به گزارش بهداشت نیوز به نقل از مفدا زینب عنبری دانشجوی دکتری سالمندشناسی به مناسبت روز جهانی خودکشی، در این مطلب خواستار توجه ویژه به سالمندان با توجه به آمارها و شرایط آنان شده است.بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، خودکشی دیررس همچنان یک مشکل عمده بهداشت جهانی است، به طوری که جمعیت بالای ۶۵ سال بالاترین میزان خودکشی در اکثر کشورها را تشکیل می‌دهند.

میزان خودکشی در سالمندان

تخمین شیوع افکار خودکشی در میان افراد سالمند به طور گسترده در سراسر جهان متفاوت است و از ۳ تا ۲۵ درصد متغیر است. نرخ شیوع یک ساله اقدامات خودکشی نیز ۱۵ تا ۲۰ درصد برآورد شده است. در بسیاری از کشورها، میزان خودکشی در میان افراد سالمند بالاتر از بزرگسالان جوان است.

اقدام به خودکشی توسط افراد سالمند بیشتر از افراد جوان منجر به مرگ می‌شود. افراد سالمند نیز در مقایسه با بزرگسالان جوان کمتر احتمال دارد افکار خودکشی را گزارش کنند. سالمندانی که اقدام به خودکشی می‌کنند، اغلب ضعیف‌تر، منزوی‌تر، بیشتر برنامه‌ریزی می‌کنند و احتمالاً از روش‌های کشنده‌تر استفاده می‌کنند.

عوامل خطر خودکشی در سالمندان

چندین عامل خطر مهم برای خودکشی در افراد سالمند وجود دارد. این عوامل شامل بیماری‌های روانی (به ویژه افسردگی)، بیماری‌های جسمی مزمن، اقدام به خودکشی قبلی، درد شدید مزمن و کاهش عملکرد (از دست دادن استقلال)، احساس ناامیدی مشخص، انزوای اجتماعی، اختلاف خانوادگی،سوگ، شخصیت انعطاف ناپذیر یا دشواری مشخص در سازگاری با تغییر، دسترسی به وسایل کشنده، مشکلات مصرف مواد، شروع اخیر زوال عقل و احساس تعلق کم هستند.

عواملی که سالمندان را از خودکشی محافظت می‌کند عبارتند از: احساس معنا و هدف در زندگی داشتن، احساس امید یا خوش بینی، مهارت در مقابله و سازگاری با تغییرات و مراقبت از مشکلات سلامت روانی و جسمی و بهبود تاب آوری است.

همچنین، ارتباط اجتماعی به ویژه ، که یک عامل حفاظتی کلیدی در برابر خودکشی و تشدید کننده افکار خودکشی به عمل است. به عنوان یک حائل در برابر ناامیدی و درد روانی عمل می کند.

راهبردهای پیشگیرانه

پیشگیری از خودکشی در افراد سالمند یک ضرورت بهداشت عمومی است و مراقبت‌های اولیه به عنوان یک نقطه حیاتی برای مداخله پیشگیرانه در نظر گرفته می‌شود. ارائه دهندگانی که با افراد سالمند کار می‌کنند، از جمله کارکنان مراکز بهداشتی، ارائه دهندگان خدمات سالمندی، سلامت روان، اعتیاد و ارائه دهندگان مراقبت‌های اولیه، همگی می‌توانند در جلوگیری از خودکشی در سالمندان نقش داشته باشند.

ارائه دهندگان خدمات سالمندی را می‌توان به عنوان دروازه بان جامعه برای شناسایی علائم هشدار دهنده و ارجاع افراد سالمند که در معرض خطر افسردگی یا خودکشی هستند تلقی نمود و آنها را آموزش داد.

غربالگری افسردگی، محدود کردن دسترسی به وسایل خودکشی، ارائه آموزش در مورد خطر خودکشی و عوامل محافظتی، توسعه دستورالعمل‌های رسانه‌ای برای گزارش ایمن خودکشی در سالمندان و ارائه اطلاعات و افزایش مهارت‌های سالمندان و مراقبان آنها از اساسی‌ترین وظایف کارکنان مراکز بهداشتی و ارائه دهندگان خدمات سالمندی در حوزه پیشگیری از خودکشی است.

مداخلات توصیه شده در این سطح شامل آموزش متخصصان برای تشخیص، مداخله و مدیریت افسردگی و خطر خودکشی، اقدام برای اطمینان از ایمنی و درمان موثر سالمندانی که در معرض خطر قریب‌الوقوع خودکشی هستند، تماس‌های مراقبتی هنگام پیگیری مانند بازدید از خانه، تماس‌های تلفنی منظم، اتصال به مرکز زنگ هشدار برای کمک فوری در صورت نیاز برای اطمینان دادن به سالمند و دستورالعمل‌های تمرینی برای تشخیص و مدیریت خودکشی برای دوران سالمندی می‌شود.

نقش ۹۰ درصدی افسردگی در خودکشی سالمندان

از آنجایی که افسردگی در ۹۰ درصد از خودکشی‌ها در میان سالمندان وجود دارد، تشخیص و درمان مؤثر افسردگی کلید کاهش خودکشی است. انواع مداخلات روان درمانی (مانند درمان شناختی رفتاری، رفتار درمانی و حل مشکل) و داروهای ضد افسردگی در درمان علائم افسردگی موثر هستند و می‌توانند افکار خودکشی را در برخی از افراد سالمند کاهش دهند. نظارت بر علائم افسردگی و عوارض دارویی و همچنین پیگیری بیماران. ارائه دهندگان مراقبت‌های اولیه همچنین می‌توانند درمان درد، مشکلات خواب یا سایر علائم فیزیکی را که می‌تواند کیفیت زندگی یک فرد سالمند را کاهش دهد و افکار خودکشی را افزایش دهد، بهبود بخشند.

ارزیابی و رسیدگی به خطر خودکشی توسط ارائه دهندگان خدمات

ارائه دهندگان خدمات و حتی عموم مردم می‌توانند با شناسایی افراد سالمند در معرض خطر و انجام اقدامات پیگیری مناسب برای ایمن نگه داشتن آنها نقش مهمی در پیشگیری از خودکشی ایفا کنند. اگر ارائه‌دهندگان فکر می‌کنند یک فرد سالمند ممکن است خودکشی کند، باید از سالمند بپرسند که آیا به خودکشی فکر می‌کند، زیرا سالمندان کمتر افکار خودکشی را گزارش می‌کنند.

ارائه دهندگان خدمات بهداشت روان و اعتیاد می‌توانند اقدامات مختلفی را برای کاهش خطر خودکشی در افراد سالمند انجام دهند. آنان می‌توانند افکار خودکشی را در میان سالمندانی که برای سلامت روان و مشکلات مصرف مواد تحت درمان قرار می‌گیرند، بررسی کنند. آنان همچنین می‌توانند شیوه‌های مبتنی بر شواهد را برای افسردگی برای کاهش علائم افسردگی، بهبود عملکرد، بهبود نتایج کلی سلامت، و اطمینان از دریافت مراقبت موثر افراد سالمند، اجرا کنند. ارائه دهندگان خدمات بهداشت روان نیز می‌توانند کمک قاطعانه و پیگیری پس از اقدام به خودکشی ارائه دهند.

کارکنان مراقبت‌های اولیه کاوش در مورد خودکشی را می‌توانند از طریق سوالات ذیل انجام دهند.

ابتدا از سالمند سوال می‌شود که : بعضی از افراد در این سن ممکن است احساس ناامیدی کرده و بیان کنند از زندگی سیر شده‌اند، آیا این احساس در شما نیز وجود دارد؟ اگر سالمند پاسخ داد بله، مورد بعدی سوال شود.

از سالمند سوال شود که آیا هیچ وقت آرزوی مرگ داشته‌اید. اگر سالمند پاسخ داد بله، مورد بعدی سوال شود.

اقدام به خودکشی در گذشته: آیا تا به حال سعی کرده‌اید در گذشته به خود آسیب برسانید؟ اگر سالمند پاسخ داد بله، مورد بعدی سوال شود.

برنامه‌ریزی: آیا در مورد اینکه چگونه ممکن است واقعاً به خود آسیب برسانید فکر کرده اید؟ اگر سالمند پاسخ داد بله، مورد بعدی سوال شود. اگر سالمند پاسخ داد بله، مورد بعدی سوال شود.

احتمال تکمیل خودکشی: فکر می‌کنید چقدر احتمال دارد که در یک ماه آینده به این افکار در مورد آسیب رساندن به خود یا پایان دادن به زندگی‌تان عمل کنید؟ اگر سالمند پاسخ داد بله، مورد بعدی سوال شود.

عوامل پیشگیرانه: آیا چیزی وجود دارد که شما را از آسیب رساندن به خودتان باز دارد؟

با پاسخ‌های مثبت به هر یک از این سؤالات باید با یک ارائه‌دهنده سلامت روان واجد شرایط بحث شود تا میزان فوریت و مراحل ارزیابی و مداخله بیشتر تعیین شود.

سالمندانی که افکار خودکشی با برنامه و قصد اقدام دارند، نباید به حال خود رها شوند، بلکه باید تا زمانی که خدمات اورژانسی در محل هستند، برای ایمنی آنان نظارت لازم انجام شود.

بسته به سطح افکار یا قصد خودکشی یک فرد سالمند، سطوح مختلفی از اقدام را می‌توان انجام داد. برای یک فرد سالمندی که خطر کم را نشان می‌دهد (یعنی افکار خودکشی بدون تأیید تلاش قبلی برای خودکشی یا برنامه خودکشی یا قصد آسیب رساندن به خود)، اقدامات پیشنهادی شامل: نشان دادن حمایت، ارتباط با ارائه‌دهنده مراقبت‌های اولیه سالمندان یا ارجاع به ارائه‌دهنده مراقبت‌های اولیه سالمند یا ارجاع به ارائه‌دهنده سلامت برای ارزیابی و/یا درمان.

گفت‌وگو درباره خودکشی به کاهش افکار خودکشی کمک می‌کند

برای یک فرد سالمند با خطر متوسط خودکشی (یعنی افکار خودکشی فعال با یا بدون اقدام قبلی برای خودکشی و یا فرموله شده یا در فکر ایجاد یک طرح خودکشی) اقدامات ذکر شده قبلی باید انجام شود، در صورت نیاز باید مشاوره / نظارت صورت گیرد و ارجاع به یک تیم بحران سیار برای ارزیابی باید در نظر گرفته شود.

تیم‌های بحران سیار متشکل از متخصصان سلامت روان هستند که می‌توانند با افراد سالمند در معرض خطر در خانه‌های خود یا سایر نقاط جامعه ملاقات کنند.

برای یک فرد سالمند که در معرض خطر بالای خودکشی قرار دارد (یعنی افکار فعال خودکشی با اقدام به خودکشی قبلی یا طرح خودکشی و همچنین قصد واضح برای آسیب رساندن به خود یا خودکشی کامل)، باید فوراً با یک سرپرست/مشاور تماس گرفته شود و خدمات فوریت‌های پزشکی باید در نظر گرفته شود.

در نهایت می‌توان گفت سوال پرسیدن در مورد خودکشی از افراد در معرض خطر باعث افزایش خودکشی یا افکار خودکشی نمی‌شود. در واقع، مطالعات نشان می‌دهند تصدیق و صحبت در مورد خودکشی ممکن است به جای افزایش،افکار خودکشی را کاهش دهد.

راهبردهای پیشگیری از خودکشی باید به نگرش‌های منفی و سن‌گرایی که اغلب بخشی از فرهنگ جامعه هستند، رسیدگی کند. متخصصان مراقبت های بهداشتی باید بر این واقعیت تمرکز کنند که خودکشی یک راهی برای فرار از درد شدید عاطفی است. علاوه بر این، راهبردهای پیشگیری از خودکشی نیاز به رسیدگی و حل مشکلات روابط اجتماعی دارند.

تلاش برای بهبود شرایط زندگی سالمندان، مانند ایجاد جوامع بازنشستگی، می‌تواند حمایت و شبکه‌های اجتماعی را افزایش دهد، بنابراین از خودکشی در اواخر عمر جلوگیری می‌کند.

منابع:

- Eckert BS, Wolf R, Ehrlich AR. A Comprehensive Guide to Safety and Aging: Minimizing Risk, Maximizing Security: CRC Press; ۲۰۲۳.
- Holm AL, Salemonsen E, Severinsson E. Suicide prevention strategies for older persons—An integrative review of empirical and theoretical papers. Nursing open. ۲۰۲۱;۸(۵):۲۱۷۵-۹۳.