منطقۀ حفاظت‌شدۀ دنا که از ذخایر ملی کشورمان و متعلق به تمامی ایرانیان است، کم‌وبیش یک ماهی می‌شود که بحث مدیریتی آن مورد توجه قرار گرفته است. مدیریت این زیستگاه طبیعی همواره زیرنظر سازمان حفاظت محیط‌زیست استان کهگیلویه و بویراحمد بوده، اما به‌تازگی تقسیم‌بندی مدیریت دنا به دو بخش شمالی و جنوبی مطرح شده است. ماجرا از آنجا آغاز شد که در اردیبهشت‌ماه امسال و در سیوهشتمین جلسۀ شورای عالی حفاظت محیط‌زیست در دولت سیزدهم، براساس یک مصوبه مقرر شد مدیریت منطقۀ شمالی دنا که جزء تقسیمات کشوری اصفهان است، به این استان واگذار شود. براساس همین مصوبه، سازمان حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان تأکید دارد که دنای شمالی در قلمرو سیاسی این استان است و بنابراین باید مدیریت آن نیز به اصفهان واگذار شود. طرح این مسئله به واکنش‌های متفاوتی در بین فعالان و کنشگران محیط‌زیستی، مسئولان دو استان و کاربران شبکه‌های اجتماعی منجر شده و اخیراً اعتراضات مردمی نیز در استان کهگیلویه و بویراحمد شکل گرفته است. این روزها مخالفان و موافقان مدیریت یکپارچۀ دنا سعی در تبیین دیدگاه‌های خود دارند. در گزارش پیش رو، با محمد درویش، فعال و پژوهشگر محیط‌زیست که از مخالفان تقسیم مدیریت دنا است، همچنین با رضا رضایی، رئیس ادارۀ محیط‌زیست شهرستان سمیرم در موضع دفاع از این واگذاری گفت‌وگو شده که در ادامه می‌خوانید.
محمد درویش، فعال محیط‌زیست، در گفت‌وگو با ایسنا بیان کرد: منطقۀ دنا یکی از مناطق راهبردی ایران در زاگرس است. یکی از کوهستان‌های بسیار مهم ایران محسوب می‌شود که بیش از ۴۰۰۰ متر ارتفاع دارد و منبع تولید آب شیرین دائم است. این منطقۀ مرتفع که می‌تواند ۹۳ رودخانۀ ایران را پدید آورد، فقط ۱۷ هزار و ۶۰۰ هکتار وسعت دارد. این ۱۷ هزار و ۶۰۰ هکتار، حدود یک ده‌هزارم خاک ایران است که ارزش راهبردی بسیاری دارد.
وی ادامه داد: قلۀ دنا یکی از ارزش‌های راهبردی منحصربه‌فرد ایران است که باعث تداوم تمدنی ۵۰۰۰ سالۀ ایران می‌شود. در دنا یک پارک ملی و یک منطقۀ حفاظت‌شده هم داریم که مدیریت آن به عهدۀ استان کهگیلویه و بویراحمد بوده و مسبوق به سابقه است.
عضو هیئت‌علمی مؤسسۀ تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور بیان کرد: بخشی از منطقۀ حفاظت‌شدۀ خاییز هم در محدودۀ استان خوزستان است، ولی کهگیلویه و بویراحمد آن را مدیریت می‌کند. منطقۀ حفاظت‌شدۀ میانکاله نیز میان دو استان گلستان و مازندان است. در اینجا هم فقط مازندران ادارۀ آن را در دست دارد. پارک ملی گلستان نیز بین استان‌های خراسان شمالی و گلستان است، اما فقط استان اخیر آن را مدیریت می‌کند. دلیل هم دارد، چون ما باید به سمت مدیریت یکپارچه گام برداریم تا از پیدایی بسیاری از خلل‌ها جلوگیری کنیم.
او با تأکید بر اینکه مدیریت یکپارچه امری پذیرفته شده است، تصریح کرد: حفاظت یکپارچۀ این محیط‌ها در ایران و دنیا سابقه دارد. در مسئلۀ دنا هم اگر واقعاً دربارۀ کیفیت مدیریت منطقه نگرانی‌ای وجود دارد، باید سازمان حفاظت محیط‌زیست کمک کند تا شیوه‌های مدیریتی آن ارتقا یابد. باید تکنولوژی و سخت‌افزار و نرم‌افزارهای لازم را در اختیار همکاران ما در استان کهگیلویه و بویراحمد قرار دهند.
درویش تأکید کرد: نباید این‌طور گفته شود که اگر کهگیلویه و بویراحمد هزینه و بودجه‌اش را ندارد، ما ادارۀ بخشی از دنا را به اصفهان می‌دهیم! این بدعت است. چنین اقدامی سبب تضعیف روحیۀ بخشی از همکاران ما در سازمان محیط‌زیست می‌شود؛ گویی خواسته یا ناخواسته باید بپذیرند که وقتی مسئله را نمی‌توانند حل کنند، بیایند و صورت‌مسئله را حذف کنند! این اقدام بسیار اشتباه است.
این فعال محیط‌زیست با تأمل در اینکه دوپارچه‌کردن مدیریت دنا اقدامی نادرست است، ادامه داد: چنین مدیریتی در هیچ‌گونه پارک ملی و منطقۀ حفاظت‌شده‌ای پذیرفتنی نیست و مدیریت پارک ملی دنا همچنان به عهدۀ کهگیلویه و بویراحمد است.
عضو هیئت‌علمی مؤسسۀ تحقیقات جنگل‌ها و مراتع بیان کرد: در مصوبه‌ای که شورای عالی محیط‌زیست در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۳ تصویب کرده است، دو بند مهم وجود دارد؛ براساس یکی از بندها باید بخشی از منطقه که در قلمرو سیاسی استان اصفهان است و «شکار ممنوع» به شمار می‌آید، در جوار منطقه حفاظت‌شده دنا ارتقا پیدا کند. با این اقدام، حفاظت به‌طور قوی‌تری محقق می‌شود و کسی هم با آن مشکلی ندارد. از دوستان اصفهان هم باید بابت این ارتقا تشکر کرد.
درویش تأکید کرد مشکل از بند دوم شروع می‌شود و توضیح داد: در بند دوم گفته شده که بخشی از منطقۀ حفاظت‌شدۀ دنا که در قلمرو سیاسی استان اصفهان است، مدیریتش از استان کهگیلویه و بویراحمد گرفته شود و در اختیار اصفهان قرار بگیرد. بند دوم، این بدعت را ایجاد می‌کند که هر استانی باید خودش منطقۀ حفاظت‌شده‌اش را اداره کند. بنابراین، خوزستان هم همین ادعا را درباره خاییز خواهد کرد. گلستان هم همین حرف را راجع‌به میانکاله خواهد زد. خراسان شمالی هم مدیریت پارک گلستان را درخواست خواهد کرد. اصلاً غوغایی به راه خواهد افتاد و اوضاع پیچیده می‌شود.
این فعال محیط‌زیست بیان کرد: اگر دوستان اصفهانی به‌دنبال کیفیت مدیریت در منطقۀ حفاظت‌شدۀ دنا هستند، بیایند و داوطلبانه به همکاران کهگیلویه و بویراحمد کمک کنند تا حفاظت از منطقه به بهترین شکل آن عملی شود.
عضو هیئت‌علمی مؤسسۀ تحقیقات جنگل‌ها و مراتع با نظر به مسئلۀ بحران آب در اصفهان تصریح کرد: این مسئله از جایی سوال‌برانگیز می‌شود که استان اصفهان دقیقاً مدیریت بخشی را می‌خواهد به عهده بگیرد، که طرح انتقال آب هم در آنجاست. اجرای طرح ماندگان و تغییر مسیر رودخانه ماربر هم در همین محدوده جریان دارد. یعنی در یک منطقۀ حفاظت‌شده می‌خواهند نظام آب‌شناختی یک رودخانه را به‌شدت تغییر دهند. می‌خواهند یک شوک به طبیعت وارد کنند. دست‌کم ۲۸۰ میلیون کیلومترمربع آورد رودخانه تغییرمسیر خواهد داد.
این فعال محیط‌زیست کشورمان در ادامه این‌گونه تبیین کرد: ازمیان‌رفتن مدیریت یکپارچه دنا قطعاً به آن آسیب می‌زند. اگر مدیریت به دست دوستان کهگیلویه و بویراحمد باشد، خشک‌شدن گسترده منطقه را می‌بینند و گزارش می‌دهند و مطالبات مطرح می‌شود.
عضو هیئت‌علمی مؤسسۀ تحقیقات جنگل‌ها و مراتع با تأکید بر اینکه مدیریت سیاسی استانها غالباً به مسئله ارتقاء محیط‌زیستی توجه نمی‌کنند، گفت: به‌طورکلی، دولت‌ها همواره محیط‌زیست را حیاط خلوت خود می‌دانند، بنابراین وقتی طرفدار محیط‌زیست می‌شوند، نظرها را جلب و سؤال ایجاد می‌کند.
درویش با ابراز تأسف از این اتفاق تصریح کرد: از سمن‌ها و فعالان مستقلی که تاکنون مطالباتشان را درخصوص دنا مطرح نکرده‌اند، انتظارات بیشتری دارم. سکوت و بی‌تفاوتی معنا ندارد. باید به این موضوع واکنش نشان نداد. این جنایتی علیه طبیعت ایران است. اگر حرفی می‌زنیم در این خصوص قطعاً برای کشورمان ایران، برای مردمانش، برای طبیعتش و برای همه زیستمدان آن است. هرکسی در هر سطحی باید موضع جدی بگیرد و نقشی در حفظ محیط‌زیست ایرانمان ایفا کند.
واگذاری مدیریت دنا به درخواست مسئولان کهگیلویه و بویراحمد بوده است
رضا رضایی، رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست شهرستان سمیرم نیز دربارۀ این موضوع اظهار کرد: منطقۀ «شکار ممنوع» پادنای سمیرم و برخی عرصه‌های آزاد پیرامونی آن با مساحت ۳۵ هزار هکتار از زیستگاه‌های بسیار باارزشی است که ارتباط تنگاتنگی با پارک ملی دنا داشته است. به‌‍طوری‌که انواع حیات‌وحش جانوری بر حسب نیازهای زیستی خود در طول سال میان پارک ملی و این مناطق رفت‌وآمد دارند. ازاین‌رو، ارتقاء سطح منطقۀ «شکار ممنوع» پادنا که سال‌های طولانی از حفاظت آن می‌گذرد، به منطقۀ حفاظت‌شده گامی اساسی برای حفظ بخشی از زیست‌بوم زاگرس است. همچنین یکی از الزامات و ضرورت‌های حفاظت پایدار مجموعۀ پارک ملی و منطقۀ حفاظت‌شدۀ دنا بوده که در ادوار گذشته هم یکی جزء برنامه‌های پیش‌بینی شده‌ی حفاظتی بوده است. اما به‌دلایل مختلف ازجمله فرآیند اخذ مجوزهای بین دستگاهی و مسائل مرتبط با مستثنیات محقق نشده بود. سرانجام با پیگیری‌های زیاد و همکاری‌های ارزشمند بین بخشی، مجوزهای لازم ازجمله مجوز وزارت صمت و وزارت جهاد کشاورزی (سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری) در سیوهشتمین جلسۀ شورای عالی حفاظت محیط‌زیست در دولت سیزدهم دریافت شد. در این جلسه که رئیس‌جمهور شهید، سید ابراهیم رئیسی و وزرای مربوطه حضور داشتند، این مهم پس از سال‌ها انتظار به تصویب رسید و قطعاً اقدامی مهم برای توسعۀ پایدار منطقه محسوب می‌شود.
به گزارش ایسنا و به نقل از روابط عمومی اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان، وی افزود: از ابتدای تأسیس و شکل‌گیری مجموعۀ پارک ملی و منطقه حفاظت شده‌ب دنا که مدیریت آن بر عهده استان کهگیلویه و بویراحمد بوده است، بخش شمالی این مجموعه که کاملاً در جغرافیای سیاسی و در داخل مرز استان اصفهان قرار دارد، کمبودهایی داشت. به‌علل مختلف ازجمله بعد زیاد مسافت، بسته بودن گردنۀ بیژن طی فصول طولانی سرد سال، نبود تناسب و همسویی موقعیت جغرافیایی منطقه و مدیریت در دو استان و درنتیجه نبود احراز مقبولیت اجتماعی، تأمین نشدن نیروی کافی و زیرساخت‌های لازم، نداشتن پوشش حفاظتی مناسب و غیره سبب شد که بخش شمالی زیست‌بوم ارزشمند دنا با ضعف‌های حفاظتی جدی روبه‌رو شود. دنای شمالی در برابر تغییر کاربری‌ها، دست‌اندازی‌ها، شکار غیرمجاز، تصرف اراضی، تخریب بستر رودخانه‌ها، برداشت غیرمجاز منابع طبیعی و آب، چرای بی‌رویه دام، گردشگری بی‌ضابطه به‌شدت آسیب‌پذیر بوده است.
رئیس ادارۀ حفاظت محیط زیست شهرستان سمیرم بیان کرد: بنابراین، ساماندهی این وضعیت، پیشگیری از تخریب و دست‌اندازی و تقویت حفاظت از زیست‌بوم دنا مطالبۀ عمومی مردم، سمن‌ها و تأکید و خواستۀ جدی مراجع قضائی و نظارتی از کلیۀ دستگاه‌های اجرایی بوده است. سازمان حفاظت محیط زیست و ادارۀ کل استان از طرف شورای حفظ حقوق بیت‌المال استان اصفهان مکلف به ارتقای سطح حفاظت پادنا و پیگیری مدیریت بخش شمالی دنا واقع در جغرافیای اصفهان شده است.
رضایی ادامه داد: بنابراین، به‌دلایل ذکرشده، خصوصاً نبود امکان دسترسی استان همسایه (کهگیلویه و بویراحمد) به عمق اراضی واقع در استان اصفهان و محدودیت بودجه نیرو و خودروی استان یاد شده است. در سال‌های ۱۳۸۹، ۱۳۹۷، ۱۳۹۸ و ۱۴۰ شمسی در چهار نوبت به‌صورت رسمی و مکتوب یا در مصاحبه و جلسات متعدد مشترک، این خواسته را از ادارۀ کل حفاظت محیط‌زیست استان کهگیلویه و بویراحمد، تقاضا کرده‌اند. مدیریت و حفاظت آن بخش از دنا که هم‌اکنون به دنای شمالی مشهور شده و در اراضی استان اصفهان واقع شده است، به استان اصفهان محول شده است که مستندات آن موجود است.
وی افزود: از سویی پیش‌نیاز رفع ضعف‌های حفاظتی مذکور در بخش‌های شمالی دنا و ورود جدی هریک از دستگاه‌ها ازجمله حفاظت محیط‌زیست، جهاد کشاورزی، آب منطقه‌ای، صمت، منابع طبیعی و آبخیزداری، بخشداری و امور عشایر در حفظ و صیانت از طبیعت دنا نقش دارد. تأمین و توسعۀ زیرساخت‌های حفاظتی، ارتقاء سطح منطقۀ «شکار ممنوع» پادنا به حفاظت‌شده و به‌ویژه تعیین تکلیف به‌منظور اعمال مدیریت زیست‌محیطی دامنۀ شمالی دنا و منطقۀ پادنا از سوی استان اصفهان به جهت حوزۀ استحفاظی بوده است.
رئیس ادارۀ محیط‌زیست سمیرم گفت: از طرفی مردم بخش پادنای شهرستان سمیرم و منطقۀ حفاظت‌شده در دامنۀ شمالی دنا برای پیگیری استعلام‌ها و دریافت خدمات زیست‌محیطی به‌منظور توسعۀ روستایی و کسب‌وکارها مجبور بودند با زحمات و مشقت زیاد به استان کهگیلویه و بویراحمد و یاسوج مراجعه کنند. برعکس، محیط‌بانان و همکاران زیست‌محیطی کهگیلویه و بویراحمد هم مجبور بودند برای پیگیری پرونده‌های تخلف شکار و صید یا سامانۀ عرفی چرا به اصفهان بیایند، چون حوزۀ قضائی در شهرستان سمیرم واقع است. چنین شرایطی از ابتدا نارضایتی اجتماعی زیادی را رقم زده بود که تبعات مستقیم و غیرمستقیم آن به ضرر حفاظت پایدار تنوع زیستی دنا بوده است. بنابراین لازمۀ رفع چنین مشکل و حرکتی در جهت تقویت همکاری، هم‌افزایی مردم و مسئولان در حفظ و نگهداری دنا، تعیین تکلیف قانونی از سوی سازمان حفاظت محیط‌زیست برای اعمال مدیریت هر استان بر عرصه‌های واقع در حوزه جغرافیایی و استحفاظی خودش است.
رضایی ادامه داد: همان‌طور که بیان شد حداقل در چهار دورۀ مختلف مدیریتی از طرف ادارۀ کل حفاظت محیط‌زیست استان کهگیلویه و بویراحمد درخواست ورود و اعمال مدیریت استان اصفهان بر دامنۀ شمالی دنا مطرح و ارائه شده است. این تقاضا به‌منظور برون‌رفت از مسائل و پیچیدگی‌های مذکور و حفاظت بهتر در سال‌های گذشته بوده است. همچنین در سالیان اخیر، تأکید مردم شهرستان سمیرم، دستگاه‌های اجرایی، قضائی و شوراهای اسلامی بخش پادنا بر این بوده که اگر به‌لحاظ موقعیت جغرافیایی مدیریت دامنۀ شمالی دنا به استان اصفهان واگذار شود و ارتقاء سطح منطقۀ پادنا و زیستگاه‌های بااهمیت مجاور آن انجام شود، حداکثر همراهی، هم‌افزایی و کمک را با هدف حفاظت از مجموعۀ دنا خواهند داشت. بدون تردید با تحقق این مهم، سرمایۀ بزرگ اجتماعی مردم و مشارکت در حفاظت به‌طور شایسته احیاء و تقویت خواهد شد.
وی اظهار کرد: باتوجه‌به مراتب فوق و با یک نگاه ملی و به‌دوراز حواشی، ارتقاء سطح حفاظت منطقۀ «شکار ممنوع» پادنا به منطقۀ حفاظت‌شده و اعمال مدیریت استان اصفهان بر دامنۀ شمالی دنا که تأکید می‌شود در پهنۀ استان اصفهان واقع شده، دارای اهمیت است. همچنین بدون آنکه حتی یک مترمربع از حوزۀ سرزمینی استان کهگیلویه و بویراحمد را دربرگیرد، اقدام زیربنایی و اساسی برای تقویت زیرساخت‌ها و تکمیل حلقه‌های حفاظتی برای مجموعۀ دنا محسوب می‌شود. به‌دلیل ملاحظات بوم‌شناختی، اجتماعی، هم‌افزایی، مشارکت عمومی و مقتضیات قانونی قطعاً در آینده به‌نفع حفاظت پایدار مجموعۀ دنا و طبیعت زاگرس در هر دو استان همسایه و برادر خواهد بود.
انتهای پیام
