شاید تن به طلاق نداده باشند اما مدت‌هاست که گرفتار طلاق عاطفی‌اند. این روزها شمار زندگی‌های مشترکی که ناهنجاری و آسیب در آن‌ها به وفور یافت می‌شود اما زوجین تن به جدایی نمی‌دهند و با بی‌تفاوتی زیر یک سقف می‌مانند، زیاد است. بر سر این خانواده‌ها سایه شوم طلاق عاطفی دیده می‌شود.
اما اینکه آیا طلاق عاطفی به یک باره و به سادگی اتفاق می‌افتد؟ موضوعی بود که در این گزارش به سراغ کارشناسان این حوزه رفتیم.
محمدرضا ابراهیمی روانشناس، روان‌درمانگر و روانکاو در پاسخ به این سؤال که در طلاق عاطفی بین زن و شوهرها چه اتفاقی می‌افتد به ایسنا، گفت: طلاق عاطفی یک طلاق نیمه‌تمام است در صورتی که در نوع دیگر طلاق دو فرد به طور قانونی و با رفتن به دادگاه از یکدیگر جدا می‌شوند.
وی با بیان اینکه طلاق عاطفی نوعی طلاق ناقص است، بیان کرد: گرچه در این نوع طلاق دو فرد در کنار یکدیگر هستند اما انگار با هم نیستند، این حضور به دو بخش فیزیکی و روانی تقسیم می‌شود.
گرچه از جنبه فیزیکی دو فرد کنار هم یا حتی جدا از هم زندگی می‌کنند ولی آمد و شد و مراوده دارند و یا اینکه صرفاً حضور روانی بوده و دو فرد نوعی وابستگی‌هایی به یکدیگر دارند اما از جنبه‌های روانی کاملاً از یکدیگر منفک هستند.
ابراهیمی با بیان اینکه اولین مشخصه در طلاق عاطفی انفکاک احساسی و هیجانی یک یا هر دو فرد نسبت به یک یا هر دو است، اظهار کرد: این انفکاک می‌تواند دلایل گوناگونی داشته باشند که اختلافات کهنه و قدیمی، مسائل تنش‌زایی که بین دو فرد در طول زندگی اتفاق افتاده، احساس اشتباه نسبت به انتخاب، درگیری‌های درون خانوادگی و ... از آن جمله است.
وی با اشاره به اینکه دلایل طلاق عاطفی بسیار متنوع و گوناگون است، خاطرنشان کرد: مشخصه بعدی طلاق عاطفی اینکه زن و شوهر و یا یکی از آن‌ها در یک مرحله ایستادند و گامی به جلو که همان طلاق عاطفی است بر نمی‌دارند.
این روان درمانگر با بیان اینکه طلاق عاطفی یک جریان گذار ابتر و ناقص است، گفت: دو فرد به مرحله‌ای رسیدند که نه می‌توانند با هم باشند و نه اینکه از هم جدا شوند. در این مواقع دو فرد در موقعیتی از بلاتکلیفی برای ماه‌ها، سال‌ها و حتی تمام عمر قرار می‌گیرند.
وی اظهار کرد: در طلاق عاطفی نوعی تعارض برای ماندن و نماندن وجود دارد و هر دو این وضعیت را در فرد می‌بینیم، در طلاق عاطفی دو فرد به لحاظ ذهنی و روانی به مرحله‌ای می‌رسند که تعارضات انباشته شده کهنه و قدیمی خود را نمی‌توانند رفع و صلح کنند، برای همین در مرحله‌ای از ایستایی روانشناسی و عاطفی باقی می‌مانند و این مسئله می‌تواند برای سال‌ها ادامه یابد.
این روانشناس، روان‌درمانگر و روانکاو این نوع ایستایی را بسیار خطرناک دانست و افزود: این ایستایی و رکود به همه اعضاء خانواده صدمه می‌زند.
وی با اشاره به اینکه طلاق عاطفی به سه چهره می‌تواند خود را در یک زندگی نشان دهد، گفت: در این مواقع یک فرد پیشگام طلاق عاطفی و یک فرد مخالف داریم که می‌تواند هر کدام و یا هر دو پیشگام باشند.
ابراهیمی با بیان اینکه این سه چهره به درجات گوناگونی دیده می‌شود، اظهار کرد: امکان دارد زن یا مردی که پیشگام هستند با شک و تردید و دلهره باشد و ۱۰۰ درصد موافق این اقدام نباشد.
وی با اعلام اینکه این سه چهره بروز طلاق عاطفی شایع‌ترین فرم در بین خانواده‌های ایرانی دیده می‌شود، افزود: هر کدام از این چهره‌ها به زیرشاخه‌هایی تبدیل می‌شوند.
ابراهیمی در خصوص اینکه چرا یکی پیشگام و یکی مخالف است، گفت: این بر می‌گردد به شرایطی که افراد به لحاظ تعادل و توازن در روابط درون خانوادگی با یکدیگر داشته‌اند، در واقع نوعی مصلحت سنجی می‌کنند.
وی با اشاره به ویژگی‌های فرد پیشگام طلاق عاطفی گفت: آنکه طلاق می‌خواهد و درگیر یک رابطه عاطفی آسیب دیده یا ایستایی هیجانی در رابطه با همسر خود می‌شود در اصل یک ویژگی خاصی دارد که می‌توانیم آن‌ها را در پیشگامی طلاق عاطفی از آن نام ببریم.
این روانشناس افزود: فرد پیشگام معمولاً سعی می‌کند برای اینکه کمتر با فرد مقابل روبرو شود وقت کمی را در خانه سپری کند، خودش را درگیر کارهای دیگر و شغل‌های دوم و سوم می‌کند، صبح زود بیرون و شب آخر وقت بر می گردد و به هر قیمت از ماندن در خانواده و کنار همسر اجتناب می‌کند.
وی افزود: همچنین میزان رویارویی و مواجهه با طرف مقابل را به حداقل می‌رساند، چون مایل به دیدن او نیست و از او تنفر دارد و نسبت به او احساس خوبی ندارد و با بودن در کنار او حالتی از ناشادی، اضطراب و دلهره و نگرانی برایش ایجاد می‌کند برای همین به شکل خوادگاه و ناخودآگاه سعی می‌کند فاصله خود را با طرف مقابل حفظ کند.
ابراهیمی با بیان اینکه این افراد خود را درگیر دوستان و سفرهای متعدد می‌کنند و شب بیرون از خانه می‌مانند و درگیر روابط نامتعارف می‌شوند، تصریح کرد: زن‌ها هم از مسئولیت مادرانه و همسرانه خود اجتناب نموده و خود را درگیر رفتن به کلاس‌های مختلف و درس می‌کنند.
وی با اعلام اینکه البته در موقعیت‌های عادی که دو نفر عاشق هم هستند می‌توانند با رفتن به کلاس‌های مختلف همدیگر را هم دوست داشته و قصدی برای طلاق عاطفی نداشته باشند، گفت: برخی رفتارها هرچند ساده اما می‌تواند خطرناک باشند، بعضاً وقت گذرانی با دیگران را از صحبت با همسر خود ترجیح می‌دهد.
این روانکاو با اشاره به اینکه فرد پیشگام در طلاق عاطفی فرد وسیعی از دوستان را پیدا می‌کند، اذعان کرد: ویژگی دیگر تنهایی گزینی در درون خانه است، به شکلی هستند که انگار تنها هستند و به مسئولیت‌هایی که در درون خانواده دارند بی‌توجهی کرده و اهمیتی نمی‌دهند و با سایر کارها خود را مشغول می‌کنند.
وی گفت: گرچه کسی که مخالف طلاق عاطفی است تلاش می‌کند به همسر نزدیک شود اما چون با رفتارهای مقاومت جویانه برخورد می‌کند او هم به تدریج فاصله خود را حفظ می‌کند.
شایع‌ترین علامت در درون خانواده
بی‌توجهی به مسئولیت‌های زندگی یکی دیگر از مشکلاتی است که در افراد پیشگام دیده می‌شود. فرزند پروری مختل می‌شود و سرنوشتشان برایشان مهم نیست و افراد دیگر را جایگزین می‌کنند.
یک کارشناس مسائل اجتماعی با بیان اینکه اشغال ذهنی فرد به زندگی بعد از آینده طلاق موجب می‌شود که رفتن به سراغ وکیل و مشاوره و ... سال‌ها طول بکشد، افزود: گرچه برخی افراد سال‌ها به این مسائل فکر می‌کنند اما چون شرایط برای جدایی مهیا نیست و نتیجه آن می‌شود که فرد درگیر روند عادت گونه شده و مدام دعوا و برخوردهای نامناسب داشته باشد و از سویی هیچ اقدامی برای جدایی انجام ندهد
دکتر عباس عابدی با اشاره به اینکه شایع‌ترین علامت در درون خانواده سردی روابط عاطفی و احساسی است، اظهار کرد: طلاق عاطفی خطر، آسیب و ضررش از طلاق قانونی بسیار بیشتر است، آن‌ها افرادی هستند که مثل خوره یکدیگر را می‌خورند و هر دو از هویت انسانی تهی شده و خشمگین و بیمار می‌شوند.
وی افزود: اگر فردی چنین علائمی داشت پیشگام بوده ولی مانده است، این وضعیت می‌تواند عواقب خطرناکی داشته باشد و اغلب به کارهای ناگوار منتهی شود.
عابدی با بیان اینکه ما با موجی از آسیب در طلاق عاطفی مواجه می‌شویم که بسیار خانمان برانداز و غیر قابل جبران است، اظهار کرد: گرچه در طلاق قانونی از هم جدا شده و فاصله می‌گیرند اما در طلاق عاطفی و هیجانی با یک روند دائمی رو به تزاید و خطرناک در روابط دو فرد روبرو هستیم که به تدریج آن‌ها و اعضاء خانواده و سایرین را دستخوش آسیب‌های جدی می‌کند.
وی در خصوص ویژگی‌ها و علائم فرد مخالفت با طلاق عاطفی گفت: افراد مخالف طلاق عاطفی مدام تلاش می‌کند همسر را از این رفتار سرد و تصمیم منصرف کند و بی‌توجهی را کنار بگذارد، گرچه تلاش دارد با یکدیگر بیرون بروند اما همسر هیچ توجهی نمی‌کند و مدام بر آسیب خود می‌افزاید.
این کارشناس مسائل اجتماعی با اشاره به اینکه فرد مخالف طلاق عاطفی ویژگی‌هایی دارد که مهم‌ترین آن شوک و ناباوری است، تصریح کرد: وقتی می‌بیند همسر به او علاقه‌ای ندارد شروع یک طلاق عاطفی است که می‌تواند برای همه سال‌ها ادامه داشته باشد.
وی اظهار کرد: طرف مقابل و مخالف طلاق زندگی و همسر را دوست دارد، این شوک او را می‌تواند به هم بریزد و چون برای راضی کردن همسر هر کاری می‌کند دست به هر کاری می‌تواند بزند.
عابدی گفت: گرچه فرد مخالف طلاق اصرار زیاد دارد، تلاش می‌کند، حرف می‌زند و سعی دارد رضایت او را جلب کند اما وقتی به نتیجه نرسد او نیز با آسیب جدی مواجه خواهد شد و رفتارهای متضاد و دو گانه در آن‌ها ایجاد می‌شود.
کارشناس مسائل اجتماعی تشدید شدن احساسات منفی در این فرد را از دیگر اثرات دانست و افزود: فردی که مخالف طلاق عاطفی است رفتارهایش پیش‌بینی ناپذیر می‌شود و مدام نگران آینده است.
وی با اعلام اینکه در این مواقع برای رفع مشکل به جای مشاوره گرفتن از سایر اقوام باید به سوی مشاوره و متخصص رفت، بیان کرد: اگر به سراغ دیگران بروند چون آن‌ها را تحریک خواهند کرد بعضاً وضعیت بدتر می‌شود.
عابدی با بیان اینکه باید صبور بود و درمان و مشاوره را ادامه داد، خاطرنشان کرد: هرگونه عجله در رابطه با مسائل مختلف عواقب خوبی ندارد و فرد را تحریک به طلاق می‌کند.
وی با اشاره به اینکه اولین مسئله در روانکاوی طلاق عاطفی تکرار تعارضات ناخودآگاه قدیمی است، بیان کرد: بسیاری از افرادی که درگیر طلاق عاطفی می‌شوند کودکی رنج زا و دردناکی داشته و عاطفه آن‌ها آسیب دیده و ضربه‌های روانی سختی خورده‌اند.
کارشناس مسائل اجتماعی افزود: تخلیه خشم و انتقام‌گیری یکی از دو طرف دیگر نوع طلاق عاطفی است، این می‌تواند دلایل گوناگونی داشته باشد که باید مورد بررسی قرار گیرد.
کسانی که درگیر طلاق عاطفی می‌شوند در برابر اضطراب و دلهره ناشی از آسیب‌های درون خانواده و گذشته نوعی مکانیزم دفاعی را در پیش می‌گیرند، با طلاق عاطفی و کنار گذشتن هرگونه احساس خودشان را در برابر اضطراب دردناک‌تری که می‌تواند آن‌ها را مشغول کند مواجه کنند.
چون برخی افراد نمی‌توانند عواطف و احساساتشان را به خوبی تقسیم کنند برای همین این ناتوانی موجب می‌شود فرد درگیر طلاق عاطفی شود و یا فرد مقابل را درگیر طلاق عاطفی کند.
انتهای پیام
