یک باور عمومی اشتباه این است که ارزهای دیجیتال ناشناس هستند و نمی‌شود رد آنها را گرفت! اما حفظ حریم خصوصی و ناشناس‌بودن تراکنش‌ها تنها برای یک نوع خاص از ارزهای دیجیتال به نام پرایوسی کوین (Privacy Coin) یا ارزهای دیجیتال حریم خصوصی محور توجیه‌پذیر است.
در واقع فقط با یک پرایوسی کوین یا همان ارز دیجیتال حریم خصوصی محور می‌توانید تراکنش‌هایی کاملاً ناشناس انجام دهید؛ چیزی که در بیت کوین و بسیاری از ارزهای دیجیتال دیگر امکان‌پذیر نیست. در این مقاله باهم یاد می‌گیریم که پرایوسی کوین چیست، چه ویژگی‌هایی دارد و به چه دردی می‌خورد!
پرایوسی کوین (Privacy Coin) که به ارزهای دیجیتال حریم خصوصی یا پیگیری گریز هم مشهور هستند، توکن‌ها و کوین‌هایی هستند که بلاک چین آنها برای حفظ حریم خصوصی و ناشناس‌بودن تراکنش‌ها و سوابق آنها طراحی شده‌اند. از جمله مشهورترین ارزهای این دسته‌بندی می‌شود به مونرو (XMR)، زی‌کش (ZEC) و دش (DASH) اشاره کرد.
ارزهای دیجیتال حریم خصوصی محور یا «پیگیرگریز» با تکنیک‌های رمزنگاری امکان مشاهده تاریخچه تراکنش‌ها و موجودی آدرس‌ها را از بین برده‌اند. البته ذکر این نکته لازم است که ویژگی‌های حریم خصوصی در این ارزها می‌توانند متفاوت باشند. در برخی از پرایوسی کوین‌ها مانند مونرو تراکنش‌ها به‌طور پیش‌فرض مخفی هستند، اما در برخی دیگر مانند هورایزن (ZEN) افراد می‌توانند خودشان انتخاب کنند که تراکنش مخفی داشته باشند یا نه.
بیشتر بخوانید: بلاک چین (Blockchain) چیست؟
همان طور که گفتیم به عقیده بسیاری، بیت کوین یک پرایویسی کوین است، در صورتی که این باور اشتباه است. مونرو اولین پرایوسی کوین دنیا بود که در سال ۲۰۱۴ در قالب فورکی از بایت کوین (Bytecoin) و با تکیه بر تراکنش‌های مخفیانه ایجاد شد. در مونرو ابتکاری به اسم امضای حلقوی (Ring Signature) استفاده شده بود که باعث می‌شد مقدار تراکنش‌ها مشخص نباشد.
دو سال بعد و در سال ۲۰۱۶، زی کش با استفاده از فناوری زی‌کی اسنارک (zk-SNARK) فصلی جدید در ارزهای پیگیرگریز را باز کرد. تکنولوژی زی کش نیازمند قدرت پردازشی بسیار بالایی بود و همین موضوع باعث شد تا پرایوسی کوین‌های دیگری مثل ورج (Verge)، ناوکوین (NavCoin) و PIVX ایجاد شوند که هر کدام روی حوزه‌ای خاص تمرکز داشتند.
کسی نمی‌تواند با کد ملی شما یا شماره موبایل وارد بانک شود و تمام حساب‌هایتان را خالی کند! از طرف دیگر بانک‌ها همه چیز شما را می‌دانند و این موضوع می‌تواند به ضرر شما باشد؛ به همین دلیل است که حفظ حریم خصوصی در دنیای ارزهای دیجیتال بسیار مهم است.
ارزهای دیجیتال با هدف ایجاد استقلال مالی و وابسته‌نبودن به نهادهای متمرکزی مثل بانک‌ها ایجاد شده‌اند. به علاوه آنها به شما کمک می‌کنند که با استفاده از حساب‌هایی که نام مستعار شما به حساب می‌آیند، تراکنش انجام دهید و تعامل مالی داشته باشید. پس فراموش نکنید که حریم خصوصی و ناشناس‌بودن در دنیای ارزهای دیجیتال یکی از پراهمیت‌ترین موارد است.
می‌توان گفت یک پرایوسی کوین مشابه پول نقد فیزیکی عمل می‌کند، اما در یک اکوسیستم و فضای کاملاً دیجیتال. زمانی‌که از دستگاه خودپرداز پول نقد برداشت می‌کنید، بانک سابقه تراکنش و گردش حساب شما را حفظ می‌کند، اما راهی ندارد که بداند پس از این تراکنش با پول چه می‌کنید، مگر اینکه پول را به دستگاه خودپرداز برگردانید.
البته حفظ حریم خصوصی در فضای دیجیتال که اطلاعات کاربران در فضای ابری منتشر می‌شوند بسیار سخت‌تر است. اکثر صرافی‌های ارز دیجیتال که از پرایوسی کوین‌ها پشتیبانی می‌کنند، در هنگام ثبت‌نام و ایجاد حساب، کاربران را ملزم می‌کنند که هویت خود را تأیید کنند. با این‌حال، به دلیل ویژگی‌های ذاتی ازرهای دیجیتال غیرقابل‌ردیابی یا پرایوسی کوین‌ها، ردیابی یا افشای اطلاعات مربوط به تراکنش‌های بعدی کاربران حتی در این صرافی‌ها دشوار است.
البته در نظر داشته باشید اگرچه پرایوسی کوین‌ها نسبت به سایر ارزهای دیجیتال در برابر ردیابی مقاوم‌تر هستند، اما باز هم هیچ‌چیز کاملاً ناشناس نیست. بنابراین، ردیابان حرفه‌ای با قابلیت‌های ردیابی پیشرفته می‌توانند حتی حرکت پرایوسی کوین‌ها را نیز دنبال کنند.
ماهیت شفاف یک بلاک چین عمومی باعث می‌شود کاربران بتوانند به‌طور مستقل تمام فعالیت‌هایی را که در شبکه رخ می‌دهد بررسی کنند و مطمئن شوند که سیستم همان‌طور که باید کار می‌کند. زمانی‌که بیت کوین به‌عنوان اولین بلاک چین راه‌اندازی شد، این شفافیت یک ویژگی بسیار مهم و حیاتی برای بقای تکنولوژی غیرمتمرکز محسوب می‌شد.
با این حال، این واقعیت که تراکنش‌ها در یک بلاک چین شفاف، کاملاً خصوصی نیستند پیامدهایی برای حفظ حریم خصوصی کاربران دارد. در واقع شبکه‌های بلاک چین هویت افراد مانند نام آنها را پنهان می‌کنند، اما آدرس‌های آنها را کاملاً شفاف نگه می‌دارند. برای مثال، اگر باب یک بیت کوین برای آلیس بفرستد، از آن به بعد آدرس عمومی بیت کوین آلیس را می‌داند و اکنون می‌تواند هر بار که آلیس از آن آدرس استفاده می‌کند، تمام تراکنش‌های او را مشاهده کند و یا مقدار کل بیت کوین او را تشخیص دهد.
این تنش بین حریم خصوصی و شفافیت همیشه یکی از ویژگی‌های ذاتی بلاک چین‌های عمومی مانند بیت کوین بوده است. در سال‌های پس از پیدایش بیت کوین، این تصور غلط رایج بود که تراکنش‌های بیت کوین خصوصی و کاملاً ناشناس هستند، زیرا برای ساخت یک آدرس بیت کوین نیازی به افشای اطلاعات شخصی یا هویت کاربران نیست؛ اما با مثال بالا متوجه شدیم که هویت افراد آنچنان هم غیرقابل‌ردیابی نیست.
به عنوان مثال، در سال ۲۰۱۳، اف‌بی‌آی یک بازار دارک وب معروف به نام جاده ابریشم (Silk Road) را تعطیل کرد. با روشن شدن جزئیات این پرونده، مشخص شد که سازمان اف‌بی‌آی در واقع جریان پرداخت‌های بیت کوین را به یک آدرس مرتبط با مالک جاده ابریشم که در نهایت به نام راس اولبریخت (Ross Ulbricht) شناسایی شده بود، ردیابی کرده است.
در جدول زیر می‌توانید مزایا و معایب پرایوسی کوین‌ها را بخوانید.
| معایب | مزایا |
|---|---|
| کارمزدهای بالا در شبکه‌های پیگیرگریز. | پنهان‌کردن هویت کاربرانی که با حساب‌ها سروکار داشته‌اند. |
| ممنوعیت در بسیار از صرافی‌ها و کشورهای مطرح. | ایجاد امنیت مالی برای سازمان‌های بزرگ. |
| استفاده در جرایم سازمان‌یافته، پولشویی و تأمین مالی تروریسم. | لایه‌های مختلف برای حفظ حریم خصوصی. |
| ایجاد استقلال مالی در کشورهایی که قوانین ضد آزادی مالی دارند. | |
| کاربران دیگر امکان مشاهده موجودی‌ها را ندارند. |
برخلاف باور عموم، تراکنش‌های بیت کوین، اتریوم و بسیاری دیگر از ارزهای دیجیتال ناشناس نیستند. اگرچه برای انجام تراکنش‌ها در بیت کوین نیاز به ارائه اطلاعات شخصی نداریم، اما بلاک چین و شبکه بیت کوین کاملاً شفاف است و می‌توان یک تراکنش یا یک آدرس خاص را از مبدأ تا مقصد پیگیری کرد.
همچنین به‌راحتی می‌توان میزان موجودی یک آدرس بیت کوین یا اتریوم را مشاهده کرد که بر همین اساس، اگر تراکنش از یک سیستم متمرکز (مانند صرافی) عبور کند و سیستم اطلاعات شخصی افراد را داشته باشد، می‌توان متوجه شد یک نفر چقدر بیت کوین دارد و به چه آدرس‌هایی تراکنش انجام داده است.
بنابراین در بهترین حالت می‌توانیم بگوییم بیت کوین «نیمه ناشناس» است. رسیدن به حد قابل‌قبولی از ناشناسی در این شبکه کمی پیچیده و می‌توان گفت ناشناسیِ کامل غیرممکن است. با استفاده از وب‌سایت‌های کاوشگر بیت کوین (اکسپلورر – Explorer) مثل سایت Blockchair.com می‌توان یک آدرس بیت کوین و تمام تراکنش‌های مربوط به آن را دنبال کرد.
پرایوسی کوین‌ها مکانیزم‌های پیشرفته‌ای برای حفظ حریم خصوصی به‌کار می‌گیرند که آنها را از ارزهای دیجیتال معمولی متمایز می‌کند. چگونه پرایوسی کوین‌ها ناشناس ماندن هویت کاربران را تضمین کرده یا تراکنش‌های آنها را غیرقابل‌ردیابی می‌کنند؟ در اینجا با ۵ تکنیک مهم ارزهای دیجیتال غیرقابل‌ردیابی آشنا می‌شویم.
آدرس‌های مخفی (Stealth Addresses) از ترکیب کلیدهای عمومی و خصوصی کاربر برای ارائه شناسه‌های منحصربه‌فرد برای هر تراکنش استفاده می‌کنند. پرایوسی کوین‌ها با استفاده از آدرس‌های مخفی در هر تراکنش، هر بار که ارز دیجیتال دریافت می‌کنید آدرس یکبارمصرف جدیدی را ایجاد می‌کنند تا هویت شما پنهان باقی بماند.
آدرس‌های مخفی مانند یک آدرس پراکسی در بلاک چین عمل می‌کنند و آدرس عمومی شما را مخفی نگه می‌دارند. آدرس‌های پراکسی در بلاک چین مانند آدرس‌های شخص‌ثالث عمل کرده و باعث می‌شوند گیرنده و فرستنده واقعی یک تراکنش، نامعلوم باقی بماند. از آدرس‌های پراکسی برای حفظ حریم خصوصی استفاده شده و با آنها کاربران می‌توانند بدون افشا کردن آدرس واقعی خود با بلاک چین در تعامل باشند.
امضای حلقه‌ای (Ring Signatures) یا امضای رینگ نوعی امضای دیجیتالی است که با آن کاربر می‌تواند یک تراکنش را با پیوستن به یک گروه (حلقه) و ایجاد یک امضا انجام دهد، البته بدون اینکه مشخص شود کدام عضو گروه این کار را انجام داده است. هرکدام از اعضای حلقه، کلیدهای مخصوص به خود را دارند و امضای یک معامله نیازی به هماهنگی با سایر اعضا ندارد.
این امضاها ناشناس ماندن کاربران در تراکنش‌ها را تضمین می کنند، چون انگار که یک گروه تراکنش را انجام داده و نمی‌توان تشخیص داد که کدام عضو گروه آن را امضا کرده است. عموماً هیچ راهی برای دانستن اینکه چه کسی در گروه تراکنش نهایی را اجرا کرده وجود ندارد. رینگ سی‌تی (RingCT) نسخه به‌روزشده امضای حلقه‌ای است که در آن نه تنها حریم خصوصی فرستنده بلکه حریم خصوصی گیرنده نیز در تراکنش‌ها حفظ می‌شود.
پروتکل‌های میکسر (Mixing Protocols) یا ترکیبی، مانند کوین جوین، برای شبکه‌هایی مانند بیت کوین و دش توسعه داده شده‌اند تا مالک، منبع و مقصد ارزهای دیجیتال را پنهان کنند. کاربران ارزهای دیجیتالِ خود را به آدرس میکسر می‌فرستند و میکسر آن ارزها را به‌هم آمیخته و ارتباط بین فرستنده و گیرنده را قطع می‌کند. سپس کاربران دوباره ارزهای دیجیتال خود را دریافت می‌کنند با این تفاوت که رد تراکنش‌ها شکسته شده و وجوه از چندین منبع گرفته شده‌اند. به این ترتیب، تراکنش‌ها ورودی‌ها و خروجی‌هایی را نشان می‌دهند که ظاهراً به یکدیگر متصل نیستند و تشخیص فرستنده یا گیرنده برای هر پرداخت بسیار دشوار است.
بیشتر بخوانید: آیا می‌توان تراکنش‌های مربوط به میکسرهای ارز دیجیتال را ردیابی کرد؟
کوین جوین (CoinJoin) یک تکنیک یا پروتکل میکسر برای حفظ حریم خصوصی است که در آن چندین کاربر گرد هم می‌آیند تا ارزهای دیجیتال خود را ترکیب کرده و یک تراکنش واحد را اجرا کنند. در خروجی تراکنش، مقادیر اولیه هر کاربر به آنها بازگردانده می‌شود. طی این فرایند، آدرس‌ها در تراکنش‌ها ترکیب و ارزهای دیجیتال غیرقابل‌ردیابی می‌شوند. بدین ترتیب کوین جوین منبع و مقصد دارایی‌های دیجیتال را نامعلوم کرده و حریم خصوصی کاربران را حفظ می‌کند.
پروتکل‌های زی‌کی اسنارک (ZK-SNARK) یا دانش صفر اسنارک، تکنیکی برای حفظ حریم خصوصی هستند که برای اثبات معتبر بودن یک تراکنش بدون نیاز به ثبت جزئیات تراکنش در یک بلاک چین عمومی، از عملیات رمزنگاری استفاده می‌کنند. پروتکل‌های ZK-SNARK شما را ناشناس نگه می‌دارند و جزئیات تراکنش‌های شما مانند آدرس کیف پول و مبلغ تراکنش را مخفی می‌کنند.
اصولاً تکنیک زی‌کی اسنارک اینگونه کار می‌کند که یک طرف (اثبات‌کننده) با استفاده از رمزنگاری به طرف دیگر (تأییدکننده) ثابت می‌کند که یک عبارت درست است، بدون اینکه جزئیات تراکنش را فاش کند. تکنیک زی‌کی اسنارک می‌تواند در بلاک چین‌ها و سیستم‌های مختلفی برای حفظ حریم خصوصی به‌کار گرفته شود. ارز دیجیتال زی‌کش (Zcash) اولین پرایوسی کوین بود که تکنیک زی‌کی اسنارک را در مقیاس بزرگ به‌کار گرفت.
میمبل ویمبل (MimbleWimble) یک پروتکل غیرمتمرکز مخصوص حریم خصوصی است که از روش خاصی برای ساختاردهی و ذخیره تراکنش‌ها در بلاک چین استفاده می‌کند و ویژگی‌هایی برای حفظ حریم خصوصی و افزایش مقیاس‌پذیری درون خود دارد.
پروتکل میمبل ویمبل تراکنش‌ها را ناشناس می‌کند و می‌تواند در سیستم‌های بلاک چین عمومی که آدرس‌های قابل‌ردیابی دارند استفاده شود. با استفاده از میمبل ویمبل فقط کاربران می‌توانند داده‌های خود را ببینند، در حالی که شخص ثالث فقط مجموعه‌ای از داده‌های دسته‌بندی‌شده و تصادفی را می‌بیند.
بیشتر بخوانید: مروری بر پروتکل میمبل ویمبل
مونرو بزرگترین و محبوب‌ترین ارز دیجیتال حریم خصوصی‌محور است. دلیل اصلی این محبوبیت توانایی این ارز دیجیتال برای کمک به ناشناس‌ماندن هویت کاربران است. رصد و ردیابی تراکنش‌های مونرو بسیار دشوار است، زیرا از امضاهای حلقوی و آدرس‌های مخفی استفاده می‌کند. این روش‌ها به مخفی‌کردن هویت فرستنده و گیرنده کمک می‌کنند. علاوه بر این تراکنش‌های محرمانه حلقوی یا به عبارت دیگر رینگ‌سی‌تی (RingCT) به شما کمک می‌کند که مقدار تراکنش را مخفی نگه دارید و حریم خصوصی بیشتری برای خود ایجاد کنید.
بیشتر بخوانید: مونرو (Monero) چیست؟
زی‌کش خود را این‌چنین تعریف می‌کند: «اگر بیت کوین برای پول مثل HTTP باشد، زی‌کش HTTPS است.» این تعریف ویژگی‌های امنیتی و حریم خصوصی ارتقایافته زی‌کش را برجسته می‌کند. زی‌کش از ابزار رمزنگاری اثبات دانایی صفر (Zero-knowledge proof) استفاده می‌کند و به مشارکت‌کنندگان گزینه‌ای برای محافظت از تراکنش‌هایشان ارائه می‌دهد. زی‌کش به مشارکت‌کنندگان این امکان را می‌دهد که بدون نیاز به افشای آدرس فرستنده و گیرنده، تراکنش‌های خود را انجام دهند. اثبات دانایی صفر همچنین مبلغ تراکنش‌ها را مبهم می‌کند.
بیشتر بخوانید: زی‌کش (Zcash) چیست؟
یک یکی از جالب‌ترین ارزهای پیگیرگریز دنیا دش است. شما در زمان انجام تراکنش روی بلاک چین دش می‌توانید انتخاب کنید که تراکنش شما به‌صورت عادی پردازش شود یا از طریق کوین جوین (CoinJoin). در حالت کوین جوین سوابق تراکنش‌ها مخفی خواهد شد. دش از پروتکل میکسینگ (Mixing) استفاده می‌کند و همین موضوع باعث می‌شود حریم خصوصی کاربر رعایت شود.
بیشتر بخوانید: دش (DASH) چیست؟
ارز دیجیتال هورایزن پرایوسی کوینی است که آدرس‌های Z را که از نظر حریم خصوصی محافظت شده هستند با آدرس‌های عمومی T ارائه می‌دهد و مشابه بیت کوین کار می‌کند. با این حال هنگام ارسال وجه از آدرس Z به آدرس T مبلغ دریافتی نشان داده می‌شود. هورایزن از یک شبکه نود گسترده که به ناشناس ماندن کاربران کمک می‌کند، بهره‌مند است.
بیم یک ارز دیجیتال متمرکز بر امنیت است که ویژگی اصلی آن کنترل کامل حریم خصوصی شماست. همه تراکنش‌ها به‌صورت پیش‌فرض خصوصی هستند و هیچ آدرس و اطلاعات خصوصی دیگری بر روی بلاک چین آن ذخیره نمی‌شود. این ارز دیجیتال مدعی مقیاس‌پذیری عالی به‌واسطه اندازه بلاک چین متراکم خود است. همچنین قابلیت رسیدگی، پشتیبانی از تراکنش‌های آنلاین و آفلاین، اتمیک سواپ (Atomic Swap) و یکپارچگی کیف پول‌های سخت‌افزاری از دیگر ویژگی‌های این ارز دیجیتال به شمار می‌رود.
همان طور که می‌دانید پولکادات (Polkadot) پرایوسی کوین نیست و تراکنش‌ها آن در یک بلاک چین عمومی انجام می‌گیرند. با این حال یک زنجیره جانبی یا پاراچین (Parachain) روی بلاک چین پولکادات وجود دارد که فالا نام دارد و عملاً نوعی لایه حریم خصوصی به این بلاک چین اضافه می‌کند. در حال حاضر می‌توان گفت که فالا پرایوسی کوین وب ۳ است!
بیشتر بخوانید: پولکادات و توکن DOT چیست؟
آینده پرایوسی کوین‌ها در سال ۲۰۲۴ چندان جذاب نیست. فشارهای قانون‌گذاران بر این نوع از ارزهای دیجیتال به‌شدت در حال افزایش است و در حال حاضر نیز بسیاری از صرافی‌های بزرگ و مشهور این ارزهای دیجیتال را پشتیبانی نمی‌کنند. به علاوه کاربرد این ارزهای دیجیتال بسیار محدود است و همین موضوع باعث می‌شود که آینده‌ها جذاب نباشد.
ژاپن در سال ۲۰۱۸ استفاده از پرایوسی کوین‌ها را ممنوع کرد. استرالیا و کره جنوبی هم کمی بعد استفاده از این ارزهای دیجیتال را ممنوع کردند. صرافی‌هایی مثل کراکن، بای‌بیت و هوبی نیز به دلیل قوانین جدید در کشورهای مختلف ارائه این ارزهای پیگیرگریز به برخی مشتریان را محدود کردند. همه این موارد باعث می‌شود که پرایوسی کوین‌ها گزینه جالبی سرمایه‌گذاری در شرایط فعلی نباشند.
خیر؛ در حال حاضر قانونی برای ممنوعیت چنین تراکنش‌هایی وجود ندارد.
کارمزد انتقال روی شبکه‌های بلاک چینی متغیر است. اما به طور کل انجام تراکنش روی شبکه‌های حریم خصوصی بیشتر است.
بله؛ تا زمانی که شما این ارزهای دیجیتال را به یک صرافی وارد نکنید، امکان پیگیری آنها وجود ندارد.
