با وجود این شرایط احتمالا از خود بپرسید که کبد چرب چه علائمی دارد؟ آیا می‌توان آن را درمان کرد؟ ما در این مطلب علاوه بر پاسخ به سوالات ذکر شده، به راه‌های پیشگیری و درمان این بیماری می‌پردازیم.
کبد چرب چیست؟
قبل از پاسخ به سوال کبد چرب چه علائمی دارد، باید به بررسی تعریف آن بپردازیم. به طور کلی، کبد چرب به وضعیتی گفته می‌شود که در آن چربی اضافی در سلول‌های کبد تجمع پیدا می‌کند. در واقع، وجود مقدار کمی چربی در کبد طبیعی است، اما زمانی که این مقدار از حد مجاز بگذرد، موجب بیماری کبد چرب می‌شود. مواردی مانند مصرف بیش از حد الکل، اضافه وزن و دیابت در بروز این بیماری موثر هستند. می‌توان گفت که انواع کبد چرب در دو دسته زیر قرار می‌گیرند:
- کبد چرب الکلی: این نوع کبد چرب به دلیل مصرف زیاد مشروبات الکلی ایجاد می‌شود.
- کبد چرب غیرالکلی: این نوع از کبد چرب در افرادی که مصرف الکل ندارند یا مصرف آن‌ها کم است، دیده می‌شود و می‌تواند به واسطه تغذیه نامناسب یا اختلالات دارویی ایجاد شود.
کبد چرب چه علائمی دارد؟
معمولا کبد چرب در مراحل اولیه بدون علامت است. به طوری که فرد متوجه آن نمی‌شود. اما با پیشرفت بیماری، ممکن است برخی علائم در فرد دیده شوند که متناسب با شدت و نوع کبد چرب در افراد مختلف، به صورت متفاوتی بروز می‌کند. این علائم عبارتند از:
زردی چشم و پوست
زردی پوست و چشم‌ها که با نام یرقان هم شناخته می‌شود، یکی از علائم پیشرفته کبد چرب است. در واقع، کبد نقش مهمی در پردازش ماده‌ای به نام بیلی‌روبین دارد. بیلی‌روبین از تجزیه گلبول‌های قرمز خون تولید می‌شود و به طور طبیعی توسط کبد پردازش و از بدن دفع می‌شود.
در کبد چرب به دلیل تجمع چربی در سلول‌های کبد، عملکرد این عضو حیاتی مختل می‌شود. در نتیجه، کبد نمی‌تواند بیلی‌روبین را به درستی پردازش کند و این ماده در خون تجمع می‌یابد. افزایش سطح بیلی‌روبین در خون باعث می‌شود پوست و سفیدی چشم‌ها زرد رنگ شوند.
بیشتر بخوانید: کبد چرب غیر الکلی چیست ؟
ادرار تیره
همانطور که گفتیم، کبد چرب زمانی اتفاق می‌افتد که چربی اضافی در سلول‌های کبد تجمع پیدا می‌کند. اختلال در عملکرد کبد باعث می‌شود تا بیلی‌روبین به اندازه کافی پردازش نشود و در خون تجمع پیدا کند. این موضوع باعث می‌شود که بیلی‌روبین از طریق کلیه‌ها وارد ادرار شود که رنگ آن را نسبت به حالت طبیعی تیره‌تر می‌کند.
تنگی نفس
کبد چرب به طور مستقیم باعث تنگی نفس نمی‌شود، اما می‌تواند به طور غیرمستقیم و از طریق عوارض ناشی از آن، مشکلاتی را ایجاد کند که تنفس را دشوار می‌کند. به طور مثال، در مراحل پیشرفته کبد چرب بافت کبد آسیب می‌بیند و جایگزین بافت اسکار می‌شود که به این وضعیت سیروز کبدی می‌گویند.
سیروز می‌تواند منجر به افزایش فشار در رگ‌های کبدی شود و در نتیجه مایع در شکم جمع شود. تجمع مایع در شکم می‌تواند به دیافراگم فشار وارد کرده و باعث تنگی نفس شود. از طرفی بزرگ شدن کبد، افزایش وزن، عدم تحرک، نارسایی‌های قلبی و دیگر موارد می‌توانند فرایند تنفس را با مشکل روبه‌رو کنند.
تورم در ناحیه شکم
تجمع غیرطبیعی چربی در کبد می‌تواند به مرور زمان موجب مشکلات مانند تورم ناحیه شکمی شود که بسیار شایع است. علت اصلی این تورم، تجمع مایع در حفره شکمی است که به آن آسیت می‌گویند. دلایل بروز این تورم عبارتند از:
- فشار در رگ‌های کبدی
در مراحل پیشرفته کبد چرب، بافت کبد آسیب می‌بیند و جایگزین بافت اسکار می‌شود که این وضعیت سیروز کبدی نام دارد. سیروز باعث افزایش فشار در رگ‌های کبدی و بروز تورم می‌شود.
- تجمع مایع
افزایش فشار در رگ‌های کبدی منجر به نشت مایع از رگ‌ها به حفره شکمی می‌شود. این مایع اضافی باعث تورم شکم می‌شود.
- کاهش پروتئین خون
کبد نقش مهمی در تولید پروتئین‌های آلبومین دارد. این پروتئین به حفظ مایعات در داخل رگ‌های خونی کمک می‌کنند. در سیروز کبدی، تولید آلبومین کاهش می‌یابد و در نتیجه مایع از رگ‌ها به حفره شکمی نشت می‌کند.
قرمزی کف دست
قرمزی کف دست، یکی از علائمی است که متناسب با نوع کبد چرب و شدت بیماری، افزایش پیدا می‌کند. در چنین شرایطی، کف دست نسبت به سایر اعضا رنگی ملتهب‌تر و قرمز رنگ دارد.
مدفوع سیاه
مدفوع سیاه یا ملنا معمولا نشانه خونریزی در دستگاه گوارش فوقانی است. بنابراین، کبد چرب به طور مستقیم باعث خونریزی نمی‌شود، اما می‌تواند به صورت غیرمستقیم و از طریق عوارضی که ایجاد می‌کند، موجب تیره شدن مدفوع شود. واریس مری، زخم در دستگاه گوارش و حتی ترومبوسیتوپنی در بروز این مشکل تاثیرگذار هستند.
استفراغ خونی
به طور کلی، کبد چرب به طور مستقیم باعث خونریزی نمی‌شود، اما می‌تواند به صورت غیرمستقیم و از طریق عوارضی که ایجاد می‌کند، موجب به این مشکل شود. در واقع استفراغ خونی عارضه‌ای است که به دلیل خونریزی داخلی دستگاه گوارش ایجاد می‌شود.
خارش پوست
خارش پوست یکی از علائم شایع در افراد مبتلا به بیماری‌های کبدی از جمله کبد چرب است. این خارش می‌تواند آزاردهنده و گاهی اوقات شدید باشد. علت اصلی این خارش، تجمع موادی به نام نمک‌های صفراوی در زیر پوست است. مکانیسم ایجاد خارش پوست در کبد چرب شامل مراحل ریز می‌شود:
- تجمع نمک‌های صفراوی
کبد نقش مهمی در تولید صفرا دارد. صفرا به هضم چربی‌ها کمک می‌کند. در بیماری‌های کبدی مانند کبد چرب، تولید و جریان صفرا مختل می‌شود. این اختلال باعث می‌شود نمک‌های صفراوی در خون و زیر پوست تجمع پیدا کنند.
- تحریک عصب‌های پوست
نمک‌های صفراوی عصب‌های پوست را تحریک می‌کنند و باعث ایجاد احساس خارش می‌شوند.
- اختلال در عملکرد کبد
کبد در متابولیسم بسیاری از مواد نقش دارد. در بیماری کبدی، این عملکرد مختل می‌شود و مواد زائد در بدن تجمع پیدا می‌کنند که می‌توانند باعث خارش شوند.
چرا به کبد چرب دچار می‌شویم؟
حالا که می‌دانید کبد چرب چه علائمی دارد، می‌توانیم با دلایل بروز این بیماری آشنا شویم. کبد چرب زمانی اتفاق می‌افتد که چربی بیش از حد در سلول‌های کبد تجمع پیدا می‌کند. این تجمع چربی می‌تواند به مرور زمان به کبد آسیب برساند و منجر به مشکلات جدی‌تر شود.
علت اصلی کبد چرب چیست؟
علت دقیق کبد چرب در همه افراد یکسان نیست، اما برخی از عوامل مهم که در بروز این بیماری نقش دارند، عبارتند از:
- چاقی و اضافه وزن
یکی از مهم‌ترین عوامل خطرآفرین برای کبد چرب، اضافه وزن است. در واقع، چربی اضافی بدن که در کبد ذخیره می‌شود، می‌تواند در بروز کبد چرب موثر باشد.
- رژیم غذایی نامناسب
مصرف زیاد غذاهای پرکالری، قندهای ساده، چربی‌های اشباع و ترانس و نوشابه‌های شیرین می‌تواند به کبد چرب منتهی شود. در واقع، سبک غذایی ناسالم که مملو از غذاهای فست‌فودی و قندهای ساده است، امکان بروز کبد چرب را افزایش می‌دهد.
- کم تحرکی
نداشتن فعالیت بدنی کافی باعث افزایش وزن و در نتیجه، افزایش خطر ابتلا به کبد چرب می‌شود. بنابراین، افرادی که تحرک کم دارند، بیشتر در معرض کبد چرب قرار می‌گیرند.
- دیابت نوع 2
مقاومت به انسولین در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 می‌تواند باعث تجمع چربی در کبد شود.
- فشار خون بالا
فشار خون بالا، با افزایش خطر ابتلا به کبد چرب مرتبط است. بنابراین، عدم کنترل فشار می‌تواند احتمال بروز این بیماری را افزایش دهد.
- کلسترول بالا
سطح بالای کلسترول خون نیز می‌تواند احتمال ابتلا به کبد چرب را افزایش دهد.
- مصرف الکل
مصرف زیاد مشروبات الکلی به عنوان یکی از علل اصلی کبد چرب شناخته می‌شود.
- مصرف برخی از داروها
برخی داروها مانند کورتیکو استروئیدها و داروهای کاهش وزن می‌توانند خطر ابتلا به کبد چرب را افزایش دهند. بنابراین، این داروها فقط باید با تجویز پزشک، مصرف شوند.
- بیماری‌های ژنتیکی
برخی بیماری‌های ژنتیکی می‌توانند در بروز کبد چرب نقش داشته باشند. برای تشخیص قطعی کبد چرب، پزشک از چندین روش مختلف استفاده می‌کند. این روش‌ها به پزشک کمک می‌کنند تا میزان چربی در کبد، شدت بیماری و وجود هرگونه عارضه را ارزیابی کند.
بیشتر بخوانید: چرا به کبد چرب مبتلا می‌شویم؟ | لاغرها هم مراقب خود باشند
روش‌های تشخیص کبد چرب
به طور کلی، کبد چرب بیماری است که برای تشخیص آن باید به پزشک مراجعه کرد. سپس، پزشک متناسب با شرایط و علائمی که دارید، روشی برای تشخیص بیماری تجویز می‌کند. این روش‌ها عبارتند از:
- آزمایش خون
در آزمایش خون فاکتورهای مختلفی مورد بررسی قرار می‌گیرند. به طور مثال، افزایش سطح برخی آنزیم‌های کبدی در خون می‌تواند نشانه آسیب به کبد باشد. از طرفی، تست‌های عملکرد کبد به ارزیابی عملکرد کلی کبد کمک می‌کنند. اندازه‌گیری قند خون، کلسترول و تری‌گلیسیرید در شناخت کبد چرب موثر است.
- سونوگرافی شکمی
سونوگرافی یک روش تصویربرداری بدون درد است که به پزشک اجازه می‌دهد تا اندازه کبد را بررسی کند و وجود هرگونه چربی اضافی در کبد را مشاهده کند.
- سی تی اسکن
سی تی اسکن یک روش تصویربرداری دقیق‌تر از سونوگرافی است که می‌تواند جزئیات بیشتری از کبد را نشان دهد.
- ام آر آی
ام آر آی به عنوان یک روش تصویربرداری بسیار دقیق می‌تواند میزان چربی در کبد را با دقت بالایی اندازه‌گیری کند.
- بیوپسی کبد
در این روش، پزشک با استفاده از یک سوزن، نمونه کوچکی از بافت کبد را برای بررسی زیر میکروسکوپ برمی‌دارد. بیوپسی کبد دقیق‌ترین روش برای تشخیص کبد چرب و ارزیابی شدت بیماری است، اما به دلیل تهاجمی بودن، معمولاً به عنوان آخرین روش تشخیصی استفاده می‌شود.
روش‌های درمان کبد چرب
حالا که می‌دانید کبد چرب چه علائمی دارد، باید به دنبال درمان آن بود. درمان کبد چرب به طور عمده بر تغییر سبک زندگی و اصلاح عادات غذایی متمرکز است. هدف اصلی درمان، کاهش چربی در کبد، بهبود عملکرد کبد و جلوگیری از پیشرفت بیماری به سمت سیروز است. روش‌های درمانی اصلی کبد چرب شامل موارد ریز می‌شود:
1. تغییر سبک زندگی
- کاهش وزن: حتی کاهش وزن اندک می‌تواند به بهبود قابل توجه کبد چرب کمک کند. البته، این رژیم نباید غیر اصولی باشد.
- رژیم غذایی سالم: مصرف میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، پروتئین‌های کم چرب و محدود کردن مصرف شکر، نمک و چربی‌های اشباع و ترانس می‌تواند به کاهش چربی کبد کمک کند.
- فعالیت بدنی منظم: حداقل 30 دقیقه فعالیت بدنی متوسط در اکثر روزهای هفته توصیه می‌شود.
- ترک سیگار: سیگار کشیدن به کبد آسیب می‌رساند و باید ترک شود.
- محدود کردن مصرف الکل: مصرف الکل در افراد مبتلا به کبد چرب باید به شدت محدود شود یا کاملاً قطع شود.
2. دارو درمانی
- داروهای کاهش دهنده چربی خون: در برخی موارد، پزشک ممکن است داروهایی برای کاهش کلسترول و تری‌گلیسیرید تجویز کند.
- داروهای حساسیت‌زدایی به انسولین: این داروها می‌توانند به بهبود مقاومت به انسولین و کاهش چربی کبد کمک کنند.
- داروهای ضد ویروسی: در صورت وجود عفونت ویروسی کبد، داروهای ضد ویروسی تجویز می‌شود.
3. پیوند کبد
در موارد بسیار پیشرفته و زمانی که سایر درمان‌ها موثر واقع نشوند، پیوند کبد ممکن است تنها گزینه درمانی باشد. پیشگیری و درمان به موقع کبد چرب می‌تواند از بروز این مرحله جلوگیری کند.
چگونه از کبد چرب جلوگیری کنیم؟
کبد چرب یک بیماری شایع است که با تجمع چربی در سلول‌های کبد مشخص می‌شود. خوشبختانه با رعایت برخی نکات ساده می‌توان از بروز این بیماری پیشگیری کرد. راهکارهای پیشگیری از کبد چرب عبارتند از:
- اگر اضافه وزن دارید، کاهش وزن می‌تواند به بهبود قابل توجه کبد چرب کمک کند.
- بهره‌مندی از رژیم غذایی سالم و مغذی
- مصرف غذاهای فرآوری شده، غذاهای سرخ شده، قندهای افزوده و چربی‌های اشباع و ترانس را کاهش دهید.
- تحرک کافی و حداقل 30 دقیقه فعالیت بدنی متوسط
- کنترل قند خون، فشار خون و کلسترول
- محدود کردن مصرف الکل
- ترک سیگار و عدم استعمال دخانیات
- کاهش استرس و اضطراب
چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم؟
زمانی که متوجه علائم کبد چرب شدید یا نگران ابتلا به آن هستید، باید هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید. زیرا این بیماری شایع می‌تواند خطرات زیادی را برای‌تان ایجاد کند. با مراجعه زودهنگام علاوه بر تشخیص سریع‌تر و شروع روند درمان، می‌توانید از بروز عوارض جدی‌تر و هزینه‌های کلان جلوگیری کنید.
بیشتر بخوانید: درمان کبد چرب در خانه ؛ برای درمان کبد چرب چه کار باید کنیم؟
سخن پایانی
شدت کبد چرب به عنوان یک بیماری که از تجمع چربی اضافی در کبد ایجاد می‌شود به عوامل مختلفی مانند مصرف دخانیات، رژیم غذایی ناسالم و دیگر موارد بستگی دارد. ما در این مطلب، علاوه بر بررسی کبد چرب و علائم ایجاد آن، به راه‌های جلوگیری از بروز کبد چرب که بیشتر شامل سبک زندگی سالم می‌شود، پرداختیم.
