تکنولوژی دادیم، بلکه از کمپرسوری که امروز آن شرکت سازنده می‌سازد؛ چهار درصد بازدهی آن بیشتر است و ما کمپرسور‌های ارتقاء یافته را در سیستم خود نصب می‌کنیم. حقیقتاً صنعت گاز باید سرریز تکنولوژی‌هایی که به صورت رسوب دانش و تکنولوژی در داخل کشور فراهم کرده به بقیه قسمت‌ها بیاید. من امروز یک نکته را عرض کردم، گفتم فقط خط لوله ایرانشهر- چابهار را در نظر بگیریم که ما ۴۲۰ میلیون دلار هزینه کردیم، از میزان صرفه‌جویی در تعویض نوع سوخت نیروگاه چابهار، کمتر از یک سال بازگشت سرمایه دارد. طرح‌های سه ساله را می‌گویند طرح‌های طلایی یا گلدن. این طرح زیر یک سال فقط یک گوشه‌اش بازگشت سرمایه‌اش انجام می‌شود. امیدوارم که همه بخش‌های صنعتی که از انرژی گاز استفاده می‌کنند به این فکر بیفتند که ما برویم به سمت بهینه‌سازی مصرف انرژی و این بهینه سازی مصرف انرژی هم مخاطبش؛ همه ما هستیم، یعنی ابتدا صنعت، نیروگاه‌ها و تک تک ما در قسمت خانگی. آقای وزیر گزارشی دادند سال گذشته؛ فرمودند ما شش درصد گاز را صادر می‌کنیم؛ در‌آمد آن دو برابر ۹۴ درصد گازی است که در داخل مصرف می‌کنیم. حتماً باید بهینه مصرف کنیم. ما ارزش حرارت گازی که در کشور ما تولید می‌شود، معادل پنج و نیم میلیون بشکه نفت است؛ یعنی کشور ما الان یک کشور بیشتر گازی است تا یک کشور نفتی و ما این مزیت اقتصادی را برای پیشرفت و توسعه باید نگه داریم. شعار ما؛ شعار گاز محور توسعه است، چون امروز در مورد سیستان و بلوچستان صحبت کردیم، من الان حدود ۹۸ درصد مجوز‌های توسعه‌ای که از ما می‌گیرند که در حریم خطوط گاز هستیم یا نه؟ متعلق به سیستان و بلوچستان است و تک تک آنها را ردیابی می‌کنیم؛ برمی‌گردد به خود انرژی گاز. حتماً لازم است ما به سمت بهینه‌سازی حرکت کنیم و ان‌شاءالله ارکان تصمیم‌گیری شامل مجلس، دولت، سازمان برنامه و بودجه هم اهمیت این مزیت اقتصادی را درک کنند و در مباحث بودجه‌ای حتماً این موضوعات را مورد ملاحظه قرار دهند.
