مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران از آغاز انقلاب تابستانی از ساعت ۲۰ دقیقه بامداد روز جمعه اول تیر ۱۴۰۳ خبر داد و گفت: در این روز ساکنان نیمکره شمالی زمین بلندترین روز سال را به دنبال کوتاه‌ترین شب سال تجربه می‌کنند.
مهندس مسعود عتیقی در گفت‌وگو با ایسنا، گفت: با پشت سر گذاشتن اول نوروز و زمان اعتدال بهاری که طول روز و شب بجز قطبین، در سراسر کره زمین یکسان است، به مرور به طول روزها افزوده شده و از طول شب کاسته می‌شود، به نحوی که در پایان فصل بهار با کوتاه‌ترین شب و در پی آن بلندترین روز سال مواجه هستیم؛ وقتی که خورشید اصطلاحا بر مدار رأس السرطان و ساکنان عرض جغرافیایی ۲۳.۵ درجه شمالی عمـود می‌تابد.
وی با بیان اینکه در دانش اخترشناسی از بلندترین روز سال و کوتاه‌ترین شب با عنوان انقلاب تابستانی یاد می‌شود، اظهار کرد: علت اینکه از واژه انقلاب در این نامگذاری استفاده شده، این است که استوای آسمان یعنی دایره‌ای که کره آسمان را به دو نیمکره مساوی تقسیم کرده و مدار بزرگ دایرةالبروج که مسیر حرکت ظاهری خورشید بر روی کره آسمان است، با یکدیگر ۲۳.۵ درجه زاویه دارند.
نمایی از دوایر استوای آسمانی و دایرةالبروج و موقعیت انقلاب تابستانی بر روی آن
عتیقی خاطر نشان کرد: از آنجایی که هنگام انقلاب تابستانی خورشید به بیشترین کشیدگی و یا فاصله خود نسبت به استوای آسمان و به بیشینه میل آسمانی خود می‌رسد، از آن به عنوان انقلاب تابستانی یاد می‌شود.
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران ادامه داد: از دیدگاه نجومی زمان رسیدن خورشید به نقطه انقلاب تابستانی معمولا برای ۳ سال در اول تیر واقع می‌شود و هر چهار سال نیز در آخرین روز خرداد قرار می‌گیرد.
وی تاکید کرد: در ساعت ۲۰ دقیقه بامداد جمعه اول تیر ۱۴۰۳، خورشید به نقطه انقلاب تابستانی می‌رسد و فصل گرم تابستان در نیمکره شمالی کره زمین آغاز می‌شود.
عتیقی تاکید کرد: همانگونه که بارها اشاره کرده‌ایم، در همین زمان ساکنان نیمکره جنوبی، طولانی‌ترین شب سال و کوتاه‌ترین روز را در آستانه فصل سرد زمستان تجربه می‌کنند.
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران خاطرنشان کرد: ایرانیان که همواره رویکرد مثبتی به پدیده‌های زیستی داشتند، از هزاران سال قبل با جشن‌های مختلفی به استقبال فصل تابستان رفته که از جمله جشن خردادگان که برای گرامیداشت آب برگزار می‌شده و به نوعی به ساکنان زمین اهمیت موضوع آب یادآور می‌شده است. البته جشن‌های مختلفی از جمله تیرگان، امردادگان و شهریورگان در روزهای خاص از هر کدام از ماه‌های فصل تابستان به اجرا در می‌آمده که با آب بازی و آداب مختلف، این مناسبت‌ها گرامی داشته می‌شده است.
چارطاقی نیاسر کاشان
وی تاکید کرد: پیشینیان در اقصی نقاط دنیا از گذشته‌های دور بناهای متعددی را بنیان می‌گذاشتند تا بتوانند نسبت به تعیین ماه و فصول با دقت بالایی اقدام کنند. اینگونه بناها در غرب و در امریکای میانه و جنوبی به عنوان میراث تمدن‌های مایا و آزتک و همچنین «استون‌هنج» در کشور انگلستان دیده می‌شود؛ در شرق و در برخی کشورها از جمله کشورمان ایران با ساخت «چارطاقی‌ها» انجام این مطالعات متداول بوده است.
نمایی از استون‌هنج در انگلستان
