تصویری که چند سالی است مخدوش شده و حالا کلیپی در فضای مجازی با تیتر «لودرها به جان بزرگترین قلعه استان همدان افتادند» توجه همگان را پس از چند سال به سوی «قلعه سلیمان خان بوربور» جلب کرد.
بگذریم از اینکه چند سال است این بنای تاریخی رها شده و به بهانه شخصی بودن ملک، هیچگونه بازسازی و مرمتی صورت نگرفته و حالا تنها بخش‌هایی از برج‌های دیدبانی آن باقی مانده است. شاید باورش سخت باشد اما در زمین قلعه ساخت‌و ساز انجام دادند، خانه و دامداری ساختند و در کمال آسایش اثر تاریخی چند صد ساله را دستکاری کردند و در آن زندگی می‌کنند!
قلعه‌ای با آن همه شکوه و عظمت، با پیکری نیمه‌جان در ۴۰ کیلومتری شمال ملایر نفس‌های آخرش را می‌کشد. چه خوب می‌شد اگر پیش از این تن رنجور و خسته‌اش را تیمار می‌کردند تا امروز شاهد فروریختن بخشی از هویت ملی و فرهنگی و تمدن فاخر ایرانی نباشیم.
قلعه تاریخی «سلیمان‌خان بوربور» با نمایی خشتی و گِلی، بزرگترین قلعه استان همدان است که در سال ۱۳۸۵ به شماره ۱۶۴۸۹ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
سلیمان خان‌بوربور سال ۱۲۸۵ هجری قمری تصمیم می‌گیرد قلعه‌ای به مساحت یک هکتار با ۱۰ برج دیدبانی در روستای کرد خورد (اسلام شهر آق‌گل فعلی) بسازد و در این عمارت از میهمانان دولتی و گردشگران خارجی پذیرایی کند.
این قلعه از چند بخش مجزا که هر کدام از بخش‌ها، یک قلعه محسوب می‌شوند و همگی درون حصاری رفیع قراردارند، تشکیل شده و ۱۰ برج خشتی به فواصل معین در حصار تعبیه شده است.
قلعه‌ای به مساحت ۱۱ هزار و ۲۶۵ مترمربع که بخش شمال شرق آن مربوط به «محمودخان فرزند مصطفی خان» بوده و دالان طویلی تا برج شمالی ادامه دارد و در طرفین دالان کوچه‌هایی همچون قلعه‌های عظام‌الملک، محمودخان و سلیمان‌خان قرار گرفته است؛ داخل این قلعه یک باب حمام اختصاصی وجود دارد که به‌صورت طاق و تویزه ساخته شده و دارای خزینه نیز بوده است.
یکی از وجوه تمایز این قلعه با دیگر قلعه‌ها، حوض سنگی است که در حیاط اندرونی بوده و آب قنات وارد آن می‌شده است تا ساکنان از آن استفاده کنند.
در گوشه شرقی حیاط یک حمام قدیمی با طاق آجری ساخته شده که طاق حمام سرد آن فرو ریخته است. سه جبهه این حیاط دارای نمای زیبای آجری است که قسمت‌هایی از آن سالم است و اتاق‌های ضلع جنوبی همگی دارای تزئینات گچی است.
ساختمان ضلع جنوبی قلعه مربوط به «سلیمان خان بوربور» بوده که دارای اندرونی و بیرونی زیبایی بوده و تقریبا چیزی جز دیوار از آن باقی نمانده است، ضلع شمال غربی قلعه نیز ساختمانی مرکب از اندرونی و بیرونی دیده می‌شود که قبلا نسبتا سالم و مسکونی و متعلق به «عظام‌الملک» معروف به «قوام همایون» بوده و سلیمان‌خان پس از چندی تمامی قلعه را از مالکان خریداری می‌کند.
ورودی اصلی قلعه در ضلع جنوبی و در غرب برج وسط حصار تعبیه شده که با یک سر در ورودی زیبای آجری از طریق یک در چوبی وارد یک هشتی پوشیده چهار طاقی می‌شویم و از آنجا وارد یک ورودی طویل کوچه مانند که تا انتهای قلعه ادامه دارد و مجموعه‌های ساختمانی در طرفین آن ساخته شده است.
حالا اما با فوت مالک شخصی، این قلعه تاریخی به دست ورثه افتاده و نبود مالکین اصلی دلیلی شده است تا برخی به راحتی بتوانند به این قلعه تعرض کنند.
به گفته مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان پس از تخریب دیوار ضلع جنوبی قلعه به دلایل نامعلوم، تیم تحقیقاتی از همدان و ملایر به محل مورد نظر اعزام شد.
محسن معصوم علیزاده تاکید کرده که اگر مشخص شود عوامل انسانی در این تخریب دخیل هستند، به‌طور قطع با دستور مقام قضایی پیگیری‌های قانونی و برخورد با متخلفین صورت می‌گیرد.
معصوم علیزاده از شهروندان و روستاییان تقاضا کرده است که در سراسر استان نسبت به حفظ داشته‌های تاریخی خود اهتمام ویژه‌ای داشته باشند.
در قلعه تاریخی ساخت و ساز کردند و زندگی می‌کنند
اما بازدید میدانی خبرنگاران از قلعه و اطرافش نشان می‌دهد که برخی از همسایگان و اهالی از عدم رسیدگی به این قلعه و بازسازی و مرمت آن گلایه‌مند هستند چرا که قلعه‌ای با بیش از ۱۰۰ سال قدمت تاریخی و برج‌هایی به عظمت کوه الوند، مدت‌هاست به پناهگاه امن معتادان و زباله‌دانی تبدیل شده است و حتی برخی به خود اجازه دادند به قلعه تعرض کنند و در فضای داخل آن منزل مسکونی بسازند، زندگی کنند و کسب کار خود را داشته باشند.
به گفته شهردار اسلامشهر آق‌گل و اعضای شورای این شهر، سال‌هاست که نامه‌نگاری‌های متعددی از سوی شهرداری اسلامشهر به ارگان‌های مختلف انجام شده است تا برای مرمت و بازسازی قلعه و جذب سرمایه‌گذار فکری کنند اما دریغ از یک پاسخ و حتی یک بازدید میدانی.
چندین بار درخواست کردیم نسبت به بازسازی قلعه اقدام کنند
شهردار اسلامشهر آق‌گل به نامه‌نگاری‌های شهرداری و شورای شهر اسلامشهر آق‌گل با اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان و شهرستان در مورد تعیین تکلیف این قلعه و ضرورت بازسازی آن اشاره و اظهار کرد: از سال ۱۳۹۵ با نامه‌نگاری‌های متعدد ما هشدار تخریب این قلعه یا بخشی از آن را به اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری داده بودیم و چندین بار درخواست کردیم که برای تامین امنیت جانی و مالی مردم نسبت به بازسازی این قلعه اقدام کنند اما تنها پاسخ آن‌ها این بود که قلعه مالک شخصی دارد و بر عهده ما نیست.
محمد ربیعی با تاکید بر اینکه دیوار ضلع شمالی قلعه در بارندگی‌های سال ۱۳۹۸ به‌صورت کامل تخریب شد، افزود: شهرداری اسلامشهر یک شهرداری نوپاست و برای بازسازی کامل این قلعه با چنین وسعتی، توانایی مالی و تجهیزات و نیروی انسانی مورد نیاز را ندارد اما قول دادیم در صورتی‌که اداره میراث فرهنگی اقدام کند، در حد توان در حوزه عمرانی و ماشین‌آلات کمک کنیم.
اداره میراث فرهنگی با وراث قلعه رایزنی کند
ربیعی با بیان اینکه اداره میراث فرهنگی به‌عنوان متولی امر و با هدف بازسازی و مرمت بنا، با وراث قلعه رایزنی کند، گفت: به دنبال بی‌مهری‌ها و بی‌مسئولیتی‌های ایجاد شده در این موضوع، زمینه سودجویی برای برخی افراد فراهم شد و در حال حاضر در بخشی از این قلعه منزل مسکونی و دامداری ساخته شده است.
به گفته وی مالک اصلی قلعه «ساسان بوربور» از وراث سلیمان خان بوربور بوده که بر اثر تصادف در آمریکا فوت شده است و در حال حاضر «اکرم بوربور» یکی دیگر از وراث و ساکن تهران است که چندین بار تلفنی با وی صحبت و رایزنی‌هایی در خصوص بازسازی و مرمت بنا انجام شده است.
شهرداری اسلامشهر توانایی بازسازی قلعه و جذب سرمایه گذار را ندارد
ربیعی در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه شهرداری ملک را تملک کرده و به منظور اهداف گردشگری آن را بازسازی کند، تصریح کرد: شهرداری اسلامشهر ظرفیت، گستردگی، افراد متخصص و بودجه شهرداری ملایر را ندارد و نمی‌تواند به اندازه شهرداری ملایر در حوزه گردشگری، سرمایه‌گذار جذب کند و این کار اداره میراث فرهنگی است که در حوزه گردشگری توانمند و دارای افراد متخصص است.
یکی از اعضای شورای شهر اسلامشهر آق‌گل نیز در ادامه خاطرنشان کرد: طبق گفته اهالی قدیمی شهر، «ساسان بوربور» سال ۱۳۷۵ برای واگذاری قلعه به اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری پیش‌‍قدم شده تا اقدامات لازم در خصوص مرمت بنا انجام شود اما اداره مذکور قبول نکرده است.
کتاب‌های قدیمی، درب های ورودی چوبی و دو درب سنگی قلعه دزدیده شده است
رحیم حاجی با تاکید بر اینکه کتاب های قدیمی کتابخانه قلعه، درب‌های ورودی چوبی قدیمی و دو درب سنگی قلعه طی سال‌های گذشته دزدیده شده است، گفت: این بنای تاریخی در حال حاضر به مکانی برای مصرف مواد مخدر معتادان و زباله دانی تبدیل شده است.
حاجی به ساخت و سازهای انجام شده در داخل قلعه به‌عنوان منزل مسکونی و دامداری نیز اشاره و تاکید کرد: این ساخت و سازها به‌دلیل بی‌توجهی ادارات مربوطه انجام شده و پیگیری‌های شورای شهر و شهرداری اسلامشهر آق‌گل در این خصوص به نتیجه نرسیده است.
در حال حاضر قلعه پناهگاه معتادان است
به گفته وی قلعه سلیمان خان به واسطه حوض های سنگی داخل حیاط و درهای ورودی سنگی یکی از نادرترین قلعه ها در کشور بوده که در حال حاضر به پناهگاه معتادان و محلی برای ریختن زباله تبدیل شده است.
رییس شورای شهر اسلامشهر آق گل نیز در ادامه با بیان اینکه این شهر از شهریور ماه سال ۱۳۹۲ از بخشداری جوکار جدا شده و در اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۶ با حضور استاندار وقت به شهر تبدیل شده است، گفت: با وجود نامه نگاری های متعدد در مورد این قلعه، در سه سال اخیر که بنده عضو شورای شهر بودم متولیان اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگی استان و شهرستان حتی یکبار هم از قلعه بازدید نکردند تا وضعیت را از نزدیک ببینند.
علی رستمی تاکید کرد: زمانی که ما سال ها نامه زدیم و درخواست تعیین تکلیف این قلعه تاریخی را داشتیم، اداره میراث فرهنگی متولی نبود و مدام می‌گفتند ملک شخصی است اما حالا که تخریب شده است چطور مدعی شدند؟
رستمی شایعات منتشر شده در فضای مجازی مبنی بر اینکه امام جمعه شهر دستور تخریب قلعه را داده است، کاملا رد کرد و وی را کمک حال شورای شهر و شهرداری اسلامشهر در سال‌های اخیر معرفی کرد.
وی با تاکید بر اینکه یکی دیگر از شایعات منتشر شده تخریب دیوار قلعه توسط لودرهای شهرداری بوده است، گفت: شهرداری لودر ندارد و بعد از اینکه سه متر از دیوار شش متری ضلع جنوبی به دلایلی که هنوز مشخص نشده است، فرو ریخت، شهرداری با استفاده از بیل مکانیکی به جمع‌آوری بخشی از بقایای دیوار که در معبر عمومی ریخته بود، اقدام کرد.
رستمی تاکید کرد: شهرداری اسلامشهر سال ۱۴۰۰ نیز در نامه‌ای به اداره میراث فرهنگی ملایر هشدار داده بود که این دیوار یعنی دیوار ضلع جنوبی بسیار ناایمن شده و ممکن است خسارت‌های جانی و مالی برای همسایگان داشته باشد، اما متاسفانه هیچ اقدامی صورت نگرفت.
یکی دیگر از اعضای شورای شهر اسلامشهر آق‌گل نیز در ادامه اظهار کرد: قلعه سلیمان خان بوربور سال ۱۲۸۵ قمری و اوایل حکومت قاجار در زمینی به مساحت ۱۲ هزار متر مربع ساخته شده و جز بناهای قدیمی است و در کنار قلعه «علیمراد خان» بزرگترین قلعه در غرب کشور است.
سعید کلوشی ادامه داد: آب این قلعه از طریق دو قنات تامین می‌شده و دارای بنای خشتی و گلی، نمای خشتی و درهای ورودی سنگی و چوبی بوده است. همچنین این قلعه دو حمام خزینه قدیمی و کتابخانه داشته که به مرور زمان و به‌دلایل بی‌مهری مسئولان امر، بارندگی و ساخت و سازهای غیرمجاز در قلعه، کتاب‌ها دزدیده و آجرها تخریب شده است.
کلوشی از قطع درختان صد ساله حیاط این قلعه توسط افرادی به منظور ساخت و ساز در فضای داخل قلعه خبر داد و افزود: درهای ورودی سنگی و چوبی دزدیده و اتاقک‌ها به‌دلیل بردن تیرهای چوبی استفاه شده در آن‌ها تخریب شده‌اند و دیوار ضلع شمالی نیز در بارندگی‌های سال ۱۳۹۸ به‌صورت کامل تخریب شد.
در چند سال اخیر هیچ بازدیدی از قلعه نداشتند
وی به پیگیری‌های چند دهه اخیر شهرداری و شورای شهر اسلامشهر آق‌گل از طریق دفتر ریاست جمهوری، استانداری، فرمانداری، نمایندگان مردم ملایر در مجلس شورای اسلامی و اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان و شهرستان اشاره و تاکید کرد: هیچ کدام از این نهادها پاسخی ندادند و حتی در چند سال اخیر هیچ بازدیدی از قلعه نداشتند که مدارک آن نیز موجود است.
کلوشی با بیان اینکه شورای شهر و شهرداری تا جایی که توانستند اقدام کردند اما چون ملک شهرداری نیست نمی‌تواند آنجا هزینه کند، گفت: شهرداری فقط توانسته یک المان ورودی به نام سه قلعه بسازد که این سه قلعه شامل قلعه سلیمان‌خان بوربور و برادرش و قلعه علیمرادخان است که در فاصله نزدیک حدودا ۵۰ متری از قلعه سلیمان‌خان قرار گرفته است.
به گفته کلوشی در حال حاضر دیوارهای قلعه علیمرادخان سالم است و مالک قلعه تا حدودی تعمیرات و بازسازی انجام داده است.
شهرداری توان تعمیر و مرمت قلعه را ندارد
وی با تاکید بر اینکه این شهر نوپاست و شهرداری آن با سه کارمند و چند خدمه توان رسیدگی و تعمیر و مرمت قلعه را ندارد، از مسئولان امر خواست در این زمینه اقدامات لازم را انجام دهند.
کلوشی همچنین به مشکلات ورزشی، آموزشی و بهداشتی اسلامشهر آق‌گل اشاره و خاطرنشان کرد: ساختمان کلانتری اسلامشهر آق‌گل در دهه ۵۰ ساخته شده و قدیمی است که نیاز به مرمت و بازسازی دارد.
وی کمبود بودجه برای آسفالت معابر و کمبود تجهیزات شهرداری از جمله ماشین‌آلات را از دیگر مشکلات این شهر برشمرد و افزود: مسیر ورودی تالاب آق‌گل نیاز به بازسازی دارد اما شهرداری به‌دلیل کمبود بودجه هنوز نتوانسته آن را بازسازی کند.
کلوشی با اشاره به گفته مسئولان وقت در خصوص اینکه اسلامشهر آق‌گل به بخش تبدیل شود، بیان کرد: ضروری است که اسلامشهر به واسطه جمعیت و دوری از مرکز استان و شهرستان به بخش تبدیل شود که در این صورت بیشتر مشکلات مردم حل خواهد شد.
به گزارش ایسنا اینکه در تخریب بخشی از دیوار این قلعه چه کسی مقصر است، مهم است اما مهم‌تر آن است که بخش‌های باقی مانده آن را از تخریب و ویرانی نجات دهند تا شاید تن رنجور و خسته این قلعه تاریخی و با شکوه تیمار شود.
انتهای پیام
