تعاونی‌ها بنگاه‌هایی هستند که موجب شناسایی بازارهای هدف صادراتی و توسعه صادرات کشور می‌شوند. امروز بخش اعظمی از صادرات غیرنفتی ایران اعم از خاویار، پسته، زعفران و فرش مرهون تلاش تعاونی‌هاست. در این بین از نقش تعاونی‌های مرزنشین نیز نباید غافل بود، چرا که تعاونی‌های مرزنشینان در زمینه صادرات انواع محصولات غذایی، صنعتی، خشکبار، ادویه‌جات، گیاهان دارویی، صنایع دستی، صنایع معدنی، برنج و چای و روغن نقش‌آفرین هستند.
به اعتقاد کارشناسان، با توجه به ظرفیت‌های بالای تعاونی‌ها، به‌ویژه در حوزه صادرات و شرایط اقتصادی کشور، لازم است بیش از پیش از توانمندی‌های صادراتی بخش تعاون در کشور استفاده شود.
در همین راستا حامد ویس‌کرمی، معاون امور تعاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در هفته تعاون از برنامه‌ریزی برای افزایش ۲۰درصدی صادرات تعاونی‌ها خبر داده و گفته است: امسال برای افزایش صادرات تعاونی‌ها رشد ۲۰درصدی را نسبت به سال گذشته در نظر گرفته‌ایم و امیدواریم که به رقم ۲میلیارد دلار حجم ریالی صادرات تعاونی‌ها در سال جاری دست پیدا کنیم.
وی افزود: با تلاش‌های انجام‌گرفته در سال ۱۴۰۲توانستیم رشد ۱۵درصدی در حجم صادرات تعاونی‌ها را محقق کنیم، به نحوی که امروز حجم صادرات شبکه تعاون در کشور ۳.۵درصد است.
آن‌طور که معاون وزیر تعاون گفته، از مجموع ۱۰۴هزار تعاونی فعال در کشور ۳۹درصد متعلق به بخش صنعت، ۳۷درصد بخش کشاورزی و مابقی مربوط به بخش خدمات هستند.
طبق آمارها، سال گذشته صادرات تعاونی‌ها از مرز ۱.۷میلیارد دلار فراتر رفته و میزان صادرات بخش تعاون رشد ۲۹درصدی داشته است. به اذعان گمرک ایران صادرات غیرنفتی تعاونی‌ها در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ از رشد ۲۰درصدی برخوردار بوده است.
هادی ابوی، فعال تعاونی، نقش تعاونی‌ها در صادرات غیرنفتی را مهم ارزیابی کرده و می‌گوید: تعاونی‌ها بستر بسیار مناسبی برای توسعه صادرات محصولات و تولیدات کشور به شمار می‌روند.
وی تعاونی‌های مرزنشینان را خط مقدم صادرات بخش تعاون دانسته و می‌گوید: بسیاری از کالاها مثل فرش و پسته و زعفران توسط تعاونی‌ها، خصوصا مرزنشینان، به کشورهای همسایه و هدف صادر می‌شود و دولت می‌تواند از شبکه تعاون در امر صادرات غیرنفتی و ارزآوری برای کشور استفاده کند. ابوی تاکید دارد که تعاون تنها مدل اقتصادی است که مالکیت پول و سرمایه، مدیریت و نظارت در آن به طور کامل در اختیار مردم است، از این رو امیدوار است که در دولت چهاردهم بخش تعاون به جایگاه حقیقی خود دست پیدا کند و از ظرفیت‌های مغفول‌مانده آن به نحو شایسته استفاده شود.
به گفته این فعال تعاونی، در صورتی که اقتصاد کشور به سمت فعالیت‌های تعاونی و مشارکت مردمی برود، بسیاری از مشکلات اساسی کشور، از جمله بیکاری و تورم، برطرف می‌شود.
در‌حال‌حاضر ۷۵درصد صادرات غیرنفتی ایران به مقصد پنج کشور هدف چین، ترکیه، هند، امارات و عراق است. البته عمده صادرات تعاونی‌ها به ۱۰ کشور ترکیه، روسیه، امارات، قطر، عراق، عمان، افغانستان، پاکستان، ارمنستان و قزاقستان صورت می‌گیرد که نشان از تنوع مقاصد صادراتی تعاونی‌ها همچون تنوع محصولات آنها دارد. تعاونی‌ها برای حضور در بازارهای جهانی انگیزه بالایی دارند؛ از این رو دولت با حمایت و تسهیلگری خود می‌تواند در جهت مانع‌زدایی از مسیر صادراتی تعاونی‌ها گام بردارد.
