قزوین در دوران حکومت صفویه به مدت ۵۷ سال پایتخت ایران بود، اما امروز آنطور که باید و شاید چرخ صنعت گردشگری این شهر نمی‌چرخد و همین موضوع سبب شده تا قزوینی که مملو از نفایس تاریخی و میراثی است، اکنون به‌جای آنکه مقصد گردشگری باشد، به محل گذر مسافران تبدیل شود؛ موضوعی که سال‌هاست به‌عنوان دغدغه مطرح می‌شود، بدون اینکه اقدام سازنده‌ای برای آن صورت گیرد؛ به عنوان مثال روز ۹ شهریور ماه سالروز برگزیدن قزوین به‌عنوان پایتخت از سوی شاه‌تهماسب صفوی است که به عنوان روز قزوین نامگذاری شده اما مسئولان مرتبط هر سال بی‌اعتناتر از گذشته از کنار آن می‌گذرند و تلاش اثرگذاری برای حفظ و نکوداشت قزوین و به رونق انداختن صنعت گردشگری آن ندارند.
گذری به تاریخ قزوین
کشوین، نامی فاخر و فارسی از قزوین است که در حدود میانه سده چهارم هجری، در سفرنامه مقدسی آمده است که: «قزوین - بزرگ و نفیس است - در آن نهری است و بر گرد آن بارویی و در درون او شهری است که جامع در آن است و آن را تاکستان بسیاری است. در خبر، قزوین باب الجنه است در شهرهای (ری) عظیم‌تر از آن نیست».
بر اساس اسناد و مدارک موجود، تمدن در قزوین به دوران حکومت مادها، در قرن نهم پیش از میلاد، برمی‌گردد البته بررسی آثار و ابزار به‌دست‌آمده از تپه سگزآباد در بخش بوئین‌زهرا، نشان می‌دهد که این منطقه در هزاره‌های چهارم و پنجم پیش از میلاد نیز زیستگاه جماعت‌های انسانی بوده است.
اگر بخواهیم در خصوص وجه‌تسمیه قزوین سخن بگوییم، بسیاری از بزرگان ادبیات پارسی آن را کشوین نام برده‌اند که از نظر لغوی وین بر وزن سین (برهان قاطع دهخدا) به معنی درخت، باغ و به‌ویژه انگور سیاه است و دکتر دبیر سیاقی به نقل از استاد علامه دهخدا نیز اشاراتی داشته‌اند که قزوین در اصل کزوین و مرکب از کِزو به معنای پسته و ین به معنای شهر -شهر پسته- بوده و بعدها معرّب شده و به قزوین تبدیل گشته است. همچنین بسیاری از نام‌آوران ملی قزوین را پیش از پایتخت شدنش در زمان صفویه باب‌الجنه و پس از آن دارالسلطنه نامیده‌اند. همچنین دیار مینودری را در عهد باستان شاذشابور می‌نامیدند.
با تمام این تعاریف اگر بخواهیم در باب قزوین بنویسیم، می‌توانیم بگوییم قزوین به مثال مادربزرگی بخت‌برگشته است که در طول تاریخ طولانی‌اش فراز و نشیب‌های بسیاری را پشت سر گذاشته است. در اوایل قرن هفتم هجری، شهر قزوین براثر هجوم قوم مغول به‌شدت ویران شد اما جوانی‌اش را پای‌کار گذاشت تا بار دیگر در دوره صفویه آباد شود. حتی مدتی هم اسارت کشیده است چراکه در جنگ جهانی دوم مدتی دراشغال سربازان شوروی بود.
در خلاصه کلام، قزوین از اولین روزهای آبادی‌اش تا به امروز سراسر منبع خیروبرکت بوده است، موقعیت این شهر چه پیش از اسلام و چه پس از اسلام همواره به‌عنوان گذرگاه مهم طبرستان و دریای خزر اهمیت فراوان داشته و دارد.
از اواخر قرن پنجم هجری تا زمان حمله هلاکو به قلعه‌های اسماعیلیان، سرزمین قزوین تحت تأثیر حوادث مربوط به نهضت حسن صباح و جانشینان او قرار داشت و شاهد نبردها و جنگ‌های طولانی میان سپاه حکومت مرکزی و اسماعیلیان بود. در زمان صفویه، با برگزیده شدن قزوین به پایتختی، این شهر اعتبار بیش‌تری یافت و آثار و بناهای متعددی در آن بنا گردید. در دوره قاجاریه که تهران به پایتختی انتخاب شد، قزوین به علت استقرار در مسیر جاده تهران به اروپا و روسیه، اهمیت قابل‌ملاحظه‌ای یافت.
منطقه قزوین از زمان بسیار دور و پیش از اسلام در مسیر راه اصلی که جهان شرق را به غرب می‌پیوست قرار داشته است. در دوران بعد از اسلام نیز این موقعیت حفظ و بر اهمیت آن افزوده می‌شود. منطقه قزوین در مسیر راهی که چین و هند را از یک‌سو به دریای سیاه و از سوی دیگر به دریای مدیترانه می‌پیوست قرار داشت، راهی که از آن امروز به نام «جاده ابریشم» یاد می‌کنند.
حالا این‌همه روضه از تاریخ پرفرازونشیب قزوین برای این است که تلنگری به شهروندان قزوینی بزنیم. این کهنه دیار سال‌هاست به دست مسئولانی است که بنا به توسعه شهری، روزبه‌روز از تعداد جاذبه‌های تاریخی آن می‌کاهند، به بافت تاریخی و میراثی آن تجاوز می‌کنند و سقف بناهایی از آنکه روز و روزگاری تاریخ‌هایی را ورق زده‌اند، در مقابل چشمان مردم در سایه اهمال مسئولان می‌ریزد و به هیچ‌کس برنمی‌خورد.
روز قزوین نیازمند برنامه است
محمدحسن سلیمانی، پژوهشگر تاریخ قزوین درخصوص روز قزوین به ایسنا می‌گوید: سال‌هاست که برنامه‌های روز قزوین صرفاً برای رفع مسئولیت به برگزاری چندین برنامه در سرای سعدالسلطنه صورت می‌گیرد درحالی‌که به نظر می‌رسد مجموعه مدیریت شهری و سایر دستگاه‌های متولی هدف‌گذاری درستی برای روز قزوین ندارند.
وی ادامه می‌دهد: بالغ‌بر یک دهه از تصویب روز قزوین در تقویم می‌گذرد اما روزبه‌روز وضعیت فرهنگی و تاریخی، مذهبی و قزوین‌شناسی بدتر می‌شود.
سلیمانی بابیان اینکه اگر قرار است برای قزوین کاری صورت گیرد، بهتر است که فعالیت‌های ما هدفمند و دارای راهبرد معینی باشد، می‌گوید: هرساله شاهد هزینه‌های قابل‌توجهی به مناسبت روز قزوین توسط شهرداری و سایر دستگاه‌های ذی‌ربط هستیم که اگر بخواهیم آن‌ها را ارزیابی کنیم، بازخورد چندانی از این برنامه‌ها نخواهیم داشت.
وی ادامه می‌دهد: برای بزرگداشت روز قزوین باید فکر دیگری کرد و طرحی نو درانداخت. آنچه می‌تواند برای قزوین و بزرگداشت روز قزوین مفید فایده باشد، تحول در صنعت گردشگری قزوین و اختصاص بودجه به آثار و نفایس میراثی این استان است.
در باب مظلومیت قزوین گمنام
این قزوین پژوه بابیان اینکه امیدواریم در دولت جدید وضعیت آثار و بناهای تاریخی قزوین رو به بهبود رود و در مدیریت شهری جدید نگاهی نو و سازنده به وجود آید، خاطرنشان می‌کند: یکی از مهم‌ترین مسائل در باب قزوین این است که این کهنه‌دیار در گمنامی به سر می‌برد، به‌طوری‌که بسیاری از افرادی که از جاده‌های آن عبور می‌کنند، قزوین را مقصد گردشگری نمی‌دانند.
وی ادامه می‌دهد: حتی افرادی که به مدت یک شب در قزوین اسکان می‌گیرند، بااینکه برای یک شب هم که شده در قزوین هستند اما هیچ رغبتی به شناخت قزوین و دیدن آثار و نفایس میراثی آن ندارند، شاید قابل باور نباشد اما بسیاری از قزوینی‌ها نیز آنطور که بایدوشاید قزوین را نمی‌شناسند این موضوع نشان می‌دهد که مجموعه‌های حاکمیتی در این خصوص بی‌مسئولیتی کرده‌اند.
سلیمانی خاطرنشان می‌کند: سال‌های گذشته به‌واسطه تشکل‌های مردم‌نهاد سعی داشتیم که احساس تعلق‌خاطر قزوینی‌ها را به نفایس میراثی آن‌ها تقویت کنیم اما واقعیت این است که تشکل‌های مردم‌نهاد تا یک اندازه‌ای می‌توانند، اهمال مسئولان را جبران کنند.
وی در پایان صحبت‌های خود می‌گوید: بسیاری از استانها که نفایس میراثی آن‌ها یک پنجم قزوین هم نمی‌شود، مانند استان زنجان با برنامه‌هایی نو نظیر برگزاری جشنواره غذا و آش تلاش دارند که به هر نحو ممکن پای گردشگر را به استانشان باز کنند اما متأسفانه در استان قزوین، باوجود ظرفیت‌های مختلف این همکاری و هماهنگی وجود ندارد و گویی صنعت گردشگری استان چه بچرخد و چه نچرخد، فرقی به حال مسئولانش نمی‌کند.
روز قزوین فقط مختص شهرداری نیست
قاسم اللهیاری عضو شورای اسلامی شهر قزوین نیز در خصوص روز قزوین می‌گوید: روز قزوین روز شهرداری قزوین نیست و کلیه دستگاه‌های فرهنگی استان موظف هستند در روز قزوین برنامه داشته باشند و برای بزرگداشت قزوین به اندازه توان و وسع خود مشارکت کنند.
وی ادامه می‌دهد: رسانه و صدا و سیما و همچنین حوزه هنری نقش مؤثر و جدی در معرفی ظرفیت‌های قزوین دارند و باید در روز قزوین پای‌کار باشند.
این عضو شورای شهر بابیان اینکه انتظار می‌رفت دستگاه‌های حاکمیتی نظیر استانداری برای روز قزوین یک کارگروه تشکیل می‌دادند، بیان می‌کند: در هر حوزه از جمله محیط زیست و جهاد کشاورزی می‌توانیم در روز قزوین حرفی برای گفتن داشته باشیم، درحالی‌که شاهد این موضوع نیستیم و تمامی دستگاه‌های استان از این بار مسئولیت شانه خالی می‌کنند و برنامه‌های روز قزوین را به شهرداری قزوین ارجاع می‌دهند.
وی در خصوص فعالیت‌ها و برنامه‌های روز قزوین می‌گوید: استان قزوین ظرفیت‌های بی‌بدیلی دارد، باید زیرساخت‌های فرهنگی، هنری، تاریخی و گردشگری این استان تقویت شود و باید تمرکز دیریت شهری به این سمت و سو برود که قزوین را به سایر استانها معرفی کند. تجربه نشان داده است استان‌هایی که از قزوین الگوبرداری کردند به مراتب در صنعت گردشگری خود موفق بوده‌اند.
اللهیاری بیان می‌کند: فضاسازی سطح شهر، از جمله اقداماتی است که به مناسبت روز قزوین در حال تدارک آن هستیم. امسال روز قزوین را با توجه به مناسبت‌های مذهبی ماه سفر به بعد از این ماه موکول کردیم و مقرر شده که برای معرفی جاذبه‌های تاریخی شهر قزوین، تبلیغات محیطی گسترده‌ای صورت گیرد.
وی ادامه می‌دهد: برگزاری رویداد خوشنویسی و جشن قزوین، رونمایی از طرح شهروند نمونه، باغستان سنتی قزوین به‌عنوان ریه‌های تنفسی شهر، جشنواره نواحی منفصل شهری با رویکرد شهروندی، برگزاری مسابقات اتومبیل‌رانی، برگزاری محفل ادبی عبید و اجرای تورگشت محلات از برنامه‌هایی است که در روز قزوین توسط شهرداری قزوین پیش‌بینی شده است.
افزایش بودجه فرهنگی ورزشی برای رونق گردشگری
این عضو شورای اسلامی شهر قزوین نیز در خصوص اهمیت صنعت گردشگری در قزوین می‌گوید: صنعت گردشگری یکی از موضوعات مهم در مدیریت شهری است، هرچند که شهرداری به‌عنوان دستگاه تخصصی در حوزه گردشگری نیست و این موضوع به سازمان میراث فرهنگی باز می‌گردد اما به اندازه‌ای این موضوع مهم بوده است که شورای ششم شهر قزوین به صورت ویژه به موضوع گردشگری تمرکز کرده است و از ۱۹ وظیفه لازم الاجرایی که به سازمان فرهنگی و ورزشی شهرداری قزوین ابلاغ کرده است، ۶ وظیفه در حوزه گردشگری است و این سازمان موظف است در راستای تحقق اهداف گردشگری شهر قزوین به معرفی مفاخر، آثار تاریخی قزوین و معرفی باغستان سنتی قزوین و سایر ویژگی‌های قزوین بپردازند و بودجه سازمان فرهنگی و ورزشی شهرداری قزوین که طی ۲ سال گذشته ۱۵ میلیارد تومان بوده به ۱۲۰ میلیارد تومان افزایش یافته است که می‌تواند کمک حال وضعیت گردشگری باشد.
اللهیاری با اشاره به ویژگی‌های منحصر به فرد استان قزوین بیان می‌کند: غذاهای سنتی، لهجه، ایام برداشت محصولات خاص قزوین مانند پسته، زغال اخته، گردو و فندوق همه اینها ظرفیت‌های منحصر به فردی است که باید برای شناساندن آن اقدام کرد.
وی با اشاره به اینکه اتفاقات خوب گذشته قطعاً باید تکرار شود، اظهار می‌کند: ما در دوره‌ای شاهد برگزاری جشنواره‌های ملی همچون جشنواره اسباب‌بازی در ایام روز قزوین بودیم که بسیاری از هموطنان را از سراسر کشور به قزوین می‌کشاند که در نوع خود کاری بی‌نظیر بود، اما کم کم با تقارن ماه‌های عزاداری با این روز از فروغ آن کاسته شد.
رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر قزوین تصریح می‌کند: جشنواره اسباب‌بازی می‌توانست مانند بسیاری از جشنواره‌های ملی یک برند برای شهر قزوین باشد که متأسفانه با کم‌کاری در ادوار مختلف از این ظرفیت خوب استفاده نشد و این روند ادامه پیدا نکرد.
وی ادامه داد: بارها در کمیسیون فرهنگی تأکید داشتیم که طرح و برنامه‌های موفق گذشته حتماً ادامه پیدا کند، اما با تغییر مدیران سیاست‌های آنان هم تغییر کرده، این موضوع مورد گلایه ما در شورای شهر است و بارها تأکید داشتیم که برای روز قزوین باید در سطح ملی برنامه داشته باشیم.
اللهیاری در پایان می‌گوید: روز قزوین ظرفیتی برای معرفی داشته‌های قزوین است، حتی با تقارن آن در ایام سوگواری هم می‌توان برنامه‌های خاص همین روز همچون کتابت خوشنویسی، پخش مستندهایی با موضوع قزوین، جشنواره‌های فرهنگی مختلف اجرا کرد، اما حقیقت این است که در این چندسال کم‌کار بودیم.
به گزارش ایسنا، قزوین از ظرفیت‌های تاریخی متعددی نظیر بناهایی چون، چهلستون، حمام قجر، دولتخانه صفوی، گراند هتل، خانه آرازی، خطیبی، امینی‌ها و محله‌هایی چون پنبه‌ریسه و محله بلاغی برخوردار است؛ اما موج تخریب شکل گرفته در برخی نفایس میراثی این شهر، از جمله محله‌های با اصالت آن، آرام آرام تاریخ را هدف گرفته و شناسنامه آن ذا خدشه‌دار می‌کند و آنطور که از بی‌توجهی مدیران قزوین پیداست، به نظر می‌رسد شهرداری و سایر نهادهای متولی اراده‌ای راسخ جهت حفظ و حراست از نفایس تاریخی قزوین را ندارند. نتیجه این نگاه در دراز مدت تخریب کامل بافت تاریخی و به فراموشی سپردن بناهای میراثی آن است.
انتهای پیام
