بیماری فلج اطفال ویروسی مسری است که باعث تضعیف عضلات بدن میشود
فلج اطفال نوعی بیماری عفونی و ویروسی می باشد که دستگاه گوارش و دستگاه عصبی مرکزی را مختل می سازد.
عارضه ی فلج اطفال از ویروسی به نام پولیومیلیت نشأت می گیرد. در واقع این عارضه زمانی رخ می دهد که فرد به یکی از سه سروتایپ ویروس پولیو آلوده شود. این ویروس مسری قابلیت انتقال از انسانی به انسان دیگر را دارد و به صورت دهانی و تماس با مدفوع فرد ناقل، منتقل می گردد.
کاوش ها و باستان شناسی ها حاکی از آن دارد که ویروس فلج اطفال در گذشته نیز میان مردم رایج بوده است. درحقیقت بر روی سنگ نگاره های مصری تصویری از افراد به صورت فلج اطفال حکاکی شده است.
به طور کلی در مناطقی که دستور العمل های بهداشتی رعایت نمی شود، شیوع این بیماری بسیار زیاد است. همچنین، افرادی که سیستم ایمنی بدنشان پایین است از قبیل کودکان خردسال، افراد مبتلا به HIV ، دیابت و بانوان باردار در معرض ابتلا به فلج اطفال قرار دارند.
ویروس پولییومیلیت سلول های نخاعی را به مروز زمان از بین می برد. در طی این روند عضلات بدن به خصوص اندام های تحتانی از کنترل فرد مبتلا خارج می شوند.
درگیری اندام های تحتانی در اکثر موارد غیر قرینه است. به گونه ای که تنها یک پای بیمار فلج می شود در صورتی که پای دیگر از وضعیت سلامت کامل برخوردار است.
فلج اطفال بر اثر ویروسی به نام پولیو به وجود می آید
همان طور که بیان کردیم تشکیل دهنده ی عارضه ی فلج اطفال ویروسی به نام پولیو است. تظاهرات بالینی عفونت پولیو بیانگر متغییر بودن بیماری است به گونه ای که شدت ضعف و قوی دارد.
براساس مطالعات انجام شده حدود 95 الی 99 درصد از افراد مبتلا به این ویروس عاری از هرگونه علائم هستند. این روند به گونه ای است که فرد ناقل قابلیت انتقال ویروس و عفونت را به دیگر افراد دارد و به دوره ی کمون مشهور است.
به عبارتی دیگر دوره ی کمون دوره ی نهفتگی ویروس است که فرد به عفونت پولیو ناقل است اما ویروس در یک بازه ی زمانی محدود (7 الی 14) علائم و نشانه ای را از خود بروز نمی دهد.
خوشبختانه در شرایطی که شدت ویروس فلج اطفال بالا نباشد، منجر به فلجی نمی گردد.اما زمانی که شدت ویروس فلج اطفال شدید باشد، موجب اختلال در ستون فقرات، ساقه مغز و یا فلج اطفال می شود.
نشانه های فلج اطفال شدید نیز همانند فلج اطفال بدون فلجی است با این تفاوت که پس از یک هفته نشانه های آن که شبیه به ویرووس آنفولانزا است، شدیدتر می شود و اختلالات آن تا آخر عمر باقی می ماند.
در ادامه نشانه های فلج اطفال در شدت پایین و قوی را بیان می کنیم:
• استفراغ
• سردرد
• گلودرد
• تب
• بی اشتهایی
• درد در ناحیه شکم
• فاقد علائم عصبی
• خستگی
• مننژیت، نوعی التهاب در پرده های محافظی مغز که با سردرد شدید همراه است.
نشانه های فلج اطفال در میزان شدید علاوه بر علائم فلج اطفال بدون فلجی، شامل موارد زیر می شود:
• درد های عضلانی و اسپاسم شدید
• سست شدن بدن
• عدم رفلاکس
• فلج اندام های پایین تنه به شکلی ناگهانی و در بازه ی زمانی موقت
ویروس پولیو پس از وارد شدن به بدن در جریان خون نفوذ می یابد. لذا از طریق آزمایش های خون و افزایش سطح آنتی بادی های سرمی از گلو ویا یا جدا سازی ویروس از مدفوع فرد ناقل مشخص می گردد.
تنها راه پیشگیری از فلج اطفال واکسیناسیون است
محققان تاکنون درمان مشخصی را برای درمان فلج اطفال تعبیه نکرده اند و تنها قابلیت پیشگیری از ابتلای افراد به ویروس پولیو به وسیله ی واکسیناسیون فراهم شده است.
پزشکان تنها می توانند قدرت عضلانی بیمار را تا حدودی به حالت قبل بازگرداند. البته این نوع درمان نیز کاملا به میزان آسیب سیستم عصبی وابسته است.
در شرایطی که فلج عضلات تنفسی رخ داده است، حمایت تنفسی صورت می گیرد. در روند حمایت تنفسی از دستگاه تنفس مصنوعی یا ونتیلاتور استفاده می شود و تنها در شرایطی قابل استفاده است که حجم حیاتی به کمتر از 50 درصد رسیده باشد.
پزشک مربوطه با در نظر گرفتن شرایط و میزان شدت ویروس در بدن بیمار اقدام به عمل جراحی می کند.
بیماری فلج اطفال شکل اصلی مفاصل را تغییر می دهد، در مواردی جراح متخصص تاندون عضلات کوتاه شده را با عمل جراحی بلند می کند. البته این نوع عمل تنها زمانی امکان پذیر است که مفصل ها قابلیت انعطاف داشته باشند.
یکی دیگر از عمل های جراحی، استئوتومی استخوان است. در روند استئوتومی، جراح استخوان های ناحیه ی تحتانی را با رعایت قوانین و ضوابطی می شکند. سپس استخوان ها را در کنار هم به طریق مناسب قرار می دهد و به وسیله ی پلاک و پیچ وصل می کند.
از دیگر حمایت های کادر درمان می توان به موارد زیر اشاره کرد:
• توان بخشی ریوی
• درمان فیزیوتراپی برای رفع درد عضلانی، مشکلات تنفسی و ریوی
• استفاده از حوله گرم در خصوص کاهش درد عضلانی
• مصرف آنتی بیوتیک بریا ازبین بردن عفونت تناسلی
• مصرف داروی ضد اسپاسم برای تسکین درد ماهیچه ها
• استراحت مطلق
• مصرف قرص های مسکن
• آزاد کردن کپسول مفصلی و جابه جایی تاندون عضلانی به وسیله ی ایجاد برش در مفصل توسط جراح
در راستای پیشگیری از وقوع فلج اطفال دو نوع واکسن تعبیه شده است.
نخستین واکسنی که بر ضد فلج اطفال تهیه شد، واکسن تزریقی بود. این نوع واکسن با عنوان " IPV" مخفف واژه ی Inactivated polio vaccine می باشد که از ویروس ضعیف و غیرفعال شده ی پولیو آماده می شد.
تزریق واکسن خوراکی فلج اطفال موجب تضعیف ویروس پولیو می شود
واکسن خوراکی ضد فلج اطفال نیز پس از تهیه واکسن تزریقی طراحی شد. در تهیه این قبیل واکسن ها ویروس پولیو را همانند واکسن تزریقی، ضعیف می کنند. لازم به ذکر است واکسن خوراکی را با عنوان "OPV" مخفف واژه ی oral polio vaccine می شناسند.
واکسن خوراکی به جهت هزینه ی کمتر، شکل گیری ایمنی گوارشی بهتر و سادگی تزریق در مراکز بهداشتی مورد استفاده قرار می گیرد.
از عوارض واکسن خوراکی می توان به فلج ناشی از ویروس ضعیف شده ی پولیو اشاره کرد.
با شیوع و همه گیری ویروس پولیو در ایالات متحده آمریکا، کشور چین، کشور های ساحل غربی اقیانوس آرام و اروپا سازمان بهداشت جهانی در سال 1988 اقدام به اجرای برنامه ی حذف جهانی فلج اطفال کرد.
9 سال پس از آغاز واکسیناسیون عمومی بیش از 400 میلیون نفر در 27 کشور مختلف واکسینه شدند.
در اوایل دهه ی 70، کمیته ی کشوری ایمن سازی وزارت بهداشت و درمان برنامه ی ایمن سازی همگانی کودکان را تصویب کرد. زین پس واکسیناسیون فلج اطفال در ایران با بهره گیری از واکسن زنده ی خوراکی پولیو آغاز شد.
روند واکسیناسیون کودکان برای جلوگیری از فلج اطفال به ترتیب در بدو تولد نوزاد، 2 ماهگی، 4 ماهگی، 6 ماهگی، 18 ماهگی و 6 سالگی به شکل خوراکی به کودک داده می شود.
علائمی مانند کهیر پس از تزریق واکسن مستلزم مراجعه به پزشک است
در شرایطی که پس از تزریق واکسن فلج اطفال بدن کودک شما واکنشی آلرژیک نسبت به واکسن نشان داد، مراجعه به پزشک ضرورت می یابد.
واکنش های حساسیتی معمولا در عرض چند ساعت پس از تزریق بروز می یابند و شامل علائم کهیر، خستگی، ضعف، افزایش ضربان قلب، سرگیجه و سختی تنفس می شود.
علاوه براین، اگر شما چندین سال است که از بیماری فلج اطفال رنج می برید و اکنون احساس ضعف می کنید، به پزشک مربوطه مراجعه کنید.
گردآوری : بخش کودکان بیتوته
