ترکان پارسی‌گو، شهریاران ملک سخن‌اند

‌خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب، طاهره طهرانی: «شهریار را آخرین بار عصر روز شنبه دهم اردیبهشت ماه ۱۳۵۶ به اتفاق یکی از دوستان نزدیکش سیدیوسف هاشمی_ در خانه‌اش واقع در خیابان هیئت ملاقات کردم. بارو بنه‌اش را بسته و برای اقامت دائم در آذربایجان و بودن در کنار دو فرزندش، که در آنجا تحصیل می‌کنند، عازم تبریز بود. آخرین شعرهایش را برایم خواند، برای ثبت در این دفتر اوتو بیوگرافیش را خواستم. حوصله اش را نداشت. بعد از مرگ نابهنگامِ همسرش به کلی بی‌کس و بیچاره شده و دیگر آن خنده‌های پرطنین معهود را ندارد. گفت بنویس مهم نیست که من کی به دنیا آمده و در کجا زندگی کرده‌ام و اکنون چند سال دارم و تخلص شعریم نخست بهجت بود و بعدها شهریار شد. از این مقوله سخن زیاد گفته‌اند، بنویس، اما نگفت چه بنویسم و در عوض این چارپاره آذربایجانی را زیر لب ترنم کرد:

عزیزیم، وطن یاخشی در

کو نیک کتن یاخشی در

غربت ایر بهشت اولسادا

گنه وطن یاخشی در

آیا شهریار از کسی یا چیزی دل پری داشت؟ نمی دانم. من پیش خود گفتم، آری عزیز جان! اگر غربت بهشت هم باشد، باز وطن بهتر است.»

این شرح آخرین دیدار یحیی آرین‌پور است با محمدحسین بهجت تبریزی، که ما او را به نام شهریار می‌شناسیم و امروز روز بزرگداشت او و روز شعر و ادب فارسی است.

ماجرای این نامگذاری جالب توجه است، اما قبل از مرور زندگی شهریار و دلیل این نامگذاری، نگاهی کوتاه و گذرا به بزرگان و ادیبان متولد خطه آذربایجان به ما نشان می‌دهد که شاعران و سخنوران آذری زبان، دلاورانی هستند که برای حفظ و پاسداشت زبان فارسی و مرزهای ایران بسیار کوشیده‌اند. نظامی گنجوی اهل گنجه بوده که در اران و جمهوری آذربایجان فعلی قرار دارد، اما او جهان را به زبان فارسی درک و فهم کرده و خود را ایرانی می‌داند، و این بیت را سروده:

همه عالم تن است و ایران دل

نیست گوینده زین قیاس خجل

چون که ایران دل زمین باشد

دل ز تن به بود یقین باشد

زان ولایت که مهتران دارند

بهترین جای بهتران دارند...

از شاعرانی مثل نظامی و خاقانی و بسیاری از شعرای بزرگ برخاسته از آن خطه که نمونه‌های درخشانی از ادب فارسی هستند که بگذریم، شاعران و ادیبان معاصر بزرگی هم از دیار آذربایجان برخاسته‌اند که زن و مردشان شهریاران ملک سخن هستند: