به گزارش خبرگزاری صداوسیما، شبکه خبر در برنامه صف اول درباره مخاطرات افزایش دما و تغییرات اقلیمی در ایران با خانم تاجبخش معاون وزیر راه و شهرسازی و رئیس سازمان هواشناسی گفتگو کرد.
مشروح گفتگو به شرح زیر است
مجری: دمای هوا تابستان امسال هم در بیشتر مناطق جهان روند افزایشی داشته به طوری که در روز‌ها و ماه‌های گذشته نصاب‌های جدیدی را در گرمترین روزهای کره زمین به ثبت رسانده کشور ما هم با قرار گرفتن در منطقه جغرافیای خاورمیانه بعد از صحرای بزرگ آفریقا دومین منطقه گرم و خشک دنیا محسوب می‌شود تابستان امسال موج‌های گرمایی پی در پی را در کشورمان تجربه کردیم با دما‌های بالای ۴۵ تا ۵۰ درجه که برای همه‌مون خیلی گرم و طاقت فرسا هم بوده به طوری که در مرداد ماه امسال برای دومین بار پیاپی ما دمای ایستگاه‌های هواشناسی اصلی جهان ایران را به عنوان گرمترین کشور دنیا ثبت کرده‌اند
سوال: خانم دکتر ما در برخی از روزهای مرداد ماه گرمترین روزهای سال را ثبت کرده‌ایم حالا علاوه بر اینکه در کشور خودمان روزهای گرمی را پشت سر گذراندیم در رنگ‌های جهانی هم ما ثبت جهانی داشتیم به عنوان گرمترین کشور جناب عالی بهش اشاره بفرمایید که امروز هم در واقع ما از نیمه تابستان عبور کردیم قاعده‌اش این است که برویم به سمت خنکی هوا ولی همچنان داریم هممون از گرما انگار می‌سوزیم بفرمایید که با توجه به اینکه دمای هوایی که مشخص شده در روزهای اخیر حداقل در ۶۵ تا از دستگاه‌های هواشناسی شما یک عدد‌ها و رقم‌های بالای ۴۵ درجه گزارش شده بفرمایید که همچنان این هوای گرم ادامه دارد؟
تاج بخش: عرض کنم خدمتتان مسئله گرمایش جهانی موضوعی نیست که به امروز و فصل تابستان سال ۱۴۰۳ محدود شود
روند افزایش دما در دنیا
چندین سال است که روند افزایش دما در دنیا اتفاق افتاده طی ۵۰ سال گذشته در کشور ما روند افزایش چهار دهم درجه سانتیگراد در هر دهه را تجربه کرده‌ایم که عدد رقم بزرگی است از میانگین‌های جهانی بیشتر است بنابراین انتظار داریم که در تمام ایام سال این وضعیت برای ما اتفاق افتاده باشد کما اینکه ما در بهار سال گذشته هم از میانگین‌های جهانی بالاتر بودیم در بهار ۱۴۰۳ منظورم است در پاییز سال ۱۴۰۲ افزایش دمای ما در کشور بیشتر از افزایش دمایمان در تابستان تا به امروز بود ما در پاییز در پایان پاییز سال ۱۴۰۲ حدود ۲ یک دهم درجه از میانگین‌های بلند مدت بیشتر بودیم امروز که صحبت می‌کنیم در تابستان این رقم از دو یک دهم کمتر است و حدود تقریباً یک و نیم درجه است که از میانگین‌ها بیشتر هستیم بنابراین روند افزایش دما در کشور ما اتفاق افتاده از سال‌های قبل از فصول قبل هم اتفاق افتاده منتها خوب در تابستان، چون به هر صورت دما‌ها بالاتر است این افزایش محسوس‌تر شده نکته قابل توجه تداوم این افزایش دما است ما در بسیاری از نقاط کشورمان رکورد دمایی نداشتیم البته در چند شهر در جنوب شرق کشور در بخش‌های مرکزی مثل قم، اصفهان در برخی جا‌ها به صورت نقطه‌ای این اتفاق افتاد ولی در تمام کشور این اتفاق نیفتاد آن چیزی که شاید در واقع این کلافگی به خصوص مردم را زیاد کرده و منابع انرژی ما را تحت تاثیر قرار داده مسئله تداوم این دما در روزهای زیادی است و همانطوری که گفتید این افزایش دما‌های قابل ملاحظه تقریباً به هفته دوم و بعدتر ماه مرداد رسیده که این در کشور ما اتفاق نیفتاده رکورد‌های دمایی که ما داریم مثلاً برای شهر تهران عمدتاً در اواخر تیر ماه یا حداکثر اوایل مرداد ماه بعد از آن دیگر روند رو به کاهش بود، اما می‌بینیم که این گرما‌های قابل ملاحظه امسال تقریباً از دهم تا پانزدهم شانزدهم و حتی تا بیستم مرداد ماه اتفاق افتاده بیشترین دمایی که حالا حداقل در تهران و می‌توانم بگویم به عنوان یک شهر شاخص ثبت شده ۴۳ درجه بوده طی سال‌های قبل ما تقریباً سه بار دمای ۴۳ درجه را در تهران در واقع رکورد داشته‌ایم ولی در این تابستان به این دما نرسیده ولی دما‌های بالای ۴۰ درجه مان چند روز متوالی ادامه داشته.
افزایش دما مسئله تغییر اقلیم است
سوال: چقدر این به تغییرات اقلیمی مربوط می‌شود؟
تاج بخش: اساساً به نظر می‌رسد که روند افزایش دما مسئله تغییر اقلیم است که اتفاق می‌افتد، اما خوب عوامل محیطی هم بسیار بسیار تاثیرگذار هستند در آن دمای احساسی که ما تجربه می‌کنیم مثلاً نزدیک بودن ما به منابع گرم، لباس‌های تیره، رنگ آسفالت خیابان‌ها، ساختمان‌های بلند مرتبه که می‌سازیم از مهمترین عواملی هست که این حس دما را برای ما شدیدتر می‌کند.
سوال: خانم دکتر تاج بخش سایر کشور‌ها چطور است ما داریم کشوری را که شرایط بحرانی را داشته باشد یا یک شرایطی شبیه شرایط ما داشته باشد در هوای گرمی که ما الان داریم تجربه‌اش می‌کنیم؟
تاج بخش: تقریباً در تمام نقاط دنیا به طور میانگین روند افزایش دما اتفاق افتاده در مناطق قطبی به شدت این افزایش دما زیاد است، البته شرایط بحرانی در کشور‌های مختلف متفاوت تعریف می‌شود آستانه‌های دما بر اساس تحمل جوامع چه زیرساخت‌ها و چه نیروی انسانی و مردمشان متفاوت است بنابراین عدد بحرانی را نمی‌توانیم برای همه جا یکسان در نظر بگیریم ولی خب می‌بینیم که اتفاق‌های زیادی از شمالی‌ترین کشور‌های کره زمین تا جنوبی‌ترین کشور‌های کره زمین اتفاق افتاده به طور میانگین ما ۱۲ ماه متوالی است در دنیا که میانگین دمای هوا از یک و نیم درجه قبل از انقلاب صنعتی بیشتر است این یعنی یک تداوم طولانی مدت از افزایش دما در دنیا که خوب کشور ما هم مستثنا نیست نکته قابل توجه این است که بیشترین افزایش دمایی که در این ۱۲ ماه اتفاق افتاده طی ماه‌های سرد سال بوده و در ماه‌های در واقع تیر و مرداد و یا ژوئن و ژوئیه لاتین این افزایش کمتر بوده ولی، چون اساساً دما در این ماه‌ها بیشتر است این محسوس‌تر است برای همه.
سوال: شما طی فرمایشاتتان اشاره کردید به اینکه علت گرم شدن زمین یک بخشی به تغییرات اقلیمی برمی‌گردد یک بخشی هم کارشناسان معتقد هستند که به موضوع انتشار گاز‌های گلخانه‌ای مربوط می‌شود سازمان ملل آمده یک بیانیه داده به کشور‌ها هشدار داده در سطح بیانیه مشکل هوا در زمین حل می‌شود؟
تاج بخش: تغییر اقلیم نتیجه همان گرمایش جهانی است آنها به هم وصل هستند یعنی وقتی دمای هوا افزایش پیدا می‌کند و کنش بین جو اقیانوس بر هم می‌خورد و بنابراین اقلیم مناطق مختلف تغییر می‌کند و یکی از پیامد‌های اصلی‌اش که می‌بینیم افزایش و رخداد پدیده‌های حدی است سیلاب‌ها زیاد می‌شوند خشکسالی‌ها زیاد می‌شوند طوفان‌ها زیاد می‌شوند و اینها پیش بینی پذیری را یک خورده با مشکل مواجه می‌کند راهکار‌های زیادی در سطح بین‌المللی برای مدیریت این وضعیت در دنیا پیشنهاد شده هیئتی در دنیا هست به این اسم هیئت بین دولتی تغییر اقلیم یا آی‌پی‌سی سی که خوب سازمان هواشناسی ایران هم مرجع ملی کشور در این هیئت است و برایند ارزیابی‌های دنیا در خصوص دما و بارش و سایر پارامتر‌های جوی در این هیئت انجام می‌شود و راهکار‌هایی که برای پیشگیری از این است در این هیئت ارائه می‌شود.
کاهش تولید گاز‌های گلخانه‌ای
سوال: راهکار ارائه داده‌اند؟
تاج بخش: بله ۳ کارگروه اصلی دارد یک کارگروه که مسائل فیزیکی را در واقع همین اعداد و ارقام و آمار‌ها را بررسی می‌کند دو کارگروه دیگر روی دو شاخص مهم تغییر اقلیم کار می‌کنند یکی کارگروهی است که روی آسیب پذیری‌ها کار می‌کند و کارگروه دیگر روی سازگاری کار می‌کند آسیب پذیری و کاهش تولید گاز‌های گلخانه‌ای راهکار‌های متعددی دارد که در این کارگروه‌ها ارائه می‌شود به صورت کتابچه‌هایی منتشر می‌شود این کارگروه‌ها را تقریباً می‌توانم بگویم بیش از ۱۲ هزار دانشمند در سراسر دنیا به صورت کاملاً خودجوش و بدون انتفاع مالی این فعالیت‌ها را انجام می‌دهند بنابراین قابل اعتماد هستند چیز‌های به قول معروف الکی و پیش بینی نشده‌ای توش نیست راهکار‌های اصلی در واقع تغییر اقلیم مبارزه با تغییر اقلیم دو راهکار اصلی است یکی سازگاری با تغییر اقلیم که روش‌های متعددی دارد و یکی دیگه هم کاهش انتشار خوب موضوع کاهش انتشار به خصوص برای کشور‌هایی که تولید کننده گاز‌های گلخانه‌ای هستند و اساساً تولید کننده سوخت‌های فسیلی هستند چه در قدیم و چه در الان کشور‌هایی که در واقع منابع نفتی دارند و درآمد‌های اقتصادی‌شان نفتی است خیلی با این راهکار‌های کاهش موافق نیستند تلاش می‌کنند که عمدتاً روی مسائل سازگاری تمرکز کنند.
سوال: ما هم جز این دسته کشور‌ها هستیم؟
تاجبخش: بله، چون ما هم به هر صورت اقتصاد نفتی داریم و خوب بخش زیادی از منابع کشور از این مسیر تامین می‌شود و باید راهکار‌های جایگزین برایش حتماً دیده شود.
سوال: می‌رویم روی سازگاری؟
تاجبخش: در حوزه سازگاری بخش پیشگیری است که اطلاعاتی که هواشناسی‌ها صادر می‌کنند هشدار‌هایی که می‌دهند در سطح عمومی مردم را کمک می‌کنند که بتوانند خودشان را و جوامعشان را حفاظت کنند در برابر این گرما یک سری راهکار‌ها در برنامه‌ریزی‌های شهری است خیلی اتفاقاتی می‌توانیم انجام بدهیم و کمک کنیم که در واقع حس این گرما کمتر شود.
سوال: مثلاً؟
تاج بخش: استفاده از پشت بام‌های سبز استفاده از آسفالت‌های غیر سیاه رنگی سبز آبی اینها کار‌های خیلی خیلی متداولی است.
سوال: که خیلی کم می‌بینیم؟
تاج بخش: ما خیلی خوب نمی‌بینیم قطعاً اینها باید در برنامه‌ریزی‌های کشوردیده شود، چون اگر روند تولید گاز‌های گلخانه‌ای رو به کاهش نرود ما این افزایش دما را به طور متوالی طی سال‌های مختلف خواهیم داشت.
سوال: خانم دکتر شما اشاره کردید به موضوع بارش‌ها هم یک قدری اشاره فرمودید گریزی زدید میانگین بارش‌های ما چقدر است با توجه به اینکه ما در پایان سال آبی ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ هستیم میانگین بارش‌ها در کشورمان چقدر است و مقایسه‌اش نسبت به سنوات گذشته چطور است ما افزایش بارش‌ها را داشتیم کاهشش را داشتیم؟
تاج بخش: ما به طور میانگین در کشور بیش از ۲۵۰ میلیمتر حدوداً بارندگی خواهیم داشت البته عدد دقیق بارش‌ها را من یادداشت کرده‌ام که اگر بتوانم الان پیدا کنم خدمتتان عرض کنم از ابتدای سال آبی که در واقع از یکم مهرماه سال ۱۴۰۲ می‌شود تا امروز در واقع ۲۲۹.۴ میلیمتر بارش داشتیم که به طور متوسط بلند مدت ما ۲۲۹.۷ بارش داریم بنابراین حدود سه دهم میلیمتر کاهش بارش داریم تا امروز یا حدود کمتر از یک دهم درصد دو دهم درصد ما کمبود بارش داریم برای سال آبی ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ که این اساساً نتیجه بارش‌های خیلی خوبی بود که در بهار اتفاق افتاد اگر خاطرتان باشد ما در پاییز بسیار شرایط سختی را داشتیم علی رغم پیش‌بینی‌هایی که داشتیم و تمام مدل‌ها به ما نشان می‌داد که بارش‌ها خوب است متاسفانه در پاییز اتفاق نیفتاد و اساساً علتش این گرمای پیش‌بینی نشده‌ای بود که در مدل‌های هواشناسی دیده نشد بنابراین الگو‌های جوی که در منطقه ما شکل گرفته‌اند الگو‌های گرم بودند و اجازه نمی‌دادند سامانه‌هایی که پاییز و زمستان عمدتاً وارد کشور می‌شوند و باران زا هستند به کشور ما و به منطقه ما اساساً ورود پیدا کنند و از اواخر اسفند ماه تقریباً این وضعیت شروع شد و این کاهش قابل ملاحظه بارش به لطف خدا در بهار جبران شد بنابراین ما الان در محدوده بارش‌های نرمال کشور هستیم در سال آبی که.
سوال: نرمال نسبت به سال گذشته‌اش؟
تاج بخش: نسبت به میانگین‌های بلند مدت، اما نکته بسیار مهم این است با وجود اینکه بارش در حد نرمال اتفاق افتاده، اما به علت اینکه سال‌های قبل بسیار کم بارشی داشتیم و منابع زیرزمینی خیلی قابل توجهی نداریم و می‌بینیم پیامد‌های خیلی سختی را داریم تحمل می‌کنیم از جمله فرونشست‌هایی که در کشور اتفاق می‌افتد بنابراین مدیریت منابع آب شاید به نظر من مهمترین دستور ما در حفاظت از سرمایه‌های سرزمینی ما باشد.
سوال: در کدام از مناطق کشورمان بارش‌ها به صورت مطلوب بوده؟
تاج بخش: تقریباً ۱۴ استان بارش‌هایمان در سال آبی که هستیم بالاتر از نرمال بوده بیشترین آنها در واقع بیشترین بارش‌ها افزایش بارش در استان‌های سیستان و بلوچستان خراسان جنوبی و یزد اتفاق افتاده که خوب به خاطر بارش‌های سیل آسایی بود که عمدتاً هم سیلابی بودند و در بهار اتفاق افتاد اگر خاطرتان باشد یکی از پیامد‌های همین تغییر اقلیم همین تیپ بارش‌ها بود که در کشور امارات هم اتفاق افتاد شهر دبی و شهر العین به شدت تحت تاثیر قرار گرفتند عملیات روتین قطع شد و به دنبال آن در کشور ما این اتفاق‌ها افتاد خوشبختانه در حوزه مدیریت بحران در آن رویداد توانستیم که مدیریت خوبی را در این بخش داشته باشیم.
سوال: شما در بخش قبلی فرمایشاتتان به بارش‌های بهاری اشاره فرمودید اینکه بارش‌های بهاری امسال نسبت به دوره مشابهش بلند مدتش بارش‌های متناسب و مناسبی بوده، اما خوب همین بارش‌ها که یک رشد چشمگیری را هم از نظر ما که به عنوان فردی که در جامعه داریم زندگی می‌کنیم داشتیم مشاهده می‌کردیم که این بارش‌ها بوده یک سری از خسارت‌ها در یک سری از مناطقی شده مثل جاده چالوس مثل سوادکوه اینجا‌ها حادثه آفرید جنابعالی هم بهش اشاره فرمودید که یک جا‌هایی سیل ایجاد کرده حتی در امارات می‌خواهم بدانم که در مورد بارش‌های فصل بهار قدری بیشتر توضیح بدهید و اینکه برای مقابله با بارش‌های سنگینی مثل آنچه که ما تجربه‌اش کردیم در بهار امسال در زمان کوتاهی اتفاق می‌افتد خسارت‌های بزرگ و هنگفتی را می‌گذارد روی دست مان و بعدش هم تمام می‌شود راجع به اینها توضیح می‌فرمایید؟
تاج بخش: خوب همانطور که گفتید اساساً شاید عامل اصلی وقوع سیلاب بارندگی باشد، اما اگر آب در مسیر خودش باشد و موانعی بر سر راهش نباشد به شدت می‌شود به خوبی این آب را مدیریت کرد حتی در پایین دست الان کشور‌های متمدن دنیا و پیشرفته دنیا این آب‌ها را جمع آوری می‌کنند و برای فصل گرم سال ازش استفاده می‌کنند
زیرساخت‌های کشور تاب‌آوری مخاطرات جوی را ندارد
مثلاً ژاپن یکی از کشور‌هایی است که آب‌هایی که در بالا دست جاری می‌شود یا پشت سد‌ها جمع می‌شود دریچه‌ها باز می‌شود و یا به هر صورت به روان آب تبدیل می‌شود و در رودخانه‌ها جاری است و نمی‌توانیم جمع آوری کنیم اینها در پایین دست مناطقی را مثل آب انبار‌های قدیم درست کردند این آب‌های شیرینی را جمع آوری می‌کنند و اجازه نمی‌دهند این آب‌ها به دریا‌های شور بریزد یکی از مهمترین راهکار‌هایی است که ما می‌توانیم در واقع این آب‌های شیرین را مدیریت کنیم از طرف دیگر دو عامل بسیار مهم در کشور ما است که کمک می‌کند به مدیریت بهتره بارش‌های سیلابی که در کشور اتفاق می‌افتد ما متاسفانه تغییر کاربری اراضی بسیار زیادی در کشورداریم، سیل شیراز در سال ۹۸، سیل مشهد در همین چند وقت قبل اتفاق افتاد، سیل امامزاده داوود که اتفاق افتاد اساساً اینها سیلاب‌هایی بود اگرچه شدت بارش در مدت زمان کوتاهی که اتفاق افتاد زیاد بود، اما اگر مسیر آب باز بود بخش زیادی در همان مسیر آب هدایت می‌شد و این اتفاق نیفتاده و آب راهش را پیدا می‌کند و به داخل شهر‌ها نفوذ کرده و متاسفانه در تمامی موارد هم ما تلفات نسبتا سنگینی را داشتیم و تجربه کرده‌ایم بنابراین یک راهکار اصلی این است که کاربری اراضی را طبق روال‌هایی که در کشور وجود دارد و طبق مستنداتی که در کشور وجود دارد رعایت کنیم حریم رودخانه‌ها رعایت شوند بسیار بسیار مهم است در سیل لرستان که در سال ۹۸ اتفاق افتاد اساساً بسیاری از روستا‌هایی که تحت تاثیر قرار گرفتند به خاطر ساخت و ساز‌هایی بود که در مسیر رودخانه‌ها انجام شده بود بنابراین کاربری اراضی باید به جایگاه اصلی‌اش برگردد حفاظت شود تا راه آب برای جریان‌های سیلابی برقرار باشد یک عامل مهم دیگر هم زیرساخت‌های فرسوده ما است خوب متاسفانه مدت‌های مدیدی می‌گذرد که پل‌ها جاده‌ها و خیلی از زیرساخت‌های دیگر تاب آوری وضعیت موجود را ندارند اینها در موقع زمان ساختشان با یک دوره بازگشت‌های مشخصی ساخته شده‌اند بنابراین وقتی مقدار بارش‌ها از آن حد بیشتر شود قطعاً می‌زند این ساز و کار را خراب می‌کند نیازمند این هستیم که حتماً طرح‌های جامعمان در کشور پیوست‌های اقلیمی داشته باشند داده‌ها و اطلاعات این پیوست‌ها حتماً به سازمان هواشناسی برسد قطعاً در بسیاری از طرح‌های بزرگ کشور که الان انجام می‌شود پیمانکار‌های محترم در واقع مسائل اقلیمی را رعایت می‌کنند یعنی به لحاظ اینکه یک تاییدی بر انجام این کار‌ها باشد و دوره‌های بازگشت بارش‌های سیل آسا در آن در نظر گرفته باشد فکر می‌کنم تایید سازمان هواشناسی به عنوان متولی رسمی داده و اطلاعات هواشناسی بسیار مهم است، اما موضوع تغییر اقلیم اتفاقی است که در دنیا افتاده بنابراین کشور ما هم به دلیل عدم رعایت این مواردی که عرض کردم بسیار آسیب پذیر است بنابراین همواره باید از نظر مدیریت بحران‌های جوی و اقلیمی آمادگی کامل در کشور وجود داشته باشد، چون هم سازه‌ها تقریباً فرسوده هستند هم موضوع مسائل فرهنگی باید در بین مردم خیلی تقویت شود و هم تغییر کاربری اراضی اصلاح شود انشاالله.
سوال: چقدر جلوتر می‌شود پیش بینی کرد که میزان بارش‌ها به فرض در سه ماه آینده به فرض در پاییز امسال سال ۱۴۰۳ چقدر خواهد بود؟
تاج بخش: ببینید مسئله پیش بینی اساساً به قول معروف پیشگویی نیست معادلات جبر یک معادلات دیفرانسیل است و راه حل‌های ریاضی دارد که اینها را به صورت عددی حل می‌کنند و پارامتر‌های اصلی جو مثل دما و فشار و رطوبت و باد اینها را برای ساعت‌ها و روز‌ها و هفته‌ها و یا سال‌های آتی پیش‌بینی می‌دهند اساساً این کاربرد ریاضی یک خطای ذاتی در تولید جواب‌ها ایجاد می‌کند بنابراین پیش‌بینی‌های جوی همواره با یک خطای ذاتی همراه هستند مسائل دیگری مثل کمبود داده و اطلاعات ورودی مثل پیامد‌های تغییر اقلیم که پیش بینی پذیری بسیار پایینی دارند هم به این موضوع اضافه می‌شود بنابراین هرچه از زمان رخداد فاصله می‌گیریم پیش‌بینی‌ها با احتمال کمتر و عدم قطعیت‌های بیشتری رخ می‌دهد از این جهت است که پیش‌بینی‌های فصلی پیش‌بینی‌های سالانه و حتی پیش‌بینی‌های دهه‌ای و صده‌ای که الان انجام می‌شود می‌تواند خطا‌هایی را داشته باشد.
سوال: پس اینکه می‌گویند برخی از کارشناسان گفتند که پاییز کم بارشی داریم یک سوم بارش‌ها کم می‌شود چقدر صحت دارد؟
تاج بخش: ببینید الان مدل‌ها این مسئله را نشان می‌دهد یعنی نشان می‌دهد که در منطقه ما کاهش بارش و افزایش دما را داریم ولی این را ما باید همیشه به عنوان یک کاربر اطلاعات چه کاربر عامه مردم باشیم چه کاربر تخصصی باشیم در نظر داشته باشیم که صحت این اطلاعات در دنیا الان بیش از ۷۰ درصد نیست خوب مدل‌های ما قطعاً با توجه به داده و اطلاعات ما صحت پایین‌تری خواهند داشت بنابراین با احتمال ۶۰ درصد فعلاً روی این حساب می‌کنیم ولی قطعاً هر تغییری که اتفاق بیفتد به روز رسانی که انجام شود حتماً اطلاع رسانی خواهیم کرد.
سوال: شما که می‌فرمایید با مدل‌هایی که فعلاً هست با آن اعداد و ارقام ریاضی که سرکار بهش اشاره فرمودید به این جمع‌بندی رسیدیم که حالا در حال حاضر ما پاییز کم بارشی داریم ولو اینکه یک سوم بارش‌های ما نسبت به سنوات گذشته کم شده باشد این در حد و مرحله‌ای است که به سازمان‌ها و نهاد‌هایی که نیاز دارند به اینکه بدانند برای اینکه جایگزینی داشته باشند بدانند برای اینکه تمهید ویژه‌ای بکنند اعلام شده یا نه دست نگه داشتید که این نزدیکتر شود به وقوع رخداد و درصد‌های احتمال بالاتر برود؟
تاج بخش: ببینید این اطلاعات را ما هنوز رسمی اعلام نکرده‌ایم ولی خوب تمام کاربر‌های ما حداقل کاربر‌های تخصصی ما مثل حوزه آب مثل حوزه کشاورزی به این اطلاعات دسترسی دارند نه فقط ما صادر کنیم در تمام دنیا این اطلاعات روی بستر اینترنت روی سایت‌های مرتبط در اختیار همه است آن چیزی که ما باید بهش توجه کنیم این است که پیش‌بینی‌های وضع هوا پیش بینی یقینی نیست یعنی دستگاه‌های کاربر باید سناریو‌های مختلف برای رخداد‌های مختلف داشته باشند که اگر این پیش بینی درست شد چه مسیری در حوزه تخصصی خودشان باید ادامه بدهند اگر این پیش بینی اشتباه شد اگر این پیش‌بینی ۵۰ درصدش درست شد می‌خواهم بگویم این پیش‌بینی‌ها وحی منزل نیست اینها مدل‌های ریاضی حل شده است و قطعاً خطا دارد، اما مثل سایر ابزار‌ها یک ابزاری است در کنار دستمان که با نگاه به این هم بتوانیم برنامه‌ریزی‌هایمان را روی سناریو‌های مختلف انجام بدهیم.
سوال: خیلی متشکر برویم به سراغ اربعین ما در آستانه اربعین سید و سالار شهیدان امام حسین علیه السلام هستیم و زائرانی که راهی کربلای معلی هستند به ویژه اون‌هایی که به صورت زمینی راهی می‌شوند تمهیدی اندیشیده‌اید برای اینکه بتوانند از وضعیت آب و هوایی کشور چه حالا کشور خودمان در این مسیری که تا مرز می‌روند و چه بعد از مرز تا کشور عراق بتوانند در جریان قرار بگیرند که چه اوضاع و احوال جوی وجود دارد و میزان دمای هوا چقدر است؟
تاج بخش: بله این جز وظایف اصلی ما است در ستاد اربعین که تشکیل می‌شود سازمان هواشناسی هم به عنوان یکی از اعضایی که پیش‌بینی‌های وضع هوا را در اختیار زائرین محترم و سایر کاربران قرار می‌دهد آمادگی این را داریم که تمامی این اطلاعات را به روز رسانی کنیم از یکم ماه صفر تقریبا ما پیش‌بینی‌هایی ۱۰ روزهای را مشخصا برای مقاصد زیارتی در کشور عراق و همینطور پایانه‌هایی که مردم از آنها سفر می‌کنند چه پایانه‌های غربی کشور که وارد کشور عراق می‌شوند و چه پایانه‌های شرقی که از کشور‌های همسایه وارد ایران می‌شوند و از آنجا به عراق می‌روند از ۱۰ روز قبل پیش‌بینی‌ها را صادر می‌کنیم موضوع اصلی الان با توجه به فصل و اتفاقاتی که افتاده گرمای هوا است و احیاناً اگر طوفان‌های گرد و خاک ایجاد شود شاید مهمترین مواردی باشد که ضرورت داشته باشد همکاران ما در حوزه‌های مختلف و کاربران عمومی مثل زائرین محترم در جریان باشند این اطلاعات روی وب سایت سازمان هواشناسی بارگذاری می‌شود به عنوان هوای اربعین در کنار آن در تمام کانال‌های صفحات مجازی هم این در اختیار کاربران قرار می‌گیرد همکاران ما هم که اینجا در صدا و سیما در خدمت شما هستند و این اطلاعات را از طریق شبکه‌های سراسری هم صدا و هم سیما اطلاع رسانی می‌کنند، ضمن اینکه همکاران من هم در مراکز پیش بینی ستاد در استانها در خدمت همه زائرین عزیز هستند که هر اطلاعی را خواستند در اختیارشان قرار بدهند.
سوال: برنامه هفتم امسال سال ۱۴۰۳ ابلاغ شد دیگر باید کار‌های اجرایی‌اش اجرا شود بند ت ماده ۲۲ مربوط به مدیریت تغییرات اقلیمی است چقدر خوشبین هستید که در یک سال اول این برنامه بتوانید به آنچه که برنامه تعیین کرده دست پیدا کنید؟
تاج بخش: به نظرم موضوع خوشبینی نیست موضوع الزام است ما باید این برنامه را برای کشور داشته باشیم به خاطر اینکه مسئله تغییر اقلیم یک مسئله بسیار جدی در سطح دنیا است الان بسیاری از کشور‌های دنیا به سمت راهکار‌های سازگاری و کاهش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای حرکت کرده‌اند برنامه‌های بلند مدت خودشان را به هیئت‌های بین‌المللی که مسئول انجام این کار هستند اعلام کرده‌اند کشور‌های بسیار بزرگی که تولید کنندگان اصلی هم هستند این کار را کرده‌اند ما هم حتماً باید این کار را انجام بدهیم.
سوال: چه ساز و کاری؟
تاج بخش: متاسفانه پیامد‌های تغییر اقلیم را بسیار زیاد در کشور می‌بینیم طبق برنامه هفتم توسعه مسئولیت این کار با سازمان محیط زیست است دستگاه‌هایی هم از جمله وزارت راه و شهرسازی و سازمان هواشناسی در واقع همکاران این طرح هستند حالا با توجه به اینکه دولت جدید هم مستقر شده
ضرورت توجه دولت به محیط زیست در موضوع تغییر اقلیم
به نظرم یکی از اولویت‌های اصلی دولت مسئله توجه به محیط زیست در موضوع تغییر اقلیم باشد که بتوانیم سایر حوزه‌هایمان را مدیریت بهینه داشته داشته باشیم اساساً در سطح کلان کشور باید به این موضوع توجه شود البته کار‌هایی در سازمان محیط زیست در حوزه‌های کارشناسی و کمی بالاتر دارد انجام می‌شود ولی به نظرم باید یک دستور موکد رئیس جمهور به شورای عالی محیط زیست به ریاست سازمان محیط زیست کشور و دستگاه‌های مرتبط باشد ما در حوزه آب کشاورزی صنعت محیط زیست مهمترین دستگاه‌هایی هستند که مسئله تغییر اقلیم را باید حتماً حتماً در برنامه‌هایشان بگنجانند در تولیدات کشاورزی میزان مصرف آب سدسازی و سایر موارد در صنعت آلودگی هوا تمام اینها مواردی است که مسئله تغییر اقلیم می‌تواند به شدت اینها را تحت تاثیر قرار بدهد اثراتش را در کشور به کرات داریم می‌بینیم بنابراین من فکر می‌کنم شاید یکی از اصلی‌ترین کار‌هایی که کمک می‌کند ..
چه سرمایه‌های مادی چه سرمایه‌های انسانی مان را بتوانیم حفظ کنیم سلامت کنیم و هزینه زیادی بابت پیامد‌های تغییر اقلیم در این راستا ندهیم همین برنامه هست که باید حتماً در کشور اجرا شود.
سوال: چند بار اشاره کردید به اینکه باید و الزام‌آور هستش که بند ت ماده ۲۲ حتماً توی یکسال اول حداقلش این هستش که به آنچه که برنامه برایش تعیین کرده برسد اگر نرسد چه خواهد شد؟
تاج بخش: به هر صورت همین پیامد‌هایی که تغییر اقلیم دارد تشدید می‌کند وضع را و قطعاً هزینه‌های زیادی برای کشور ایجاد خواهد کرد و خوب اگر ما راهکار‌های سازگاری با تغییر اقلیم راهکار‌های کاهش پیامد‌های تغییر اقلیم و کاهش انتشار را پیش نگیریم خسارات و تلفات بیشتری را متأسفانه در این مسیر خواهیم داد هم در حوزه سلامت و بهداشت هم در حوزه زیرساخت‌ها و هم در سایر حوزه‌ها مثل کشاورزی ما مشکلات جدی را تجربه خواهیم کرد
افزایش استفاده از ظرفیت‌های انرژی پاک و کاهش سوخت‌های فسیلی
امروز می‌بینیم در حوزه انرژی به خاطر این افزایش دما چه قدر در واقع مشکلات در کشور ایجاد می‌شود حتماً باید حرکت کنیم به سمت استفاده از ظرفیت‌های انرژی پاک در کشور که بتوانیم تا حدی کاهش سوخت‌های فسیلی را داشته باشیم همگام با سایر کشور‌ها بتوانیم برنامه ملی خودمان را ارائه بدهیم و برای منابع آب مان منابع زیستی مان و تالاب‌هایمان و سایر عوامل زیست محیطی که نقش اساسی در حفاظت از جان و مال مردم دارند موفق بشویم
سوال: چه قدر برای کاهش اثرات و مقابله با تغییرات اقلیمی از آنچه که اطلاعاتی که در بانک جهانی گذاشته شده استفاده می‌کنیم حالا به خصوص در خود هواشناسی؟
تاج بخش: خوب ببینید همانطور که گفتم سازمان هواشناسی مرجع هیئت بین‌الدول تغییر اقلیم در کشور هست و آن اطلاعاتی که در این اجلاس‌ها در واقع به روزرسانی می‌شود در سطح بین‌المللی را ما حتماً به استحضار مقامات مرتبط در کشور میرسانیم از جمله کتابچه‌هایی که به عنوان در واقع خلاصه‌هایی برای تصمیم‌گیران کشور تهیه شده که هم اطلاعات مربوط به تغییرات اقلیمی که در دنیا اتفاق افتاده مشخصاً در منطقه آسیا اتفاق افتاده در کشور ایران اتفاق افتاده و پیامد‌هایی که داشته در حوزه بهداشت در سایر حوزه‌های اطلاع رسانی می‌شود و راهکار‌هایی که بتوانیم حرکت کنیم به سمت شرایط بهتر برای اینکه بتوانیم با پیامد‌های این تغییر اقلیم مواجهه مناسب‌تری هم داشته باشیم اطلاع‌رسانی می‌شود خوب سازمان هواشناسی اساساً متولی اجرای اینها در کشور نیست وزارت خانه‌های متعددی هستند از این جهت باید در این حوزه قطعاً یک وفاق ملی باشد که همه به نفع منافع ملی کشور به نفع منافع سرزمینی کشور برنامه‌های خودشان را به خصوص هم طور که عرض کردم در حوزه صنعت کشاورزی آب به بهترین شکل مدیریت کنند.
سوال: خوب این که تغییر اقلیمی صورت گرفته اتفاق افتاد و همینطور دارد پیش میرود درش شکی نیست آیا این تغییر اقلیمی نیازمند این هستش که ما بخواهیم که یک سری نیرو‌های متخصصی را برای این کار در نظر بگیریم و دانش مان را بومی سازی بکنیم آیا برای اینکه این اتفاق بیفتد کار خاصی انجام شده تدبیر خاصی اندیشیده شده.
تاج بخش: خوب مسئله سازگاری و کاهش پیامد‌ها به عنوان دو تا راهکار اصلی که خودش حالا شاخه‌های زیر شاخه‌های زیادی دارد در تمام دستگاه‌هایی که در کشور متولی این امر هستند که بتوانند این پیامد‌ها را کاهش بدهند دیده شده در سازمان هواشناسی در وزارت علوم کشور ما رشته‌ای را با عنوان آب و هواشناسی و اقلیم‌شناسی و سایر رشته‌های مرتبط داریم که خوب خوشبختانه در سازمان هواشناسی بیش از پنجاه درصد پرسنل ما فارغ‌التحصیل این رشته‌ها هستند، اما راهکار اصلی این هست که ما بتوانیم از ظرفیت‌های نیروی انسانی مان در کاهش پیامد‌ها به خصوص در دستگاه‌های دیگر بیشتر استفاده بکنیم در این راستا هم قطعاً در حوزه آب در حوزه محیط زیست در حوزه کشاورزی راهکار‌های بسیار زیادی هست و متخصصین بسیار خبره هستند که فقط نیازمند یک اراده ملی هستند که بتوانند کار‌هایی را که برای سازگاری و کاهش پیامد‌ها داریم اقدام بکنند.
سوال: فضا برای اینکه کار‌های تحقیقاتی و طرح‌های تحقیقاتی که انجام دادند بیاید و در یک ساختار مناسبی قرار بگیرد انجام شده و یا امکان اینکه این افرادی که شما بهش اشاره می‌فرمایید جذب شوند در سازمان هواشناسی با توجه به اینکه در حال حاضر دارند در فضای آموزشی ما اینها تربیت می‌شوند وجود دارد؟
تاج بخش: در سازمان هواشناسی این امکان هست که در واقع برای جذب نیرو‌ها اقدام بکنیم، اما آن چیزی که بدیهی است سازمان هواشناسی متولی اجرای این کار‌ها نیست سایر دستگاه‌های اجرایی که در حوزه انرژی در حوزه آب در حوضه کشاورزی هستند باید اقداماتش را انجام بدهند خوب من همانطور که گفتم همکاران اقلیم شناس ما در سازمان هواشناسی بیش از پنجاه درصد پرسنل ما را تشکیل می‌دهند در بسیاری از حوزه‌ها از جمله تحقیقات هم ازشون استفاده می‌کنیم در کنار آن بسیاری از دانشگاه‌ها و مراجع علمی کشور هستند که در این حوزه کار‌های بسیار زیادی کردند، اما خوب اساساً اینها باید رجوع کنند به حوزه‌های آب، کشاورزی، صنعت و محیط زیست تا راهکار‌هایی که برای اقدام هست را به این دستگاه‌ها ارائه بکنند، چون عملیات محتملی که می‌شود انجام داد برای کاهش پیامد‌ها را داشته باشیم در این دستگاه‌ها عمدتاً انجام خواهد شد.
سوال: در این دستگاه‌ها که شما بهشون اشاره فرمودید نیازمند این هستش که یک هماهنگی بین بخشی بین شما و آن دستگاه‌ها انجام بشود و بخشی هم به این مربوط می‌شود که آن دستگاه‌ها چه قدر پای کار هستند برای اینکه بخواهند این اقدام را انجام بدهند الان در شرایط فعلی چه قدر آن دستگاه‌ها پای کار هستند؟
تاج بخش: به هر صورت کارگروه‌ها و جلسات مرتبط با این مسائل که اساساً برای تعیین و تهیه آن برنامه‌ها باشد تشکیل شده منتها اینی که عرض می‌کنم این وفاق ملی باید در سطوح بالاتر با تدبیر رئیس جمهور حتماً انجام بگیرد و قطعاً در سطح کارشناسی در سطوح مدیریتی این اقدامات انجام شده جلساتی برگزار می‌شود همکاران ما هم در این جلسات شرکت می‌کنند هم در کارگروه‌های سازگاری با کم آبی هم در کارگروه‌هایی که سازمان محیط زیست تشکیل می‌دهد، اما حفظ اینها در سطح کارشناسی به نظر من راهکار نیست و قطعاً باید، چون بسیار موضوع مهمی است از بالا به پایین وفاق انجام شود.
سوال: شما فرمودید یکسری جلسات کارشناسی دارد برگزار می‌شود خوب خودتان هم به این موضوع اذعان دارید که فقط صرفاً برگزاری جلسات کارشناسی نمی‌تواند خروجی عملیاتی داشته باشد یک قدری هم نیاز هستش که از مرجع بالاتر دستوراتی صادر بشود اشاره بفرمایید کارگروه‌هایی که دارید اشاره می‌فهمید چه قدر سر وقت و درست تشکیل شده و چه قدر رفته به سمت اینکه اصلاً موضوعات و مصوباتی که از سوی این کارگروه‌ها بیرون می‌آید برای اینکه سازمان‌ها و نهاد‌های مرتبط به این تغییرات اقلیمی بتوانند فعالیت بکنند اینها اجرایی شده تا الان؟
تاج بخش: البته، چون ما متولی این کار نیستیم با جزئیات نمی‌دانم ولی بخشی از کار‌هایی را که همکاران بنده و گاهاً هم خود بنده درش مشارکت داشتم از سال‌های قدیم همین دورترین کار گروه‌ها برگزار می‌شده مثلاً کارگروه سازگاری با تغییر اقلیم هست سازگاری با کم آبی هست که در وزارت نیرو برگزار می‌شود و خوب راه کار‌هایی را که می‌دهند در سطح استانها در حوزه مدیریت چاه‌های آب در حوزه مدیریت منابع زیرزمینی در موضوع سطح زیرکشت که همکاران حوزه کشاورزی می‌آیند همه مشارکت می‌کنند به هر صورت هر کسی از دیدگاه منافع سازمانی خودش اقداماتی را باید انجام بدهد، اما در بسیاری از اینها هم نتیجه بخش بوده و در پایان سال که نتایج این کارگروه به صورت استانی و یا به صورت حوزه‌ها و آبریزی مطرح می‌شود نشون می‌دهد در بسیاری از حوزه‌ها اقدامات عملی انجام شده و اگر چه همه تمایل دارند که این کار انجام بشود ولی آنچه که تا الان اتفاق افتاده از نظر من به عنوان یک کارشناس هواشناسی کافی نیست و باید حتماً خیلی خیلی بیشتر از این اهتمام داشته باشیم.
سوال: خانم دکتر تاجبخش در پایان کار دولت سیزدهم هستیم سر کار گزارشی بدهید که در سه سال گذشته در حوزه فعالیت جنابعالی چه اتفاقاتی افتاده؟
تاج بخش: خوب اقدامات سازمان هواشناسی اقدامات پیوسته و متوالی هست بخشی از تکالیف و وظایف ما که در قانون هم بهش اشاره شده از سال‌ها قبل شروع شده بخشیش در دولت سیزدهم مثلاً فاز یکم در دولت سیزدهم خاتمه پیدا کرده و ادامه اش همچنان دارد انجام می‌شود از جمله مهمترین هایش که فکر می‌کنم شاید قابل درک برای بسیاری از بیننده‌های این برنامه باشد توسعه سامانه‌های هشدار سیل، توسعه سامانه هشدار گردوخاک، توسعه سامانه هشدار آلودگی هوا و توسعه شبکه ایستگاه‌های دیده‌بانی کشور بوده که خوب ما تقریباً در طی این سه سال بیش از دویست و چهل ایستگاه در سراسر کشور نصب و راه‌اندازی کردیم.
طی سال‌های اخیر تقریباً شرایط خوبی در حوزه هواشناسی داشتیم به جز سال هزار و چهارصد و دو که متأسفانه اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای ما به خوبی تأمین نشد و یک توقفی در این سال اتفاق افتاد و در حوزه توسعه‌ای ولی خوب تکالیف را تقریباً کامل انجام دادیم سامانه هشدار سیل را برای پانصد و پنجاه نقطه در کشور افتتاح کردیم قراردادش را برای سه هزار نقطه برای دیگر نقاط کشور اقدام کردیم برایش بنابراین بخشی از کار در حال ادامه هست بخشی از کار انجام شده سامانه هشدار گرد و خاک از سال‌های نود و شش شروع شد تقریباً فکر می‌کنم سال نود و هفت ادامه پیدا کرد بعد از سال نود و هفت ما این را توسعه دادیم و همچنان هم دارد توسعه اش ادامه پیدا می‌کند سامانه هشدار آلودگی هوا را مشخصاً در دولت سیزدهم راه اندازی کردیم و خاتمه دادیم ولی به هر صورت مسئله توسعه‌ای و ارتقا شرایط موجود با توجه به اینکه شبکه دیدبانی تغییر می‌کند الگو‌های جوی بسیار بسیار تغییر می‌کند قطعاً توسعه همه اینها همچنان ادامه داشته باشد.
