کاشت و پرورش درخت انگور یکی از پرسودترین محصولات کشاورزی

نحوه کاشت و پرورش درخت انگور

درخت انگور ( به انگلیسی : grape Tree ) یا درخت مو ،  با نام علمی vinifera شناخته می شوند که سرده ای از خانواده انگور سانان یا Vitaceae محسوب می شود. 

درخت انگور  شامل 600 گونه مختلف است و تمام این 600 گونه به دو دسته بی دانه و دو دانه تقسیم می شوند.

برخی از ارقام خارجی درخت انگور که در ایران کشت می شوند عبارتند از :

انگور رد کارلت ، انگور پرلت ، انگور شامپاین ، انگور بلک ویلیام ، انگور بلک سیدلس ، انگور کریسمون ، انگور وایت  کارنت و غیره . 

ارقام درخت انگور ایرانی که بیشتر کشت می شوند عبارتند از :

انگور یاقوتی ، انگور عسکری ، انگور شمشیری ، انگور صاحبی ، انگوز شصت عروس ، مویز بی دانه ، سیاه سردشت ، انگور خلیلی ، انگور ریش بابا ، انگور بی دانه سرخ ، غزل اوزوم ، کشمشی ، شاهانی ، لعل حسینی ، چشم گربه ای ، شیرازی ، رازقی ، تبرزه ، الحقی و غیره . 

میوه انگور ، آبدار و کوچک است که پوستی نازک ، شیره فراوان و بسته به نوع آن ، طعمی بین ترش تا شیرین دارد. 

درخت انگور بسیار پربرکت است و از تمام اجزای آن میتواند استفاده کرد بنابراین کاشت و پرورش درخت انگور یکی از پرسودترین محصولات کشاورزی است . 

از میوه انگور علاوه بر استفاده به صورت تازه میتوان به صورت ، آبغوره ، غوره شور ،  مویز ، کشمش ، شیره ، ژله ، مربا ، آب انگور ، شراب و سرکه استفاده کرد. 

و از روغن هسته انگور برای مصارف خوراکی و آرایشی بهداشتی استفاده می شود. 

از برگ درخت انگور برای تهیه دلمه برگ مو استفاده می شود.

ویژگی های درخت انگور 

درخت انگور جزو درختان مثمر است که به صورت بوته ای و رونده روی زمین یا به صورت کشیده روی داربست رشد می کند.

استفادده از داربست و بالا بردن بوته انگور باعث سالم ماندن میوه ها ، رشد بهتر گیاه و برداشت بهتر میوه می شود. 

عمر اقتصادی درخت انگور به بیش از 100 سال می رسد. 

میوه انگور بنا به گونه هایی مختلفی که دارد به شکل گرد ، کروی ، کشیده ، بزرگ و کوچک به صورت خوشه ای رشد میکند. 

هر خوشه انگور بیش از 50 – 100 دانه انگور گوشتی و آبدار دارد. 

میوه انگور در رنگهای قرمز ، سبز ، زرد ، سیاه و بنفش دیده می شود.  

درخت انگور در فصل زمستان به خواب می رود و با شروع فصل بهار شروع به گلدهی میکند و از اواسط فصل تابستان میوه هایش میرسد. 

زمان باردهی درخت انگور

اغب نهال های انگور از یک سال بعد از کاشت شروع به باردهی میکنند. 

گاهی اوقات به دلیل سرمای شدیددر بهار یا زمستان ممکن است نهال انگور سرما بزند و تا سالها نتواند میوه تولید کند.

روش های تکثیر درخت انگور

درخت  انگور به دو روش جنسی و غیرجنسی تکثیر می شود که هر کدام از این روش ها به چند روش دیگر قابل تقسیم است. روشهای غیر جنسی تکثیر نهال انگور عبارتند از :

• قلمه زدن

• خواباندن

• پیوند اسکنه ای

• تکثیر به کمک جوانه ها

روش جنسی تکثیر درخت انگور روش کاشت دانه و نهال است که در کنار جوی یا پشته به صورت سنتی انجام می شود که روشی کاملا موثر است. 

روشهای تکثیر درخت انگور

آموزش کاشت درخت انگور

درخت انگور نیاز به نور مستقیم خورشید دارد، درختانی که در سایه رشد میکنند هر سال کمتر از سال قبل میوه می دهند. 

کاشت بذر :  دانه های انگور را از حبه جدا کنید ، یکمحفظه پلاستیکی در بسته آماده کنید  و بذر را به همراه کمی خاک سبک درون آن بگذارید و درش را ببندید. 

بعد از 1 – 2 هفته بذر گیاه جوانه می زند و رشد می کند. 

گیاهی که کمی رشد کرده در خاک گلدان که مرطوب و کود خورده است می کارند تا ریشه بزند و بزرگتر شود و سپس نهال انگور از گلدان به زمین منتقل می شود. نهال انگور معمولا دچار شوک ناشی از تغییر مکان نمی شود و به رشد خود در زمین ادامه میدهد. از آنجا که کاشت گیاه با بذر بسیار زمان بر است بنابراین معمولا انجام نمی شود. 

کاشت نهال : خاک را به صورت پشته و جوب شخم می زنند و سپس  روی پشته ها چاله هایی به عمق 50 سانتی متر حفر میکنند نهال های انگور را روی پشته ها می کارند. نهال ها معمولا از روش پرورش در گلدان یا قلمه و یا خواباندن درون چاله قرار می گیرند. 

قلمه زدن : در فصل پاییز قلمه های 40 – 80 سانتی متری را از شاخه های 2 ساله درخت جدا میکنند و در گلدان یا خاک گلخانه می کارند.  در فصل بهار نهار را در آب غرق کرده و سپس به خاک زمین زراعی منتقل میکنند. شاخه های 2 ساله انگور به اصطلاح " کلید " نامیده می شوند که بازدهی خیلی خوبی برای تکثیر درخت به روش قلمه دارند. 

برای تکثیر درخت انگور ، کاشت نهال از گلدان در زمین به دلیل این که کمترین آسیب را ایجاد می کند ، معمولا بهترین بازدهی را دارد.

کاشت درخت انگور

نکات لازم برای کاشت درخت انگور

فاصله مناسب نهال انگور : زمین کشاورزی بعد از کود دهی به صورت چوب و پشته شخم زده می شود و نهال ها روی پشته با فاصله 120 – 130 سانتی متر از هم کاشته می شوند و نوک نهال ها به سیم عمودی که از پیش در زمین تعبیه شده است گره می خورند تا مسیر رشد طولی نهال تا ارتفاع سیم به صورت عمودی انجام شود. 

درخت انگور برای این که بتواند به خوبی ریشه دوانی کند باید هر هز طرف 150 سانتی متر از سایر درختان فاصله داشته باشد. 

فصل مناسب کاشت نهال انگور : اوایل بهار قبل از باز شدن جوانه ها بهترین زمان برای کاشت نهال انگور است. نهال باید به صورتی کاشته شود که حداقل دو جوانه اش در خال بماند و سر نهال حدود 5 سانتی متر ، بیرون از خاک قرار بگیرد و سپس چاله های اطراف نهال با مخلوط خاک و کود پر شود و 1 سانتی متری نوک نهال ها را ببرید تا سریعتر رشد کنند.

روش قلمه زنی یا خواباندن در پاییز و زمان خواب گیاه انجام می شود. 

نور مناسب درخت انگور : درخت انگور برای رشد بهتر نیاز به نور زیاد دارد ، کمبود نور باعث ایجاد لک و پوسیدگی روی برگها خواهد شد. درخت انگور را نباید زیر سایه درختان دیگربکارید.

خاک مناسب : ریشه درخت انگور مقاومت بسیار خوبی در انواع خاک دارد ولی بهترین خاک برای بازدهی بهینه و سود اقتصاددی ، خاک سبک و عمیق شنی یا رسی است که مقداری آهک داشته باشد و آب را به راحتی عبور بدهد. رنگ خاک هر چه تیره تر باشد جذب نورش بیشتر است. انگور در خاک اسیدی با نمک زیاد نمی تواند به درستی رشد کند. 

آبیاری مناسب : ریشه انگور بسته به سنگینی یا سبکی خاک میتواند از 90 سانتی متر تا 6 متر نفوذ کنید. بنابرین آبیاری درخت باید به صورت متمرکز د راطراف ریشه باشد تا آب به مقدار کافی به عمق خاک برسد. شعاع 1.5 متری از بدنه بهترن شعال  برای آبیاری درخت است و میزان آبیاری بسته به آب و هوا در اقلیم سرد 0.5 لیتر در روز و در اقلیم گرم 1.35 لیتر در روز است. 

مراقبت از درخت انگور در برابر آفات و علف های هرز

علف های هرز : در ابتدای بهار زمانی که علف های هرز شروع به رویش می کنند باید با بیل زدن از شر علفهای هرز خلاص شوید تا مواد مغذی خاک را مصرف نکنند و باعث کاهش باردهی درخت انگور نشوند.

کوددهی : برای کوددهی باغ انگوز از کود اوره استفاده می شود. از کود اوره میتواند برای کوددهی برگی برای از بین بردن آفت های درخت هم استفاده کرد.  کودهای پتاسیم ، منیزیم و کلیسم هم برای رشد درخت انگور و بازدهی مناسب آن بسیار موثرند. 

آفتهای درخت انگور : آفت زنجره مو و کرم خوشه خوار انگور میتوانند هر ساله به درخت شما حمله کرده و آسیب زیادی برسانند.  

بیماری های درخت انگور : بیماری های رایج درخت انگور عبارتند از : گال طوقه یا سرشان ریشه و ساقه مو ، سفیدک کرکی داخلی، ویروس برگ بادبزنی ، پوسیدگی سیاه مو ، سفیدک سطحی ، پوسیدگی خاکستری که هر کدام نیاز به درمان خاص خودشان دارند. 

کوددهی به درختان انگور

کوددهی مناسب درخت انگور

استفاده از کود حیوانی در زمین زراعی باعث حفظ رطوبت خاک و رشد بهتر گیاه می شود. برای استفاده از کود حیوانی بهتر است اواخر زمستان چاله هایی در زمین حفر کنید و 5 – 7 کیلوگرم کود در آنها بریزید. 

میتوانید از کود ورمی کمپوست به صورت چال کود استفاده کنید. برای هر بوته 2 – 3 کیلوگرم و برای هر هکتار 5 تن ورمی کمپوست نیاز دارید. 

بعد از باز شدن کامل برگهای گیاه و در اولین آبیاری میتوانید از کود سولفات آمونیوم اسید یوریک استفاده کنید.

قبل از گلدهی گیاه کود کامل فسفر و اوره به صورت آبیاری استفاده می شود. 

بعد از مشاهده خوشه های میوه میتوان از کود اسید هیومیک به انداز 10 – 25 کیلوگرم در هر هکتار به صورت آبیاری استفاده نمود. 

بعد از غوره شدن میتواند از کود کامل پتاسیم به اندازه 15 – 20 کیلوگرم در هکتار به صورت آبیاری استفاده نمود. 

سه هفته قبل از رسیدن میه استفاده ا ز کد سولفات پتاسیم به اندازه 15 – 25 کیلوگرم در هکتار به صورت آبیاری استفاده می شود. 

هرس درخت انگور

هرس درخت انگور برای تربیت شاخه ها و جهت دهی مسیر درست رشد انجام می شود. هرس کردن به موقع و مناسب بوته های انگور باعث پربارتر شدن بوته و مقاومت بیشتر آن ها می شود.

معمولا از سال سوم ، درختان نیاز به هرس دارند. 

زمان مناسب هرس درخت انگور فصل زمستان و دمای مناسب زمان هرس کردن بالاتر از 5 درجه سانتیگراد است بنابراین میتوان هرس کردن را به زمانی که در فصل بهار درخت شروع به شکوفه زدن می کند ، موکول نمود. 

برای هرس کردن در فصل بهار باید عجله کرد و قبل از رشد شکوفه ها روی شاخه های کهنه باید هرس درخت کامل شود.

هرس انگور به صورت دستی با قیچی باغبانی و اره انجام می شود.  

شاخه های نازک را با قیچی و شاخه های بلند و خشک را با اره هرس میکنند.

بیماریها و آفات درخت انگور

آفات و بیماریهای درخت انگور

رایج ترین آفات و بیماری های درخت انگور عبارتند از :

کرم خوشه خوار : فصل بهار لارو کرم خوشه خوار روی خوشه گلدهنده درخت رشد و تغذیه می کند که نتیجه آن خشک شدن و ریزش جوانه ها است و زمان رشد میوه ها ، شروع به تغذیه ای میوه انگور میکند. بیشترین آسیب این آفت زمان فاز سوم حمله کرم ها به میوه ها است. بهترین زمان برای از بین بدن این میوه یک هفته بعد از موج سوم حمله است.  

برای  مقابله با این آفت میتوانید از سموم شیمیایی در فروردین زمانی که گیاه تازه شروع به رشد می کند وغنچه دارد ، زمانی که میوه در حال تشکیل غوره است و بعد ازانگور شدن از سموم آفت زولون ، دیازینون ، تری کلروفن و اتیون استفده کنید. 

زنجره مو : دوره کامل زندگی این حشره 10- 12 روط است و خاک مرطوب را برای رشد می پسندند. زنجره مو توسط حشرات ایجاد می شود . حشره بالغ روی سرشاخه مو تخم ریزی میکند و باعث می شود بخشی از فعالیت گیاه متوقف شود و برآمدگی ای روی شاخه ایجاد شود که باعث شکسته شدن سرشاخه می گردد. 

لارو حشره بعد از رشد به ریشه نفوذ کرده و از گیاه تغذیه می کند و برگهای  درخت زرد شده و میوه ها کم و ریز میشوند. این حشرات بعد از یک هفته جفت گیری دوباره شروع به تخم ریزی روی شاخه های چوبی می کنند و روی تخم ها را با ماده که درون بدنشان است می پوشانند. یک ماه طول می کشد تا جین روی شاخه رشد کند. 

برای از بین بردن این حشرات از سموم دیازینون و مالا تونین به صورت سم پاشی پای بوته و سطح خاک استفاده می شود. 

کرم شاخدار : لارو این حشرات در قسمت شکم نوعی شاخک درد که برای دفاع از خود استفده می کند و در سه گونه دیده می شود. هر حشره به طور متوسط 50 – 100 تخم مر گذارد که بعد از 15 روز بز می شوند و از برگ گیاه تغیذه می کنند. فضورات زیادی که کرم ها زیر بوته مو میریزند نشان دهنده وجود این آفت است که نیاز به سم پاشی دراند. 

کنه نمدی : این حشره به برگ مو حمله میکن و در پشت آن حالت نمدی ایجاد می کند که به رنگ سفید چرک است و به تدریج تغییر رنگ داده و قرمز می شود. 

شته مو یا فیلوکسرای : یکی از آفات رایج درخت مو است که فعلا در ایران وجود ندارد. 

سفیدک سطحی انگور : لکه های سفید رنگی روی انگور دیده می شود که برای مقابله با این بیماری باید شاخه های آلوده را هرس کرد و از سموم گل گوگرد و دینو کاپ استفاده نمود. 

سفیدک دروغی مو : لکه های زردرنگی که روی برگ گیاه دیده می شود و از سموم بردو ، کاپیتال و متالاکسیل برای آن میتواند استفاده کرد.

پوسیدگی سفیدی ریشه : لکه های سفیدرنگی روی ریشه گیاه دیده می شو. پوسیدگی پوست درخت و سوختگی از علایم این بیمری است که نیاز به ضد عفونی خاک دارد. 

گال باکتریایی : این باکتری در ریشه های سطحی و طوقه انگور جوش های ریزی ایجاد میکند که با گذشت زمان متورم شده و گال ایجاد می شود. این بیماری درخت را به مرور خشک میکند و برای مبارزه با آن باید خاک را ضد عفونی کرد .

برگ بادبزنی : این بیماری باعث زرد و سیاه شدن برگها می شود که به دلیل کمبود ازت و فسفر ایجاد می شود. 

گردآوری : بخش علمی و آموزشی بیتوته