زعفر احدزاده، نویسنده کتاب «سیدعبدالرحیم خلخالی؛ بزرگمرد عرصه فرهنگ و ادب کشور»، در گفت‌وگو با ایسنا و در معرفی خلخالی گفت: سید عبدالرحیم خلخالی فرزند سید مومن، در سال ۱۲۹۰ هجری قمری، مصادف با سال ۱۲۵۰ و ۱۲۵۱ خورشیدی در روستای زاویه سادات شهر خلخال متولد شد. تحصیلات ابتدایی را در زادگاه گذراند و سپس برای ادامه تحصیل به رشت رفت و چندین سال را به فراگیری زبان عربی، ادبیات فارسی، منطق و فلسفه سپری کرد. در ادامه به تهران رفت تا به شکل گیری انقلاب مشروطه کمک نماید. به عنوان سردبیر روزنامه اثرگذار مساوات که از روزنامه‌های مهم دوران انقلاب مشروطه بود همکاری می‌کرد.
وی ادامه داد: در پاییز ۱۲۹۴ هـ.ش. انتشار مجله علمی، ادبی و اخلاقی پروین را آغاز کرد. او در آن زمان انتشارات و کتابفروشی خلخالی را هم داشت و بسیاری از اقدامات بزرگ فرهنگی از جمله تصحیح و چاپ دیوان حافظ برای اولین بار در همین سالها اتفاق افتاد و اواخر عهد قاجار و اوایل عهد رضاشاه در مسئولیت‌های مختلفی نقش آفرین بود و یکی دیگر از اقدامات ماندگارش بازسازی بقعه شیخ صفی الدین ادبیلی که در معرض تخریب و نیز تاراج کشورهای استعمارگر بود.
احدزاده در خصوص بازسازی بقعه شیخ صفی الدین ادبیلی توسط سیدعبدالرحیم خلخالی گفت: خلخالی در سال ۱۳۰۵ شمسی سرپرستی هیئتی را عهده دار بود که از طرف وزارت معارف به اردبیل اعزام و کلیه کتب و مصحف و مرقعات باقیمانده در بقعه شیخ صفی را که در حدود ۸۰ صندوق بزرگ و نفیس و گرانبها بوده به تهران حمل کرد. چهار ماه قبل از این از طرف وزارت علوم و وزارت مالیه برای بازدید و تفتیش بقعه شیخ صفی و تعیین کتب و آثار عتیقه و سایر موقوفات آن دو نفر نماینده تعیین و به مصاحبت موسیو هرتسفلد آلمانی اول متخصص در شناختن اشیاء عتیقه مشرقی مخصوصا ایران به‌طرف اردبیل رهسپار شدند. پس از بازدید و تحقیقات کامله سیدعبدالرحیم خلخالی شرح تفتیش و تحقیقات را به وزارت متبوعه نگاشته و چون از هر جهت این بقعه تاریخی و کتب و اسباب موقوفه آن که تاکنون از دستبرد حوادث مصون مانده فوق العاده مهم و شگفت آور است.
مدیر انتشارات نیکان امروز در خصوص تاریخ بنای بقعه به نقل از خلخالی می گوید: بنای بقعه در اواخر قرن هفتم هجری که زمان حیوة خود شیخ صفی است ساخته شده ابتدا خانه مسکونی شیخ بوده که پس از فوت در قرن هشتم هجری شروع به‌توسعه و تزئین او نمود. تا اوائل قرن دهم هجری که دولت صفویه طلوع کرد بر رونق و شکوه او پیش از پیش افزوده شد.
احدزاده اظهار کرد: شیخ صفی چون دارای دو جنبه بود یعنی هم مریدین طریقتی داشت و هم پیروان دنیوی به‌این جهت از قرن هفتم تا قرن یازدهم این مقبره با یک سرعت فوقالعادهای آباد و مزین شد و برای اینکه اولاد او سلطه سلطنتی داشتند به‌مرور ایام از قرن هشتم تا اخر قرن یازدهم این بقعه زیارتگاه و مرجع عموم شد، از این رو املاک و اراضی و مستغلات زیادی وقف بر این بقعه گردید، لیکن به‌طوری‌که وقفنامه ها و اوراق باطله موجوده در بقعه به‌ما خبر می‌دهد موقوفات بر بقعه زاید بر اینهائی که موجود است بوده و پس از انقراض این سلسله از بین رفته است و اکنون هم قسمتی از املاک و اراضی در تصرف دیگران است.
احدزاده افزود: عمده اقدامات و عملیات سید عبدالرحیم خلخالی به شرح ذیل است: (الف) تعمیرات لازمه و احداث پنج باب دکان و یک دستگاه عمارت فوقانی و تهیه اثاثیه از قبیل قالی و چراغ و قالیچه و حصیر و مخارج عکاسی و نقشه برداری و مساعده به‌خدام فقیر (ب)مبلغ چهار صد تومان از بابت اجاره دکاکین و عمارت فوقانی عایدات سالیانه برای بقعه تهیه کرده در تصرف رئیس معارف و اوقاف داده شد. (ج) راجع به قسمتی از موقوفات مسلمه بقعه(قریه آنا خاتون در حومه تبریز و مزرعه حسنک در قزوین و اطراف بقعه که به میدان عالی قاپو معروف است، اسناد مثبته و مقنعه بدست آمد. (د)مقداری از اشیاء برای نمونه به تهران انتقال یافت. (هـ)دوره کتاب ترجمه تاریخ طبری از طریق پست به تهران ارسال شد.
انتهای پیام
