وقتی در مراسم کلنگ زنی سایت ۱۸۸ هکتاری نهضت ملی مسکن شهر کاشمر که طی هفته‌های گذشته انجام شد و در این مراسم نماینده مردم منطقه ترشیز در مجلس شورای اسلامی به صراحت اعلام کرد: «بخشی از سایت نهضت ملی مسکن شهر کاشمر در مسیر سیلاب قرار دارد که باید تدابیر لازم اتخاذ شود» ناخودآگاه یاد سیل مشهد افتادیم و جان باختن تعدادی از شهروندان مشهدی و خسارت دیدن خودروهای مردم و ... لذا بهتر آن دیدیم که به منظور پرهیز از بروز مشکلات احتمالی به موضوع وضعیت کاشمر در برابر سیلاب نگاهی داشته باشیم.
بررسی علل وقوع سیلاب
یک کارشناس ارشد مخاطرات محیطی در خصوص وضعیت کاشمر در زمینه مدیریت بحران از جمله مواجهه با سیلاب به ایسنا گفت: گرچه سیلاب یکی از مخاطرات طبیعی شناخته می‌شود ولی در تقسیم بندی‌های جدید دیگر نمی‌توان گفت سیلاب منشاء طبیعی دارد بلکه ترکیبی از طبیعت و انسان در بروز آن دخیل است.
احمد رضاپور با بیان اینکه دخالت‌های انسانی موجب وقوع سیلاب و بروز خسارت‌ها و تلفات می‌شود، اظهار کرد: وقتی در مدت ۳۰ دقیقه ۴۰ میلیمتر بارش داشته باشیم، از بارندگی‌های سیل‌آسا و سریع سیلاب‌ها رقم می‌خورند.
وی در خصوص علل وقوع سیلاب گفت: دلیل عمده وقوع سیلاب، تغییر کاربری غیراصولی و بی‌رویه اراضی و توسعه بی‌رویه شهرها و روستاهاست که با موضوع توسعه پایدار در تضاد است.
این کارشناس ارشد مخاطرات محیطی با بیان اینکه هرچه ضریب نفوذپذیری آب را کاهش دهیم باید توقع سیلاب‌های مخرب را داشته باشیم؛ گفت: عدم توجه به حریم رودخانه‌ها و مسیل‌ها، دلیل دیگر وقوع سیلاب است.
وی تخریب پوشش گیاهی را یکی دیگر از دلایل ایجاد سیلاب در کاشمر دانست و گفت: حتی در برخی روستاها، بندهای خاکی بدون مطالعه و بی نظارت دستگاه‌های متولی توسط مردم ایجاد و آبگیری می‌شود که خود موجب بروز سیلاب می‌شود.
وی تصریح کرد: اگرچه فکر می‌کنیم در منطقه خشکی قرار داریم و با خشکسالی‌های پی در پی مواجهیم ولی فراوانی سیلاب در خراسان رضوی یکی از مخاطرات پرشمار و خسارت زا به شمار می‌رود.
رضاپور به وضعیت سیلاب در کاشمر اشاره کرد و گفت: در کاشمر دو مسیل غربی شرقی داریم که اگر به حریم و طول مسیر این دو رودخانه دقت شود ساخت و سازهایی بر روی بستر رودخانه توسط مردم و ادارات صورت گرفته و به حریم رودخانه تجاوز شده است.
وی گفت: در کاشمر شیب شمالی جنوبی داریم و عمده روان آب‌ها از شمال شهر به جنوب شهر هدایت می‌شود. شیب شهر و تغییری که با ساخت و سازها در رودخانه‌ها ایجاد کرده‌ایم موجب بروز حوادثی در جنوب شهر می‌شود.
این کارشناس ارشد مخاطرات محیطی با بیان اینکه همیشه با بروز سیلاب چند روستای مغان، اسحاق‌آباد و رزق‌آباد دچار آب‌گرفتگی می‌شوند، اظهار کرد: ساخت و سازهای انجام شده و نفوذپذیری کم خاک که به دلیل همین ساخت و سازها و آسفالت صورت گرفته موجب حرکت روان‌تر و سریع‌تر سیلاب به سمت جنوب شهر می‌شود و از سویی ساخت و سازهای این مناطق چون از کیفیت لازم برخوردار نیستند عمدتاً دچار آب‌گرفتگی و مشکلات جدی می‌شوند.
وی با اشاره به اینکه آتش‌نشانی کاشمر در سیلاب اخیر بیش از ۳۶۰ مورد عملیات رفع آب‌گرفتگی منازل در شهر انجام داده است، گفت: وقتی بارها هواشناسی هشدار وقوع سیلاب داده و این موضوع قابل پیش‌بینی بود نباید این اتفاقات می‌افتاد. در واقع اگر مسئولان و مردم بحران را انکار نکرده و اقدامات حفاظتی و پیشگیرانه را انجام می‌دادند دچار خسارت نمی‌شدیم.
این کارشناس ارشد مخاطرات محیطی افزود: گرچه در سیلاب مجبوریم برخی ساکنین منازل آسیب دیده را اسکان اضطراری دهیم اما به معنای واقعی سوله بحران مناسب که خود بحران‌ساز نشود برای چندین روز اسکان شهروندان در شهرستان نداریم.
رضاپور اذعان کرد: شاید برای این مواقع تکایا و حسینیه‌ها و برخی اماکن پیش‌بینی می‌شوند ولی جایی که مشخصاً به عنوان سایت یا سوله بحران باشد برای مدیریت بحران در شهرستان موجود نیست.
وی همچنین از کمبود تجهیزات و امکانات در شهرستان خبر داد و گفت: گرچه تعداد ماشین‌آلات مورد نیاز بسیار محدود هستند اما صرفاً وجود ماشین‌آلات و تجهیزات هم کار را حل نمی‌کند، اینکه کجا آب را تخلیه کنیم تا برنگردد موضوع مهم دیگری است که باید به آن توجه شود.
این کارشناس ارشد مخاطرات محیطی در ادامه از خلاء آموزشی که حتی مدیران هم درگیر آن هستند خبر داد و گفت: گاها تجهیزات است، اما آموزش استفاده از آن را فرا نگرفته‌ایم به طوری که در برخی مانورها می‌بینیم، فرد مسئول طریقه استفاده از آن دستگاه را نمی‌داند.
وی همچنین افزود: بعضاً برخی وسایل تا مدت‌ها در انبارها باقی می‌مانند و تعمیر و نگهداری درستی نمی‌شوند به همین دلیل می‌بینیم روز حادثه دستگاه روشن نمی‌شود و امکان استفاده از آن نیست.
رضاپور با بیان اینکه هماهنگی در سطح مسئولان بحران به کاهش خسارات و تلفات می‌انجامد، اظهار کرد: آموزش صرفاً برای مردم نیست بلکه مسئولان هم باید آموزش‌های لازم را فرا بگیرند.
وی خاطرنشان کرد: به جرأت می‌توان گفت برخی از مسئولان قانون مدیریت بحران را هنوز مطالعه نکرده‌اند و نمی‌توانند بگویند شرح وظایفشان در کدام ماده قانونی آمده است.
این کارشناس ارشد مخاطرات محیطی افزود: با توجه به سابقه و رخدادهایی که اتفاق افتاده قانون مدیریت بحران نوشته شده است که در یکی از آن‌ها نقشه خطرپذیری نسبت به حادثه و بحرانی که وجود دارد، تدوین شده لذا باید نقشه خطرپذیری داشته باشیم، اما در خصوص زلزله و سیلاب نداریم که با تدوین این نقشه، بسیار راحت‌تر می‌توانیم در بحران‌ها عمل کنیم.
مدیریت بحران پشت میزی نیست
رئیس اداره آتش‌نشانی کاشمر هم با بیان اینکه حجم بارش‌های کاشمر با ۴۱.۷ میلیمتر بیشتر از مرکز استان بود، افزود: موقعیت جغرافیایی و وضعیت سازهای شهر و مبلمان شهرها در بروز سیلاب‌ها و خسارت‌هایی که بر جای می‌گذارد بسیار تأثیرگذار است.
امیر نژاد رحیم اظهار کرد: گرچه در بارش‌های اخیر بعد از چند دقیقه هیچ آبی در معابر نبوده و همه به سمت جنوب شهر و وارد مسیل‌ها شد اما عملاً بافت جنوبی درگیر آب گرفتگی‌های شدیدی شد.
وی اذعان کرد: محیط‌های مسکونی و تجاری در بارش‌های اخیر درگیر شدند، حتی مغازه‌هایی که از سطح خیابان بالاتر بوده و برخی زیرزمین‌های منازل مسکونی دچار آب‌گرفتگی شدند.
رئیس اداره آتش‌نشانی کاشمر با بیان اینکه چالش‌های ما در شهر بعد از باران‌های چند دقیقه‌ای است، گفت: گرچه ساعت ۱۳ و ۴۵ دقیقه باران شروع شد و تا ۱۴ و ۱۵ دقیقه طول کشید اما تا ۳ صبح روز بعد درگیر آبکشی منازل مسکونی بودیم.
وی در پاسخ به این سؤال که چرا علیرغم وقوع چندین مورد سیلاب طی یک دهه اخیر در شهرستان بازهم شاهد چنین اتفاقاتی هستیم و عملاً نمی‌توانیم خسارت‌ها را کاهش دهیم، گفت: یکی از مهمترین مشکلات، ساخت و سازهای غیرمجاز و وضعیت اماکن موجود در بافت فرسوده که در گذشته احداث شده‌اند، است.
وی با بیان اینکه بافت فرسوده شهری ۴۰ درصد شهر را فرا گرفته است، افزود: مالکین بافت‌های فرسوده، تمایلی به نوسازی املاک خود ندارند، از سویی توسعه شهری و ساخت و سازهای صورت گرفته موجب شده سیلابی که در گذشته به راحتی در بیابان پخش می‌شده اکنون به سمت معابر و منازل مسکونی هدایت شود.
رئیس اداره آتش‌نشانی کاشمر اظهار کرد: برخی مواقع جانمایی‌ها را در مسیر سیلاب انجام می‌دهیم که خود این مناطق به کانون خطر تبدیل می‌شود مانند یکی از فازهای نهضت ملی مسکن که بخشی از آن بر اساس آنچه اعلام شده در مسیر سیلاب قرار دارد.
وی همچنین تصریح کرد: زمانی که دیوار ساحلی بلوار امیر کبیر احداث شد تمامی این منطقه بیابان بود اما اکنون شاهد ساخت و سازهای بسیاری در این منطقه هستیم و بخشی از دیوار هم تخریب شده که حادثه‌آفرین است.
نژاد رحیم عنوان کرد: یکی از فازهای نهضت ملی مسکن مقابل دانشگاه پیام نور احداث می‌شود اما بخشی از دیوار هلال‌احمر در همان منطقه به دلیل شدت سیلاب تخریب شده است. هرچند هنوز ساخت و سازی در این نقطه از شهر صورت نگرفته و آب پخش می‌شود، اما در آینده آب هدایت خواهد شد و خسارت سیلاب بیشتر می‌شود.
رئیس اداره آتش‌نشانی کاشمر همچنین به وضعیت منطقه حسین‌آباد اشاره کرد و گفت: با این روند ساخت در منطقه حسین‌آباد مشکلات جدی داریم، تمامی مسیل‌ها با نخاله مسدود شده و سازه‌ها همه ناپایدار هستند، تمامی مصالح و نوع ساخت‌وساز به کار رفته غیر استاندارد و در برابر سیلاب ناپایدارند.
وی با اشاره به اینکه باید تدابیر جدی برای بخش‌هایی از نهضت ملی مسکن که در مسیر سیلاب قرار دارند اندیشیده شود، اذعان کرد: گرچه تلاش می‌شود بخشی از سایت هلال‌احمر برای ساخت و ساز در نظر گرفته شود اما با توجه به وضعیت شهرستان در مواقع بحرانی و نیاز به اسکان اضطراری نباید این کار صورت گیرد و باید سایت را حفظ نمود تا هلال‌احمر در مواقع بحرانی امکان ساماندهی مصدومان و خسارت دیدگان را داشته باشد.
وی خاطرنشان کرد: از تکایا و حسینیه‌ها می‌شود برای اسکان اضطراری استفاده کرد، اما چون هرکدام در یک نقطه از شهر هستند عملاً خدمات‌رسانی و یا خود مکان دچار مشکل خواهد شد.
نژاد رحیم با بیان اینکه مکان‌های تجمعی خود می‌توان حادثه‌ساز باشد، بیان کرد: سایت هلال‌احمر در بسیاری از بحران‌ها می‌تواند امدادرسانی را تسریع کند، به ویژه آنکه منطقه ترشیز بر روی دومین گسل بزرگ کشور قرار دارد و هر لحظه امکان فعال شدن آن وجود دارد لذا باید جای مناسبی برای اسکان اضطراری در شهر در نظر گرفت.
وی در ادامه با اشاره به اینکه در باران اخیر بلوک زایمانی شهرستان دچار بحران و آب‌گرفتگی شد و همان زمان چند مادر باردار داخل بلوک بودند که بلافاصله امدادرسانی صورت گرفت، افزود: بارندگی‌های این چنینی نشان می‌دهد که برخی اماکن ما که باید از هر نظر امن باشند، چه وضعیتی دارند.
رئیس اداره آتش‌نشانی کاشمر اظهار کرد: رفتار سیلاب اصلاً قابل تشخیص نیست، به طوری که شدت باران در داخل شهر بیش از ارتفاعات بود لذا باید جانمایی مکان‌های حساس با مطالعه دقیق انجام شود نه اینکه در باران‌های شدید خود این اماکن به بحران تبدیل شوند.
بدیهی است باید مصلحانه و منصفانه نسبت به بررسی وضعیت شهر کاشمر در سیلاب اردیبهشت ۱۴۰۳ و مشکلات و بحران‌هایی که در زمان مدیریت بحران با آن‌ها مواجه بودیم پرداخته شود. این کار به معنای نادیده گرفتن تلاش مسئولان و دست‌اندرکاران اداره امور شهر در پی بارش‌های شدید و وقوع سیلاب در شهر و آب‌گرفتگی منازل و ... نیست بلکه باید به جای انکار بحران‌ها، کاری کنیم تا مسئولان علاج واقعه را قبل از وقوع داشته باشند و تا حد امکان از بروز حوادث احتمالی و خسارت‌های مالی و جانی جلوگیری کنند.
انتهای پیام
