گاز مایع چیست؟
این گاز در پالایشگاه ها تهیه می شود و حاصل پالایش نفت خام و همچنین یک فرآورده ی فرعی از پالایش گاز طبیعی می باشد. از دیگر کاربردهای این گازها می توان به استفاده از ﺁن ها به عنوان خنک کننده در تجهیزات سرمایشی مثل یخچال ها و کولرها اشاره نمود.
همچنین از گاز مایع در افشانه ها نیز استفاده می شود. از ویژگی های حرارتی آن هم، می توان گفت که ارزش حرارتی آن از بنزین و نفت کوره بیشتر است چرا که معادل 1/46 مگاژول بر کیلوگرم است.
البته این گازها در وزن های مساوی از انرژی بالاتری برخوردار هستند و این پدیده، در حجم های مساوی دیده نمی شود. چرا که یک گاز است و گازها هم، متراکم می باشند. به همین دلیل در حجم های مساوی از ارزش حرارتی کمتری برخوردار می باشند. به عنوان مثال، یک لیتر گاز مایع، دارای وزنی برابر ۵۰۰ تا ۵۸۰ گرم است ولی یک لیتر بنزین، معادل ۷۱۰ تا ۷۷۰ گرم، وزن دارد.
شرایط تبدیل شدن به گاز مایع
این گاز در صورتی تبدیل به مایع می شود که دما، معادل 21 درجه ی سلسیوس و فشار، برابر ۸ کیلوگرم بر سانتی متر مربع باشد. از آنجایی که این نوع گاز، هیچ نوع رنگ، بو و مزه ای ندارد در زمان تولید به آن ترکیبات گوگردداری مثل مرکپتان اضافه می کنند. نکته ی قابل تذکر در مورد گازها که حتما باید به آن دقت کنید این است گاز ال پی جی با گاز ال ان جی متفاوت است و به هیچ وجه نباید گاز ال پی جی را باز گاز ال ان جی که یک گاز طبیعی مایع شده است اشتباه بگیرید.
ال ان جی، همان گاز طبیعی مثل متان و اتان است که برای جا به جایی راحت تر آن ها را تبدیل به گاز مایع می کنند. از دیگر گازهای طبیعی می توان به سی ان جی اشاره کرد. برای اینکه این گاز، حجم کمتری را اشغال کند آن را فشرده می کنند.
گاز مایع را می توان هم در مصارف خانگی کوچک و هم در صنعت استفاده نمود. به همین دلیل، اغلب مردم به گاز ال پی جی، گاز مایع می گویند. این گازها قابل حمل در انواع سیلندرها اعم از سیلندرهای 50 کیلویی، 11 کیلویی یا همان خانگی، 5 کیلویی یا همان پیکنیکی بزرگ، 2 کیلویی یا پیکینیکی متوسط و همچنین 1 کیلویی یا پیکینیکی کوچک می باشد و در این ران به این صورت ها فروخته می شوند.
در گذشته زمانی که هنوز شهرها دارای لوله کشی گاز طبیعی نبودند مردم عمدتا از این گازهای سیلندری برای مصارف خانگی خود استفاده می کردند. که از جمله ی آن ها می توان به استفاده از آن ها در اجاق ها و تامین روشنایی در زمان قطعی برق اشاره نمود. البته بعد از اینکه شهرها دارای لوله کشی شبکه ی گاز طبیعی شدند استفاده از این گازها در بین مردم، کاهش یافت.
از دیگر موارد مصرف این گازها می توان به صنایع کوچک اشاره کرد. صنایعی که در آن فرد، هزینه ی نصب و یا فضای کافی برای نصب مخازن بزرگ گاز را ندارد. در چنین مواقعی افراد از سیلندرهای گاز مایع 50 کیلویی که قابل حمل و نقل هم می باشند استفاده می کنند. آن ها این سیلندرها در خارج از محوطه ی ساختمان، قرار می دهند و آن را به لوله کشی گاز ساختمان، وصل می نمایند.
تاسیسات گاز مایع
از ال پی جی (LPG) در مصارف صنعتی بزرگ نیز استفاده می شود. این گازها دارای مخازن بسیار بزرگی هستند که قابل نصب در تولیدی های صنعتی می باشند. این مخزن های بزرگ توسط نوعی ماشین حمل گاز که به آن ها گاز کش می گویند از پالایشگاه ها و یا شرکت هایی که مسئول پر کردن گاز مایع هستند مخزن ها را پر می کنند و به محل های مورد نظر انتقال می دهند.
به طور کلی از آنجایی که این گازها سبک و به راحتی قابل حمل و نقل هستند قابل استفاده در مکان هایی که فاقد منابع سوخت هستند می باشند که از جمله ی آن ها می توان به موارد زیر اشاره نمود:
• مصارف خانگی برای تامین وسایل گرمایشی و اجاق گاز
• به عنوان سوخت کوره و مشعل ها در کارخانه ها
• استفاده در آشپزخانه های صنعتی و تجاری
• به عنوان سیستم جرقه زن در توربین های گازی نیروگاه ها
• استفاده به عنوان سوخت دوم خودروها
ظرفیت مخازن صنعتی استاندارد، بر اساس ظرفیت ﺁبی یعنی مقدار آبی که در آن جای می گیرد تقسیم بندی می شوند که از جمله ی آن ها می توان به مخزن های ۱۲۵ گالنی، ۲۵۰ گالنی، ۵۰۰ گالنی، ۱۰۰۰ گالنی، ۱۵۰۰ گالنی، ۲۰۰۰ گالنی، ۳۰۰۰ گالنی، ۶۵۶۵ گالنی، ۹۸۰۰ گالنی، ۱۲۰۰۰ گالنی، ۲۰۰۰۰ گالنی و ۳۰۰۰۰ گالن اشاره نمود.
تمام مخزن های صنعتی به غیر از مخزن های 125 و 250 گالنی، استوانه ای هستند. علاوه بر این، تمام این مخزن ها از یک بدنه ی مخزن و دو عدسی برای کلگی، تشکیل شده اند. از دیگر ویژگی های مخزن های صنعتی می توان به دریچه های آدم روی (MANHOLE) آن ها اشاره نمود. این دریچه ها از مخزن های 9800 گالنی به بالا تعبیه می شوند.
گاز مایع ال پی جی که در دنیا به اتو گاز یا سوخت پاک شناخته می شود یکی از مهم ترین سوخت های ماشین ها به شمار می رود. در حال حاضر در بسیاری از کشورهای دنیا نظیر ترکیه، کره جنوبی، ایتالیا، آمریکا، لهستان و روسیه از این گاز به عنوان سوخت ماشین ها استفاده می کنند.
کشور ترکیه، سالانه 5/4 میلیون تن اتو گاز و کشور کره جنوبی، سالانه 1/3 میلیون تن اتوگاز برای سوخت خودروهای خود استفاده می کنند. به طور کلی، سالانه 28 میلیون تن اتو گاز در دنیا مصرف می شود. اروپایی ها با این گاز، سوخت پاک می گویند.
به طور کلی در ایران از این نوع گاز به عنوان سوخت دوم خودروها و مصارف خانگی استفاده می شود. البته استفاده از این گازها در کشور ما به عنوان سوخت خودرو به شدت رو به افزایش بود چرا که هزینه ی آن، بسیار به مقرون به صرفه تر از بنزین می باشد.
اما با افزایش مصرف آن، سوخت مورد نیاز روستاها کم شد به همین دلیل مسئولین وزارت نفت و استاندارد مصاحبه هایی انجام دادند که این گاز یک گاز دارای آلایندگی های زیست محیطی زیاد، غیر ایمن و خطرناک است تا با این کار بتوانند مصرف آن در بخش خودرو را کنترل کنند.
این مساله سبب شد که در حال حاضر استفاده از این گاز به عنوان سوخت خودروها در کشور ما با مناقشاتی همراه باشد. البته بسیاری از کارشناسان با این نظر مسئولین نفت و استاندارد کشور، مخالف هستند. آن ها بر این عقیده اند که اگر این گاز، خطرناک و ناسالم است چرا کشورهای پیشرفته ی دنیا نظیر آمریکا، ایتالیا، کره جنوبی و .. از آن ها به عنوان سوخت اصلی خودروهایشان و به جای بنزین و دیزل، استفاده می کنند.
به هیچ وجه این گاز، غیر ایمن و خطرناک نیست. مسئولین کشور ما به این دلیل این گاز را خطرناک اعلام کرده اند تا مردم را به استفاده از گاز سی ان جی، تشویق نمایند. اتفاقا اگر خودروها به صورت مجاز، از ایمن کافی برخوردار باشند خطر این گازها از بنزین و گازوئیل هم کمتر است.
اتفاقا این گاز از ویژگی هایی برخوردار است که ایمنی آن را تامین می کنند. از مهم ترین عوامل تامین کننده ی گاز ال پی جی عبارتند از:
• فشار مخزن، مخزنی که این گاز را در خود نگهداری می کند باید دارای فشاری برابر 8 بار باشد که این فشار مخزن بسیار کم و ناچیز است و به هیچ وجه منجر به انفجار نمی شود.
• محدودیت های انفجار و اشتعال زایی این گاز نیز بسیار مناسب است. این گازها اگر در محدوده ی 2/4 درصد تا 9/6 درصد، با هوا ترکیب شوند آتش می گیرند. این جمله به این معنی است که اگر غلظت گاز مایع در هوا کمتر از 2/4% یا بیشتر 9/6% باشد به هیچ وجه این گاز، آتش نمی گیرد.
• همچنین اگر خودروهای شما در کارخانه و یا کارگاه های استاندارد، تبدیل به دوگانه سوز ال پی جی شوند هیچ مشکلی برای خودروهای شما به وجود نمی آید.
استفاده از گاز مایع ال پی جی در خودروها
اثرات زیست محیطی این گازها نسبت به سایر سوخت ها همچون بنزین و دیزل بسیار کمتر است. درست است که در پالایشگاه ها، گوگرد و سایر ترکیبات سنگین، باقی می مانند اما مقدار گوگرد این گازها بسیار کمتر از بنزین و دیزل است که البته این مقدار کم را هم می توان در سایر بخش های پالایشگاه، جداسازی کرد. اتفاقا با استفاده از گاز ال پی جی می توان به کاهش آلودگی های کلان شهرها کمک کرد. به همین دلیل است که اروپایی ها به این گاز، سوخت پاک می گویند.
گردآوری : بخش علمی بیتوته
