هویت غیرمتمرکز (Decentralized Identity) یک روش امن و کاربرمحور برای مدیریت هویت دیجیتال بدون نیاز به حضور یک نهاد واسط و متمرکز است. سیستم‌های هویت دیجیتال متمرکز فعلی ما مشکلات فراوانی دارند که تقلب در صدور مدارک، اعتبارات جعلی، فرایندهای کند اعتبارسنجی و هک داده‌ها تنها بخشی از آن‌ها است. هویت غیرمتمرکز در بلاک چین به عنوان راهکاری جدید برای رفع این مشکلات مطرح شده است.

یک سیستم مدیریت هویت غیرمتمرکز با بهره‌گیری از فناوری بلاک چین می‌تواند این مشکلات را حل کند. در این مقاله از ارزدیجیتال به این موضوع می‌پردازیم که هویت غیرمتمرکز در بلاک چین چیست، چگونه کار می‌کند و چه اجزا و مزایایی برای افراد و شرکت‌ها دارد. اگر شما هم به حفظ حریم خصوصی کاربران و محافظت از داده‌های آن‌ها اهمیت می‌دهید، تا پایان مقاله همراه ما باشید.

مشکلات کنونی دنیای دیجیتال

کلاهبرداری در زنجیره تأمین یکی از ریسک‌های تجاری فزاینده جهانی برای سازمان‌هاست. انجمن بازرسان رسمی کلاهبرداری (Association of Certified Fraud Examiners) گزارش داده است که ۸۳/۵درصد از موارد کلاهبرداری که در سال ۲۰۱۶ مورد بررسی این سازمان قرار گرفته است، شامل طرح‌های اختلاس دارایی از جمله صدور و پرداخت‌های جعلی بوده است.

بد نیست بدانید هر ساله حدود ۷۱ میلیون نفر در آمریکا قربانی جرایم سایبری می‌شوند و به‌طور متوسط هر نفر سالانه ۴,۴۷۶ دلار از دست می‌دهد. ۷۵ درصد از متخصصان امنیتی نیز از افزایش حملات سایبری در در سال ۲۰۲۳ نسبت به سال قبل‌تر خبر داده‌اند.

همچنین، ۹۶درصد از نسل قدیم آمریکا (Boomers)، ۹۴درصد از نسل ایکس و ۹۳درصد از نسل زد به پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی برای محافظت از داده‌هایشان اعتماد ندارند.

این‌ها تنها بخشی از مشکلات دنیای دیجیتال امروزی ما هستند. اما هویت غیرمتمرکز با استفاده از بلاک چین و رمزنگاری، عصر جدیدی را در بخش مدیریت هویت دیجیتال رونمایی کرده است. در این ساختار، افراد و سازمان‌ها می‌توانند داده‌های خود را به‌طور امن و بدون نگرانی از جعل، سرقت و کلاهبرداری با افراد انتخابی خود به اشتراک بگذارند.

بیشتر بخوانید: کلاهبرداری ارز دیجیتال؛ راهنمای جامع حفظ امنیت در بازار ارزهای دیجیتال

هویت دیجیتال چیست؟

هویت دیجیتال (Digital Identity) نمایه مجازی ما در فضای آنلاین است که داده‌هایی فراتر از جزئیات شخصی مانند نام و سن را در بر می‌گیرد. درواقع، می‌توان گفت که هویت دیجیتال ما همان ردپای دیجیتال ماست؛ همان مسیری که از طریق تاریخچه مرورگر، فعالیت در شبکه‌های اجتماعی و تعاملات در پلتفرم‌های مختلف از خودمان به‌جا می‌گذاریم.

این نمایه‌های هویتی که در بخش‌های مختلف فضای آنلاین پراکنده شده‌اند، به ما اجازه می‌دهند تا به طیف وسیعی از خدمات آنلاین نظیر تجارت الکترونیک، بانکداری، آموزش و حتی کار از راه دور دسترسی داشته باشیم.

هویت غیرمتمرکز چیست؟

هویت غیرمتمرکز (Decentralized Identity) روشی امن و کاربرمحور برای مدیریت هویت دیجیتال است که برای اداره و فعالیت خود نیازی به یک نهاد مرکزی ندارد. این رویکرد به افراد اجازه می‌دهد تا اطلاعات شخصی خود را کنترل کرده و آن‌ها را به‌طور انتخابی با ارائه‌دهندگان خدمات مختلف به‌اشتراک بگذارند. چنین رویکردی بهبود حریم خصوصی و امنیت را به‌همراه دارد.

هویت غیرمتمرکز با استفاده از فناوری‌هایی مانند بلاک چین و تکنیک‌های رمزنگاری، سیستمی بدون نیاز به اعتماد را ایجاد می‌کند که در آن، تأیید هویت به یک نهاد مرکزی وابسته نیست. این روش، خطر سرقت داده‌ها و دسترسی غیرمجاز را به‌شدت کاهش می‌دهد و کنترل کامل هویت دیجیتال را در اختیار خود کاربران قرار می‌دهد.

مقایسه سیستم هویت متمرکز و غیرمتمرکز

سیستم‌های هویت متمرکز تمامی اطلاعات کاربران را در یک پایگاه داده واحد تحت کنترل یک مرجع، نظیر یک دولت یا شرکت، ذخیره می‌کنند. این امر یک نقطه شکست واحد را ایجاد می‌کند که باعث آسیب‌پذیری این سیستم‌ها دربرابر حملات سایبری می‌شود. بنابراین، با به‌خطر افتادن پایگاه داده مرکزی، امکان فاش‌شدن تمام داده‌های کاربران نیز وجود دارد. علاوه‌براین، در این سیستم‌ها کاربران کنترل محدودی بر داده‌های خود و اینکه چه کسی می‌تواند به آنها دسترسی داشته باشد، دارند.

در مقابل، سیستم‌های هویت غیرمتمرکز مبتنی بر بلاک چین، داده‌های کاربران را در یک شبکه توزیع‌شده ذخیره می‌کنند و این باعث افزایش امنیت‌شان دربرابر حملات سایبری می‌شود. در این سیستم‌ها، مهاجمان برای دسترسی به تمامی اطلاعات کاربران، باید مکان‌های متعددی را هدف حمله قرار دهند. هویت غیرمتمرکز همچنین به کاربران قدرت بیشتری می‌دهد؛ به این معنا که خود کاربران انتخاب می‌کنند کدام مدارک و مشخصاتشان را با سرویسی خاص به‌اشتراک بگذارند. این امر کنترل بیشتری بر حریم خصوصی به کاربران می‌دهد.

بیشتر بخوانید: مفهوم جامع تمرکززدایی (غیرمتمرکزسازی) از زبان ویتالیک بوترین

در جدول زیر، مقایسه جزئی‌تری از تفاوت سیستم‌های مدیریت هویت متمرکز و غیرمتمرکز را آورده‌ایم:

استانداردهای هویت غیرمتمرکز

سازمان‌های زیادی در حال کار برای استانداردسازی و شکل‌دهی به حوزه هویت غیرمتمرکز هستند که از جمله آن‌ها می‌توان موارد زیر را نام برد:

• بنیاد هویت غیرمتمرکز (Decentralized Identity Foundation) یا DIF: یک سازمان مهندسی‌محور است که هدف آن توسعه عناصر بنیادی لازم برای ایجاد یک اکوسیستم باز برای هویت غیرمتمرکز و اطمینان از همکاری و سازگاری بین همه مشارکت‌کنندگان است.
• کنسرسیوم شبکه جهانی وب (World Wide Web Consortium) یا W3C: مأموریت گروه W3C، شناسایی و حل مسائل هویت واقعی جهت اکتشاف و ساخت یک اکوسیستم هویت دیجیتال امن‌تر و مورد اعتمادتر در اینترنت برای افراد، سازمان‌ها و اشیاء است. فعالیت‌های این گروه حول محور مقیاس‌پذیری، تعامل‌پذیری، تحرک، امنیت و حریم خصوصی اکوسیستم می‌چرخد.
• گروه ویژه مهندسی اینترنت (Internet Engineering Task Force) یا IETF: یک مجمع بین‌المللی باز از طراحان شبکه، اپراتورها، فروشندگان و پژوهشگرانی است که روی تکامل معماری اینترنت و عملکرد روان آن کار می‌کنند.

اجزاء و المان‌های اصلی هویت غیرمتمرکز در بلاک چین

سیستم هویت غیرمتمرکز در بطن خود چندین جزء دارد که در کنار یکدیگر، یک فضای امن را می‌سازند از جمله:

• تمرکززدایی
• هویت خودمختار
• شناسه‌های غیرمتمرکز
• اسناد هویتی قابل‌تأیید
• کیف پول هویت غیرمتمرکز
• تعامل‌پذیری
• فناوری بلاک چین

تمرکززدایی

هویت غیرمتمرکز در هسته خود بدون یک مرجع حاکمیتی واحد عمل می‌کند. به عبارت دیگر، این سیستم در میان شرکت‌کنندگان متعدد توزیع شده است که به صورت جمعی، امنیت و دقت هویت و اصالت مدارک را تضمین می‌کنند. چنین ساختاری از انحصار کنترل بر هویت افراد توسط یک نهاد خاص جلوگیری می‌کند و امنیت و اعتماد سیستم را افزایش می‌دهد.

هویت خودمختار

هویت خودمختار (Self-Sovereign Identity) یا به‌طور خلاصه SSI، یک مفهوم کلیدی در سیستم‌های هویت غیرمتمرکز است که اختیار کنترل کامل هویت‌های دیجیتال را به کاربران می‌دهد. در این ساختار، افراد هویت‌های دیجیتال خود را مدیریت می‌کنند و بدون وابستگی به سازمان‌های بزرگ یا واسطه‌ها، خودشان تصمیم می‌گیرند که چه چیزی را با چه کسانی به اشتراک بگذارند.

شناسه‌های غیرمتمرکز

شناسه‌های غیرمتمرکز (Decentralized Identifier) یا DIDها، شناسه‌های منحصربه‌فرد و ماندگاری در بلاک چین هستند. این نوع شناسه شامل یک رشته از حروف و اعداد است که جزئیاتی مانند کلید عمومی و اطلاعات تأیید را در بر می‌گیرد. از DIDها برای تضمین منحصربه‌فردی، پایداری و تعامل‌پذیری در میان شبکه‌ها و پلتفرم‌های مختلف استفاده می‌شود.

اسناد هویتی قابل‌تأیید

اسناد هویتی قابل‌تأیید (Verifiable Credentials) یا VCها، تصدیق‌های دیجیتالی هستند که اطلاعات هویتی اساسی را در بر دارند و توسط نهادهای معتبر صادر می‌شوند. درواقع، VCها را می‌توان نسخه‌ دیجیتال و رمزنگاری‌شده‌ای از مدارک کاغذی و دیجیتالی درنظر گرفت که افراد می‌توانند آن‌ها را به سازمان‌های درخواست‌کننده جهت تصدیق ادعاهایشان ارائه دهند.

این اسناد که نقش حیاتی را در مکانیزم اعتماد سیستم‌های هویت غیرمتمرکز ایفا می‌کنند، می‌توانند شامل طیف گسترده‌ای از داده‌ها، از جزئیات شخصی گرفته تا گواهینامه‌های حرفه‌ای، باشند.

در یک سیستم VC سه عضو اصلی وجود دارد:

• دارنده یا هولدر (Holder): کاربری که شناسه غیرمتمرکز خود را با یک برنامه کیف پول دیجیتال می‌سازد و اسناد هویتی قابل‌تأیید خود را دریافت می‌کند.
• صادرکننده (Issuer): سازمانی که اسناد هویتی قابل‌تأیید را با کلید خصوصی خود امضا و برای دارنده صادر می‌کند.
• تأییدکننده (Verifier): طرفی که اسناد هویتی را بررسی کرده و می‌تواند شناسه غیرمتمرکز عمومی صادرکننده را برای تأیید اینکه آیا اسناد ارائه‌شده توسط هولدر، توسط شناسه غیرمتمرکز صادرکننده امضا شده‌اند یا خیر، از روی بلاک چین بخواند.

کیف پول هویت غیرمتمرکز

کیف پول هویت غیرمتمرکز (Decentralized Identity Wallet) یک برنامه روی بلاک چین است که به کاربران اجازه می‌دهد شناسه‌های غیرمتمرکز خود را ایجاد کرده و اسناد هویتی قابل‌تأیید خود را مدیریت کنند.

تعامل‌پذیری

یکی از ویژگی‌های کلیدی سیستم‌های هویت غیرمتمرکز در بلاک چین، توانایی آنها در تعامل و تبادل اطلاعات به‌طور یکپارچه در میان پلتفرم‌های مختلف است.

استانداردها و پروتکل‌هایی مانند DIDها و VCها که توسط سازمان‌هایی همچون کنسرسیوم شبکه جهانی وب (W3C) و بنیاد هویت غیرمتمرکز (DIF) توسعه یافته‌اند، این فرایند ارتباطی و تأیید میان‌پلتفرمی را تسهیل می‌کنند.

فناوری بلاک چین

فناوری بلاک ‌چین، پایه هویت غیرمتمرکز را می‌سازد و یک دفتر کل امن، بی‌واسطه و تغییرناپذیر برای ذخیره شناسه‌های غیرمتمرکز، اسناد هویتی و متادیتا ارائه می‌دهد.

بلاک چین با استفاده از امنیت رمزنگاری و مکانیزم‌های اجماع، یکپارچگی و حریم خصوصی داده‌های هویتی را تضمین می‌کند. این امر یک محیط بدون نیاز به اعتماد را می‌سازد که در آن، تراکنش‌ها و تأییدها بدون واسطه انجام می‌شود.

بیشتر بخوانید: فناوری بلاک چین چیست؟ صفر تا صد یک مفهوم پیچیده

هویت غیرمتمرکز در بلاک چین چگونه کار می‌کند؟

بلاک چین به همه افراد حاضر در شبکه اجازه می‌دهد که منبع مشترکی از وضعیت حقیقی اعتبار اسناد و فرد تأییدکننده آن‌ها داشته باشند. همانطور که گفتیم، سه عضو در سیستم اسناد هویتی قابل‌تأیید حضور دارند که نقش‌های زیر را در مدیریت هویت غیرمتمرکز در بلاک چین ایفا می‌کنند:

• دارنده: مالک اسناد هویتی قابل‌تأیید (مثلاً گواهینامه رانندگی)، شناسه غیرمتمرکز (DID) عمومی خود را روی بلاک چین دارد.
• صادرکننده: شناسه غیرمتمرکز عمومی صادرکننده و کلید عمومی مرتبط با آن روی بلاک چین قرار دارند. حالا زمانی که یک صادرکننده، مثلاً یک سازمان صدور مجوز، مدرکی مانند گواهینامه رانندگی را به یک دارنده ارائه می‌دهد، صادرکننده آن سند هویتی را با کلید خصوصی خود امضا می‌کند.
• تأییدکننده: یک تأییدکننده، مثلاً یک شرکت تاکسی‌رانی، می‌تواند با بررسی بلاک چین به این موضوع پی ببرد که آیا اداره صدور مجوز معتبر، واقعا گواهینامه رانندگی ارائه‌شده توسط متقاضی کار را صادر کرده است یا خیر.

بنابراین، بلاک چین با حفظ یک رجیستری (یا سوابق) قابل‌تأیید، پایه‌های اعتماد را فراهم می‌کند که شامل عناصر زیر است:

• همه شناسه‌های غیرمتمرکز (DIDها)
• گواه اسناد هویتی صادرشده (درصورتی که سند مربوطه برای اثبات وجود و اصالت ثبت شده باشد)
• کلیدهای رمزنگاری عمومی (کدهایی که برای رمزگذاری و رمزگشایی اطلاعات استفاده می‌شوند)
• سابقه لغو اعتبارها

البته دقت کنید که اطلاعات هویتی نه روی خود بلاک چین، بلکه داخل کیف پول دیجیتال هولدر نگهداری می‌شوند.

مزایای راه‌حل‌های هویت غیرمتمرکز در بلاک چین

سیستم مدیریت هویت غیرمتمرکز مزایای مختلفی برای موجودیت‌های مختلف جامعه دارد:

• برای سازمان‌ها: صدور و اعتبارسنجی آنی مدارک و اسناد هویتی ضد تقلب و کاهش ریسک هک داده از طریق ذخیره کمتر اطلاعات کاربران.
• برای افراد: مالکیت و کنترل هویت دیجیتال با حفظ حریم خصوصی.
• برای توسعه‌دهندگان: ورود امن برای کاربران برنامه‌ها که نیاز به واردکردن رمز عبور را حذف می‌کند.

برای افراد

ازجمله مزایای استفاده از سیستم مدیریت هویت غیرمتمرکز مبتنی بر بلاک چین برای افراد و کاربران عادی شامل موارد زیر است:

• مالکیت و کنترل: افراد کنترل و مالکیت کامل داده‌های هویتی خود را داشته و از حریم خصوصی بیشتر و مدیریت داده برخوردار هستند.
• کاهش سرقت هویت: ذات امن و قابل‌اعتبارسنجی هویت غیرمتمرکز، جعل یا سوءاستفاده از داده‌های هویتی را برای خرابکاران شدیداً دشوار کرده و ریسک سرقت هویت را به حداقل می‌رساند.
• حریم خصوصی بهتر: افراد درخصوص به‌اشتراک‌گذاری داده‌های خود اختیار تام دارند که باعث کاهش ریسک نشت اطاعات و تضمین حریم خصوصی بالاتر می‌شود.
• تجربه کاربری روان‌تر: از یک هویت غیرمتمرکز واحد می‌توان در پلتفرم‌های مختلف استفاده کرد که نتیجه آن، حذف نیاز به داشتن حساب‌های متعدد و یکپارچه‌سازی تجریه کاربری است.
• شمول و دسترسی: هویت غیرمتمرکز، دسترسی به سرویس‌های اساسی را دموکراتیک می‌کند. در این حالت، همه افرادی که به اینترنت دسترسی دارند قادر به ساخت و استفاده از هویت دیجیتال هستند.

برای سازمان

از جمله مزایای داشتن یک سیستم هویت غیرمتمرکز برای سازمان‌ها و شرکت‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• طراحی کاربرمحور: با اولویت‌بخشی به نیازها و اختیار کنترل کاربران، سازمان‌ها قادر به بهبود خدمات دیجیتال و افزایش رضایت مشتریان خود هستند.
• کاهش ریسک تقلب: ماهیت شفاف و قابل اعتبارسنجی هویت غیرمتمرکز احتمال تقلب و کلاهبرداری را کاهش داده و از منابع سازمانی حفاظت می‌کند.
• صرفه‌جویی عملیاتی: سازمان‌ها با به‌حداقل رساندن وابستگی به اعتبارسنج‌های شخص ثالث و ساده‌سازی فرایند اعتبارسنجی هویت، قادر به کاهش چشم‌گیر هزینه‌های خود هستند.
• تطابق قانونی: این سیستم‌ها از قوانین حفاظت داده پیروی کرده و به همسویی کسب‌وکارها با قوانین حریم خصوصی کمک می‌کنند.
• شهرت بهتر: استفاده از هویت غیرمتمرکز نشان‌دهنده تعهد یک شرکت به حریم خصوصی، امنیت و تکریم کاربران است.

برای توسعه‌دهندگان

راهکارهای هویت غیرمتمرکز برای توسعه‌دهندگان نیز مزایای زیر را به‌همراه دارند:

• ساخت برنامه‌های کاربرمحور: استفاده از چنین سیستمی، فرصت ساخت برنامه‌های کاربر محور را به توسعه‌دهندگان می‌دهد که نیاز به واردکردن پسورد را از بین برده و فرایند احراز هویت و تجربه کاربری را بهبود می‌بخشد.
• درخواست داده مطمئن‌تر: هویت غیرمتمرکز به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد که داده‌ها را مستقیماً از خود کاربران درخواست کرده و درعین‌حال، حریم خصوصی‌شان را هم حفظ کنند.

مشکلات و چالش‌های سیستم هویت غیرمتمرکز در بلاک چین

با وجود اینکه بلاک چین پتانسیل تحول‌آفرینی برای تأیید هویت را دارد، درک چالش‌ها و نگرانی‌های مرتبط با پذیرش آن نیز ضروری است.

مقیاس‌پذیری

یکی از چالش‌های اصلی فناوری بلاک چین، مقیاس‌پذیری است. با افزایش تعداد تراکنش‌ها در بلاک چین، زمان مورد نیاز برای پردازش و تأیید آن‌ها نیز افزایش می‌یابد. این مسئله، به‌ویژه درصورتی که سیستم در مقیاس وسیع مورد پذیرش قرار گیرد، می‌تواند منجر به تأخیر در تأیید هویت شود.

بیشتر بخوانید: مقیاس پذیری در بلاک چین چیست؟

راه‌حل‌هایی مانند تراکنش‌های برون‌زنجیره‌ای یا همان آفچین (Off-chain) و پروتکل‌های لایه دوم در حال توسعه هستند تا به این مشکل پرداخته شود. باوجوداین، مقیاس‌پذیری همچنان یکی از اضلاع مهم در معضل سه‌گانه مقیاس‌پذیری، تمرکززدایی و امنیت در بلاک چین محسوب می‌شود.

حریم خصوصی

بااینکه بلاک چین امنیت بالایی را ارائه می‌دهد، سطح حریم خصوصی به عمومی یا خصوصی بودن آن شبکه بستگی دارد. در بلاک چین‌های عمومی، شفافیت تراکنش‌ها به این معناست که تمام فعالیت‌ها برای همه افراد در شبکه قابل‌مشاهده است که می‌تواند حریم خصوصی کاربران را به‌خطر بیندازد.

در مقابل، بلاکچین‌های خصوصی، دسترسی و مشاهده تراکنش‌ها را فقط به شرکت‌کنندگان مجاز محدود می‌کنند و خطرات مرتبط با حریم خصوصی را شدیداً کاهش می‌دهند. این شفافیت کنترل‌شده در محیط‌هایی که محرمانگی حرف اول را می‌زند حائز اهمیت است و بدون افشای داده‌های حساس برای عموم، از مزایای امنیتی بلاک چین بهره می‌برد. اما مشکل بلاک چین‌های خصوصی این است که کنترل آن‌ها دست نهادهای متمرکز است.

مسائل قانونی و نظارتی

ماهیت غیرمتمرکز بلاک چین چارچوب‌های نظارتی سنتی را به‌چالش می‌کشد. کشورهای مختلف دیدگاه‌های متفاوتی نسبت به بلاک چین و کاربردهای آن دارند که به پراکندگی در چشم‌انداز نظارتی می‌شود. به‌همین‌خاطر، برای کسب‌وکارهایی که به‌دنبال پذیرش بلاک چین برای خدمات آنلاین و اعتبارسنجی هستند، پیمایش در چنین محیط پیچیده‌ای می‌تواند زمان‌بر و دشوار باشد.

موانع پذیرش

علی‌رغم مزایا و پیشرفت‌های تکنولوژیک بلاک چین، در این فضا تردید هم به‌وضوح دیده می‌شود. بسیاری از کسب‌وکارها در پذیرش فناوری نسبتاً جدید، به‌ویژه زمانی که فرایندهای تثبیت‌شده را به چالش می‌کشد، دچار مشکل هستند. علاوه‌براین، نیاز به یک چارچوب استاندارد برای مدیریت و تأیید هویت بلاک چین و همچنین تغییر کلی اکوسیستم می‌تواند مانعی بر سر راه پذیرش گسترده آن باشد.  

کاربردهای هویت غیرمتمرکز مبتنی بر بلاک چین در صنایع مختلف

سیستم‌های هویت غیرمتمرکز راه را برای راهکارهای مدیریت و اعتبارسنجی هویت امن، کارآمد و کاربرپسند در صنایع مختلف هموار کرده‌اند. در ادامه این بخش، کاربردهای هویت غیرمتمرکز مبتنی بر بلاک چین را در صنایع مختلف بررسی می‌کنیم.

تصدیق هویت دیجیتال

سیستم‌های هویت غیرمتمرکز از اسناد هویتی قابل‌تأیید برای ارائه یک فرایند امن و روان جهت تأیید هویت آنلاین استفاده می‌کنند. ازجمله کاربردهای این بخش شامل موارد زیر هستند:

• فرایندهای احراز هویت (KYC): بهبود تطابق با قوانین ضد پول‌شویی برای مؤسسات و ارائه‌دهندگان خدمات مالی.
• اعمال محدودیت سنی: امکان استفاده از محدودیت‌های سنی برای دسترسی به محصولات و خدمات خاص.
• اعتبارسنجی از راه دور: تسهیل فرایندهای تأیید هویت امن از راه دور.

سیستم‌های رأی‌دهی

هویت غیرمتمرکز می‌تواند به‌طور قابل توجهی امنیت و شفافیت سیستم‌های رأی‌دهی را بهبود بخشد. با استفاده از فناوری بلاک چین وDecentralized Identity  برای تأیید هویت رأی‌دهندگان، می‌توان بررسی هویت واجدان شرایط شرکت در انتخابات را آسان کرد. این رویکرد، محرمانگی رأی را حفظ کرده، خطر تقلب را به حداقل می‌رساند و حتی امکان رأی‌دهی آنلاین امن را فراهم می‌کند.

مدیریت دسترسی به هویت

با انقلاب در مدیریت احراز و دسترسی به هویت (Identity Access Management)، هویت غیرمتمرکز راهکاری امن و کاربرمحور را فراهم می‌کند. این سیستم در قالب راهکار «شناسایی یگانه» یا «ثبت‌نام منفرد» (SSO)، فرایند احراز هویت در پلتفرم‌ها و خدمات مختلف یکپارچه می‌کند.

علاوه‌براین، سیستم هویت غیرمتمرکز مبتنی بر بلاک چین می‌تواند با تکنیک‌های احراز هویت چندعاملی (MFA) ادغام شده و دسترسی به داده‌های حساس و عملیاتی مهم را ایمن کند.

مراقبت‌های بهداشتی و سوابق پزشکی

استفاده از سیستم هویت غیرمتمرکز در حوزه بهداشت و درمان، مدیریت و اشتراک‌گذاری امن سوابق پزشکی را تسهیل می‌کند و به خود بیماران اختیار می‌دهد که انتخاب کنند چه کسانی به اطلاعات بهداشتی‌شان دسترسی داشته باشند. این امر، حریم خصوصی را بهبود می‌بخشد، یکپارچگی داده‌ها را حفظ می‌کند و باعث تضمین تعامل‌پذیری میان ارائه‌دهندگان خدمات بهداشتی مختلف می‌شود.

مدیریت زنجیره تأمین

یکی دیگر از کاربردهای هویت غیرمتمرکز در حوزه مدیریت زنجیره تأمین است. چنین سیستمی با فراهم‌آوری امکان تأیید اصالت کالاها و ردیابی مسیرشان از مبدأ تا مقصد، شفافیت و امنیت زنجیره تأمین را دگرگون می‌کند.

در این ساختار، با اختصاص شناسه‌های منحصربه‌فرد به محصولات، اطلاعات قابل‌اطمینانی درباره اصالت و مبدأ محصول می‌توان کسب کرد. بنابراین، مبارزه با کالاهای تقلبی، افزایش اعتماد مصرف‌کننده و یکپارچگی زنجیره تأمین دور از انتظار نخواهد بود.

تحصیلات و مدارک دانشگاهی

هویت غیرمتمرکز، فرایند صدور و تأیید مدارک تحصیلی دیجیتال را نیز به‌شدت ساده کرده و شما را از نیاز به اتکای سنتی به اسناد کاغذی راحت می‌کند. در نتیجه، به‌اشتراک‌گذاری و تأیید امن و کارآمد مدارک تحصیلی، مهارت‌ها و گواهینامه‌ها ساده خواهد شد.

چنین رویکردی به شما اجازه می‌دهد تا سوابق آموزشی تمام دوران تحصیلی خود را مدیریت کرده و به‌طور امن با دیگران به‌اشتراک بگذارید. اسناد هویتی قابل‌تأیید یا همان VCها که پیشتر درباره‌شان صحبت کردیم، نقش حیاتی را در این اکوسیستم ایفا و یک مکانیزم قابل‌اعتماد برای احراز اصالت مدارک تحصیلی فراهم می‌کنند.

بهترین پروژه‌های بلاک چینی و ارز دیجیتال در حوزه هویت غیرمتمرکز در سال ۲۰۲۴

ازجمله پروژه‌های ارز دیجیتال برتر که از فناوری DID در بازار کریپتو استفاده کرده و هر کدام راهکار منحصربه‌فرد خود را در ارتباط با هویت غیرمتمرکز در پیش گرفته‌اند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ورلد کوین (Worldcoin)
• لایف فرم (Lifeform)
• پریوادو آی‌دی (Privado ID)
• اتریوم نیم سرویس (ENS)
• اسپیس آی‌دی (Space ID)
• گلکس (Galxe)

ورلد کوین

راهکار هویت غیرمتمرکز ورلد کوین به‌عنوان ورلد آی‌دی (World ID) شناخته می‌شود. هدف این رویکرد مقابله با سرقت هویت و ارائه این تضمین است که به هر نفر فقط یک حساب در پلتفرم‌ها تعلق گیرد. ورلد کوین این هویت دیجیتال منحصربه‌فرد را با استفاده از داده‌های بیومتریک (اسکن کره چشم) محقق می‌سازد.

ادغام ورلد آی‌دی در شبکه‌های مختلف بلاک چینی مانند اتریوم، آپتیمیزم و پالیگان، تطبیق‌پذیری آن را در این صنعت افزایش داده است. تمرکز ورلد کوین بر حفظ حریم خصوصی و فراگیری جهانی افراد محروم از دسترسی به خدمات بانکی، از موضوعات برجسته چشم‌انداز بلندپروازانه این پروژه در جهت ترکیب هویت دیجیتال با دسترسی مالی است.

ورلد کوین از داده‌های بیومتریک برای ایجاد یک شناسه منحصربه‌فرد برای هر فرد استفاده می‌کند. این شناسه برای توزیع توکن‌های ارز WLD نیز کاربرد دارد. همچنین، داده‌های بیومتریک افراد پس از اسکن کره چشم آن‌ها از سیستم‌ها حذف شده و تنها در قالب یک هش ذخیره می‌شود. این باعث می‌شود که امکان سرقت اطلاعات هویتی افراد به صفر برسد.

لایف فرم

لایف فرم (LifeForm) پلتفرمی پیشرو در راهکارهای DID بصری غیرمتمرکز است. این شرکت در ایجاد آواتارهای سه‌بعدی بسیار واقع‌گرایانه، پروتکل‌های شناسه غیرمتمرکز بصری، راهکارهای قرارداد امن، سیستم‌های هویت غیرمتمرکز بومی وب ۳ و کیت‌های توسعهٔ نرم‌افزار (SDK) موتور متاورس تخصص دارد.

این پروژه با ارزش فعلی ۳۰۰ میلیون دلاری، به‌تازگی یک دوره جذب سرمایه را با پیشتازی آی‌دی‌جی کپیتال (IDG Capital) برگزار کرده است. دوره‌های جذب سرمایه پیشین این پروژه شامل سری A با ۱۰۰ میلیون دلار و یک دوره سید (Seed) به ارزش حدود ۱۵ میلیون دلار بوده است.

بیشتر بخوانید: وب ۳.۰ چیست؟ اینترنت آینده با اسم رمز Web ۳.۰

پریوادو آی‌دی

پریوادو آی‌دی (Privado ID) که پیشتر با نام پالیگان آی‌دی (Polygon ID) فعالیت می‌کرد، از گواه‌های دانش صفر (ZK Proofs) برای ارائه یک راهکار هویت دیجیتال مبتنی بر حریم خصوصی استفاده می‌کند. این پلتفرم به کاربران اجازه می‌دهد تا مدارک خود را روی دستگاه‌هایشان مدیریت کنند که باعث تسهیل ورود بدون رمز عبور و اشتراک‌گذاری امن و خصوصی اطلاعات می‌شود.

این پلتفرم بیشتر به‌خاطر قابلیت‌های یکپارچه‌سازی خود شناخته شده است؛ توسعه‌دهندگان می‌توانند اعتبارسنجی هویت امن را در برنامه‌های غیرمتمرکز (dApp) خود ادغام کنند. تأکید بر حفظ حریم خصوصی و کنترل سمت کاربر در این پلتفرم با اصول وب ۳ در مورد تمرکززدایی و حاکمیت کاربر هماهنگ است.

اتریوم نیم سرویس

اتریوم نیم سرویس (Ethereum Name Service) یا همان سرویس نام اتریوم (ENS)، یک روش غیرمتمرکز برای استفاده از نام‌های قابل‌خوانش توسط انسان است که آن‌ها را به بلاک چین اتریوم متصل و دسترسی و تعامل با دارایی‌های روی این شبکه را آسان‌تر می‌کند.

این سرویس با جایگزین کردن آدرس‌های هگزادسیمال پیچیده با نام‌های دلخواه شما، مثلا «ali.eth»، تراکنش‌ها و تعاملات درون اکوسیستم اتریوم را ساده‌تر می‌کند. نتیجه این کار، بهبود تجربه کاربری و یکپارچگی در سراسر وب غیرمتمرکز و دسترس‌پذیرترشدن هویت‌های دیجیتال است.

بیشتر بخوانید: ای‌ان‌اس (ENS) یا اتریوم نِیم سرویس چیست؟ خداحافظی با آدرس‌های طولانی شبکه

اسپیس آی‌دی

اسپیس آی‌دی (Space ID)، یک فضای نام یا همان نیم اسپیس (Namespace) جهانی برای بلاک چین‌ها ارائه می‌دهد و امکان ثبت و مدیریت نام‌های دامنه در شبکه‌های مختلف را برای کاربران فراهم می‌کند.

این سرویس تعامل‌پذیری بین‌زنجیره‌ای را بهبود می‌بخشد و باعث ساده‌ترشدن شناسایی کاربر در سراسر اکوسیستم وب ۳ می‌شود. اسپیس آی‌دی از طیف گسترده‌ای از کاربردها، ازجمله معامله ارزهای دیجیتال، وام‌دهی توکن و ساخت ان اف تی‌ها پشتیبانی کرده و رویکرد جامعی را نسبت به هویت دیجیتال غیرمتمرکز به‌نمایش می‌گذارد.

گلکس

گلکس (Galxe) یک پروژه بلاک چینی است که از داده‌های اسناد هویتی برای ساخت شبکه‌ای از اسناد هویتی غیرمتمرکز مبتنی بر وب ۳ استفاده می‌کند. این پلتفرم، امکان ساخت، مدیریت و استفاده از اسناد هویتی را به‌شکل غیرمتمرکز به کاربران و سازمان‌ها می‌دهد و استفاده از این اسناد را در سیستم‌های اعتبار و کنترل دسترسی تسهیل می‌کند.

پلتفرم گلکس به‌صورت متن‌باز و قابل‌توسعه طراحی شده است و کاربردهای گسترده‌ای را در امور مالی غیرمتمرکز و فراتر از آن ترویج می‌دهد. این پروژه دارای یک ارز دیجیتال بومی به‌نام گلکس با نماد GAL است که برای پرداخت هزینه تراکنش‌ها در این شبکه استفاده می‌شود.

استراتژی مایکروسافت برای هویت غیرمتمرکز در بلاک چین

مایکروسافت از سال ۲۰۱۷ درحال توسعه مجموعه‌ای از ایده‌ها برای استفاده از بلاک چین و سایر فناوری‌های دفترکل توزیع‌شده است. هدف مایکروسافت بهبود حفاظت از حریم خصوصی، امنیت و کنترل کاربران و ایجاد شکل‌های جدیدی از هویت دیجیتال است.

این سیستم دارای ویژگی‌های زیر است:

• مبتنی بر استانداردهای باز؛ یک کاربر می‌تواند یک یا چند شناسه دیجیتال داشته باشد.
• شناسه‌های دیجیتال در زنجیره‌ها و دفاتر کل مختلف (عمومی، خصوصی و غیره) قابل‌استفاده هستند.
• دسترسی به شناسه‌های دیجیتال تحت کنترل مجموعه‌ای از کلیدهاقرار دارد که فقط در دسترس کاربر است.
• کاربران می‌توانند یک یا چند نمونه از پایگاه‌های داده شخصی، برون‌زنجیره‌ای و غیرمتمرکز به‌نام «مرکز شناسه» (Identity Hub) را در دستگاه‌ها و فضاهای ابری مختلف داشته باشند.
• دسترسی به تأییدیه‌ها یا ادعاها به رضایت کاربر نیاز دارد و محدودیت‌های دسترسی دقیقی بر آن اعمال شده است.
• ادعاها با استانداردهای صنعتی موجود نظیر OAuth ۲.۰ مطابقت دارند.

آینده هویت غیرمتمرکز در بلاک چین چگونه خواهد بود؟

هویت غیرمتمرکز یک مفهوم نوظهور با آینده‌ای امیدوارکننده است. با پیشرفت فناوری و افزایش همکاری‌های صنعتی، احتمالاً شاهد تغییرات قابل توجهی در نحوه مدیریت و کنترل هویت آنلاین خواهیم بود. بنابراین، انتظار می‌رود حرکت روبه‌جلو به‌سوی هویت خودمختار، یعنی جایی که افراد کنترل کامل هویت دیجیتال خود را در اختیار دارند، ادامه یابد. این تغییر نه‌تنها استفاده از خدمات آنلاین را ساده‌تر می‌کند، بلکه یکپارچگی بی‌نقص سیستم‌های مختلف هویت غیرمتمرکز را نیز به‌همراه دارد.

پذیرش هویت غیرمتمرکز توسط دولت‌ها و کشورها رو به افزایش است و کشور استونی یک مثال بارز از این تحول است. ابتکارات پیشرفته دولت الکترونیک استونی، نظیر برنامه اقامت الکترونیکی (e-Residency) و پلتفرم تبادل داده این کشور به‌نام ایکس-رود (X-Road) شاهدی آشکار بر مزایای عملی هویت غیرمتمرکز هستند.

در چشم‌انداز آینده، سیستم هویت غیرمتمرکز یا همان Decentralized Identity این ظرفیت را دارد که نحوه تعامل ما با دنیای دیجیتال و امنیت، حریم خصوصی و خودمختاری کاربران را درا ین حوزه متحول کند.

سؤالات متداول

جمع‌بندی

هویت غیرمتمرکز مبتنی بر بلاک چین کلید دست‌یابی به دنیای دیجیتال امن‌تر و با احترام بیشتر به حریم خصوصی است. شما با در اختیار داشتن کنترل داده‌های خود، قادر به مدیریت هویت دیجیتال خود به‌صورتی امن و کارآمد هستید. با پیشرفت این فناوری، انتظار می‌رود شاهد تحول در نحوه تعاملات دیجیتال باشیم. توسعه و نوآوری‌های مداوم در زمینه شناسه‌های غیرمتمرکز (DIDها) نه تنها چگونگی تعامل ما با فناوری را بهبود می‌بخشد، بلکه راه را برای یک تغییر اجتماعی گسترده‌تر به سوی تمرکززدایی و توانمندسازی کاربران در مدیریت داده‌های شخصی نیز هموار می‌کند.