رپرتاژ آگهی: داوری تجاری به عنوان روشی محبوب برای حل و فصل اختلافات تجاری خارج از سیستم سنتی قضایی، به طور فزاینده‌ای مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به انعطاف‌پذیری، محرمانه بودن و کارآمدی شیوه داوری، می‌توان آن را جایگزین مناسبی برای رسیدگی طولانی قضایی در بسیاری از کشورها از جمله ایران دانست. با این حال، یکی از نکات مهمی که می‌تواند در تصمیم کاربران به استفاده یا عدم استفاده از داوری موثر باشد، هزینه‌های مربوط به آن است. در این نوشتار، به بررسی هزینه‌های مختلف مربوط به داوری تجاری و روش‌های مدیریت موثر این هزینه‌ها خواهیم پرداخت.
هزینه‌های داوری را می‌توان به این شکل دسته‌بندی کرد:
این هزینه‌ها توسط سازمان داوری برای مدیریت فرآیند داوری دریافت می‌شوند. این هزینه‌ها در هر سازمان متفاوت است، ولی در تمامی سازمان‌های داوری ساز‌و‌کار شفافی دارد که برای کاربران قابل محاسبه و پیش‌بینی است. معمولا سازمان‌های داوری در وب‌سایت یا دفترچه قواعد خود جدول محاسبه هزینه‌ها را درج می‌نمایند.
هزینه داوران می‌تواند به صورت ساعتی یا مبلغ ثابت باشد. داوران با تجربه یا متخصص ممکن است هزینه‌های بالاتری داشته باشند. در صورتی که داوری به صورت سازمانی باشد، این نوع هزینه از پیش تعیین شده است و داوران پیش از اعلام قبولی می‌توانند در خصوص این حق‌الزحمه‌ها اطلاعات لازم را کسب نمایند.
این شامل هزینه‌های وکیل داوری می‌باشد که به دلیل اهمیت، به صورت جداگانه در این نوشتار مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
از جمله سایر هزینه‌های داوری می‌توان به هزینه‌های کارشناسی و هزینه‌های تشکیل جلسات، سفر (در صورت لزوم) و مواردی از این دست اشاره نمود. در اختلافات پیچیده، ممکن است نیاز به شاهدان یا کارشناسانی برای ارائه شهادت یا گزارش باشد. کارشناسان برای زمان و تخصص خود هزینه دریافت می‌کنند که با توجه به ماهیت و حجم کار هر پرونده می‌تواند متفاوت باشد. همچنین باید توجه داشت که برخی سازمان‌های داوری، برای برگزاری جلسات داوری هزینه‌های جداگانه‌ای را اخذ می‌نمایند که این هزینه‌ها با توجه به محل برگزاری جلسات متفاوت خواهد بود. به این هزینه‌ها، باید هزینه‌های جزیی‌تری مانند هزینه‌های مدیریت اسناد، خدمات ارسال مدارک و خدمات فیزیکی چاپ و کپی را نیز افزود.
اختلافات پیچیده‌تر معمولاً نیاز به زمان بیشتری برای حل و فصل دارند. این پیچیدگی می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی از جمله تعداد و ماهیت مسائل مورد اختلاف باشد. اختلافاتی که شامل چندین مسئله مختلف فنی و حقوقی پیچیده باشند، نیاز به بررسی‌های عمیق‌تر و زمان بیشتری دارند. همچنین، میزان مدارک و مستندات و شواهد پرونده نیز این پیچیدگی را افزایش خواهد داد. در پرونده‌های پیچیده از جمله دعاوی پیمانکاری، معمولاً حجم زیادی از مدارک و شواهد باید ارائه و بررسی شود که می‌تواند زمان‌بر و هزینه‌زا باشد.
هر اندازه که مدت زمان فرآیند داوری طولانی‌تر شود، هزینه‌های مرتبط با آن نیز افزایش می‌یابد. این هزینه‌ها شامل هزینه‌های داوران، وکلا، کارشناسان و سایر هزینه‌های اداری است.
داوری می‌تواند توسط یک داوران یا هیئت سه نفره داوران انجام شود. انتخاب تعداد داوران می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر هزینه‌های داوری داشته باشد:
انتخاب یک داور منفرد معمولاً هزینه‌های پایین‌تری دارد، زیرا تنها حق‌الزحمه یک نفر باید پرداخت شود. این گزینه برای اختلافات ساده‌تر و با مبالغ کمتر مناسب است. باید توجه داشت که در داوری یک نفره ریسک و احتمال تصمیم اشتباه یا جانبدارانه می‌تواند بیشتر از دیوان داوری باشد.
زمانی که هیئت سه نفره داوران در خصوص یک اختلاف تصمیم می‌گیرند، تصمیمات اطمینان‌بخش‌تر و متعادل‌تری اتخاذ می‌شود، زیرا هر یک از داوران می‌تواند دیدگاه‌ها و تخصص‌های مختلفی را به داوری بیاورد. با این حال، این گزینه هزینه‌های بیشتری دارد، زیرا حق‌الزحمه هر سه داور باید پرداخت شود. داوری سه نفره برای پرونده‌های پیچیده و یا با مبالغ بالا پیشنهاد می‌شود.
مکان برگزاری جلسات داوری می‌تواند بر هزینه‌ها تاثیر قابل توجهی داشته باشد. این ملاحظات شامل هزینه‌های اداری متفاوت، هزینه‌های سفر و اقامت، هزینه‌های مربوط به جلسات استماع و مواردی از این دست است.
همچنین، اگر داوری در مکان‌های دورتر از محل اقامت طرفین برگزار شود، هزینه‌های سفر و اقامت داوران، وکلا و شاهدان نیز باید در نظر گرفته شود. این هزینه‌ها می‌تواند به طور قابل توجهی هزینه‌های کلی داوری را افزایش دهد. با همین منطق، هزینه‌های مرتبط با اجاره محل برگزاری جلسات، خدمات ترجمه و مکتوب کردن همزمان جلسه رسیدگی (Court Recording) بسته به مکان برگزاری متفاوت است.
با این توضیحات، شناسایی و انتخاب درست عوامل موثر بر هزینه‌های داوری و اجرای استراتژی‌های مناسب مدیریت هزینه می‌تواند به شرکت‌ها کمک کند تا داوری را به طور موثرتری مدیریت کرده و به نتایج مطلوب‌تری دست یابند. انتخاب وکلای با تجربه، استفاده از داوران مناسب، انتخاب مکان‌های مقرون‌به‌صرفه برای برگزاری جلسات و مدیریت کارآمد مدارک و شواهد از جمله اقداماتی هستند که می‌توانند به کاهش هزینه‌های داوری و افزایش کارآیی این فرآیند کمک کنند. با توجه به این عوامل و اتخاذ رویکردهای مناسب، داوری می‌تواند یک ابزار ارزشمند برای حل و فصل اختلافات تجاری باشد.
در میان موارد تاثیرگذار بر هزینه‌های داوری، باید توجه داشت که چگونه انتخاب وکلا می‌تواند تاثیر مستقیم بر کاهش یا افزایش هزینه‌ها داشته باشد. باید این نکته را در نظر داشت که، اگرچه ممکن است متناقض به نظر برسد، انتخاب وکلای با تجربه در داوری به جای وکلای ارزان‌تر و کم‌تجربه می‌تواند در نهایت هزینه‌های کلی موکلین داوری را کاهش دهد. مهم‌ترین دلایل این امر را می‌توان به شرح زیر بیان داشت:
کارآیی و تخصص: وکلای با تجربه با پیچیدگی‌های فنی و قانونی و رویه‌های جاری داوری به خوبی آشنا هستند. آشنایی آن‌ها با فرآیند به ایشان کمک می‌کند تا پرونده را به طور کارآمدتری مدیریت کنند و زمان صرف شده در مراحل مختلف داوری را کاهش دهند.
بینش استراتژیک: وکلای با تجربه دارای بینش استراتژیکی هستند که می‌تواند از بروز اختلافات غیرضروری جلوگیری کرده و فرآیند داوری را ساده‌تر کند. توانایی آن‌ها در پیش‌بینی و کاهش مشکلات بالقوه می‌تواند از تأخیرها و انحرافات پرهزینه جلوگیری کند. به عنوان مثال، فرض کنید دو شرکت بزرگ پیمانکاری، شرکت‌های الف و ب، در یک پروژه همکاری دارند. در میانه پروژه، اختلافی بر سر کیفیت مواد استفاده شده توسط شرکت ب به وجود می‌آید و شرکت الف از پرداخت مبلغ باقی‌مانده خودداری می‌کند. شرکت الف تصمیم می‌گیرد یک وکیل با تجربه در زمینه داوری تجاری را استخدام کند. این وکیل با بررسی قرارداد، متوجه بندهای مبهم می‌شود و به شرکت الف پیشنهاد می‌دهد که به جای ورود به داوری طولانی و پرهزینه، با شرکت ب وارد مذاکره شده و با ارائه مستندات فنی و کارشناسی، مشکلات و اختلافات رخ داده را رفع کند. با این رویکرد، وکیل با تجربه پیشنهاد می‌دهد که جلسه مشترکی با حضور نمایندگان هر دو شرکت و کارشناسان فنی ایشان برگزار شده و یک کارشناس مستقل برای بررسی کیفیت مواد به کار گرفته شود. با اجرای این استراتژی‌ها، ممکن است شرکت‌های الف و ب در زمان کوتاهی به توافق برسند و پروژه را بدون نیاز به داوری رسمی به پایان برسانند.
مدیریت موثر پرونده: وکلای باتجربه در مدیریت حجم زیادی از اسناد و شواهد مهارت دارند. مهارت‌های ایشان تضمین می‌کند که همه اسناد لازم به درستی و به موقع ارائه شوند و از هزینه‌های اضافی مربوط به مدیریت نادرست یا تاخیرها جلوگیری شود. بار دیگر، مثالی در این خصوص می‌تواند کمک‌رسان باشد: فرض کنیم شرکت الف به عنوان خواهان ادعا می‌کند که شرکت ب قراردادی را نقض کرده است. این شرکت برای اثبات ادعاهای خود، باید اسناد و شواهد و مدارکی را به کار بگیرد. برای انجام این مهم، وکلای باتجربه به دقت اسناد را جمع‌آوری و به ترتیب اهمیت یا موضوعیت و ارتباط آن‌ها با پرونده دسته‌بندی کرده و در جلسات داوری در زمانبندی مناسب ارائه می‌دهند. حال اینکه در جریان رسیدگی، اگر اسناد غیرمرتب و غیرمرتبط ارائه شود، و یا مدارک ارائه شده بر اساس اهمیت و یک نقشه راه درسته تهیه نگردند، ممکن است باعث اطاله جریان رسیدگی و یا حتی پیچیده کردن ذهن داوران گردند که هر دوی این‌ها منجر به صرف زمان بیشتر در داوری می‌شود و حتی می‌تواند بر نتیجه رسیدگی تاثیر بگذارد. تمامی این تأخیرها در نهایت منجر به افزایش هزینه‌های داوری و هزینه‌های مرتبط با آن می‌شود.
کیفیت: وکلای با تجربه معمولاً یک تیم حرفه‌ای پشتیبانی دارند که در سطوح مختلف از جمله تحقیقات، نظم و طبقه‌بندی اسناد، امور اجرایی پرونده و مواردی از این دست به ایشان کمک می‌رسانند. این تیم‌ها معمولاً از چندین سطح ارزیابی برای بررسی کیفیت کارها استفاده می‌کنند.
نتیجه:
اگرچه داوری تجاری، به طور کلی، روشی کارآمدتر برای حل اختلافات تجاری نسبت به دادخواهی سنتی قضایی تلقی می‌شود، لازم است که مدیران غیر حقوقی از هزینه‌های مرتبط با آن آگاه باشند و استراتژی‌های مدیریتی موثری را برای بهینه کردن این هزینه‌ها به کار ببندند. با درک اجزای مختلف هزینه و مدیریت فعال آن‌ها، کسب و کارها می‌توانند فرآیند داوری را به طور موثرتری هدایت کرده و به یک حل و فصل عادلانه و مقرون‌به‌صرفه دست یابند. انتخاب وکلای با تجربه در داوری، علیرغم هزینه‌های اولیه و ظاهری بالاتر، می‌تواند سرمایه‌گذاری استراتژیکی تلقی شود که که در نهایت هزینه‌های کلی جریان رسیدگی داوری را کاهش داده و به نتیجه‌ای مطلوب‌تر منجر می‌شود.
