نظریه‌های مرتبط با تنوع‌سازی: یکی از مهم‌ترین تئوری‌های پشت این استراتژی، نظریه پورتفولیوی مدرن است که توسط هری مارکویتز در سال ۱۹۵۲مطرح شد. این نظریه بیان می‌کند که ترکیب دارایی‌های مختلف با بازدهی‌های متفاوت و همبستگی‌های پایین می‌تواند ریسک کلی را کاهش دهد. به عبارتی، اگر ارزش یک دارایی کاهش یابد، دارایی‌های دیگر می‌توانند عملکرد بهتری داشته باشند و از زیان کلی سرمایه جلوگیری کنند. نظریه کارایی بازار نیز اهمیت ویژه‌ای در این بحث دارد. این نظریه معتقد است که تمام اطلاعات موجود در بازار در قیمت دارایی‌ها منعکس شده‌اند و هیچ‌کس نمی‌تواند به‌راحتی بازدهی بالاتر از کل بازار کسب کند. از این رو، تنوع‌سازی راهکاری موثر برای کاهش ریسک‌های غیرضروری و دستیابی به بازدهی معقول است.
مطالعه موردی، بورس تهران: در بازار ایران، اهمیت تنوع‌سازی به‌وضوح قابل مشاهده است. به‌عنوان مثال، در سال‌های اخیر نوسانات شدید نرخ ارز، تغییرات سیاسی و تحریم‌ها موجب نوسانات شدید در بورس و سایر بازارهای مالی شدند. سرمایه‌گذارانی که سرمایه‌های خود را تنها در یک بخش خاص متمرکز کرده بودند، به‌ویژه در سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸، زیان‌های سنگینی دیدند. اما سرمایه‌گذارانی که سبد متنوعی از سهام شرکت‌های صادرات‌محور، طلا و املاک داشتند، نه‌تنها زیان کمتری دیدند، بلکه از افزایش ارزش در سایر دارایی‌ها بهره‌مند شدند. داده‌های منتشرشده از بورس ایران نشان می‌دهد که در دوره‌های افزایش نرخ ارز، سهام شرکت‌های پتروشیمی و فلزات اساسی رشد چشمگیری داشته‌اند. این نمونه‌ای بارز از موفقیت تنوع‌بخشی در سبد سهام است.
اهمیت همبستگی پایین میان دارایی‌ها: یکی از عوامل کلیدی در موفقیت تنوع‌سازی، توجه به همبستگی میان دارایی‌هاست. اگر دارایی‌های موجود در سبد با هم همبستگی بالایی داشته باشند (یعنی همه با هم در یک جهت حرکت کنند)، تنوع‌بخشی بی‌فایده خواهد بود. در ایران، همبستگی پایین بین طلا و بازار سهام نشان می‌دهد که ترکیب این دو دارایی می‌تواند به کاهش نوسانات سبد سرمایه‌گذاری کمک کند.
توزیع سرمایه در دارایی‌های مختلف: سرمایه‌گذاران ایرانی باید سرمایه خود را در بازارهای مختلفی مانند بازار سهام، املاک، طلا و ارز توزیع کنند. این توزیع، به کاهش ریسک کلی کمک می‌کند و در صورت کاهش ارزش یک دارایی، از سایر دارایی‌ها سود خواهید برد.
انتخاب سهام از صنایع مختلف در بورس: به‌جای تمرکز روی یک صنعت خاص، بهتر است سهام شرکت‌هایی از صنایع مختلف مانند پتروشیمی، فلزات اساسی، بانکی و خودروسازی را در نظر بگیرید. این کار به شما کمک می‌کند تا در برابر نوسانات یک صنعت خاص مقاوم‌تر باشید.
توجه به همبستگی پایین میان دارایی‌ها: یکی از اصول کلیدی تنوع‌سازی، انتخاب دارایی‌هایی با همبستگی پایین است. ترکیب دارایی‌هایی که رفتار متفاوتی دارند، به کاهش ریسک سبد سرمایه‌گذاری کمک می‌کند.
استفاده از صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک: برای سرمایه‌گذارانی که دانش کافی برای انتخاب مستقیم دارایی‌ها ندارند، صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک گزینه‌ای مناسب است. این صندوق‌ها به‌طور خودکار سبدی متنوع از دارایی‌ها را مدیریت می‌کنند و ریسک را کاهش می‌دهند.
مطالعه موردی، بازارهای بین‌المللی: در سطح جهانی نیز تنوع‌سازی یکی از کلیدهای موفقیت است. برای مثال، سرمایه‌گذارانی که دارایی‌های خود را در بازار املاک کشورهای مختلف (مانند آمریکا، انگلستان و امارات) توزیع کرده‌اند، توانسته‌اند از نوسانات محلی جلوگیری کنند. ایلان ماسک، یکی از موفق‌ترین کارآفرینان جهان، معتقد است «تنوع‌بخشی یکی از بهترین راه‌ها برای محافظت از سرمایه در برابر نوسانات است.»
حکایت بوذرجمهر و اهمیت تنوع: یکی از مثال‌های تاریخی که به اهمیت تنوع اشاره دارد، حکایت بوذرجمهر، وزیر خردمند انوشیروان ساسانی، است. گفته می‌شود که بوذرجمهر به انوشیروان توصیه کرد تا برای اداره کشور، منابع درآمدی را از بخش‌های مختلف توسعه دهد و تنها به یک منبع خاص تکیه نکند. این استراتژی باعث شد دولت ساسانی به‌جای وابستگی به یک منبع مانند کشاورزی، منابع متنوعی چون تجارت، صنعت و صنایع دستی را توسعه دهد. این توصیه نشان‌دهنده اهمیت تنوع در مدیریت منابع، چه در اقتصاد گذشته و چه در سرمایه‌گذاری‌های امروزی است. در نهایت، تنوع‌سازی در سبد سرمایه‌گذاری به دلیل شرایط ناپایدار اقتصادی و سیاسی ایران، اهمیت دوچندانی دارد. سرمایه‌گذاران باید از استراتژی‌های تنوع‌بخشی استفاده کنند تا بتوانند با کاهش ریسک‌های خاص و افزایش پایداری سرمایه‌گذاری‌ها، به بازدهی معقول دست یابند. همان‌طور که وارن بافت به‌خوبی می‌گوید: «هیچ‌گاه همه تخم‌مرغ‌های خود را در یک سبد نگذارید.» این جمله به‌خوبی اهمیت تنوع‌سازی را نشان می‌دهد و سرمایه‌گذاران ایرانی می‌توانند با پیروی از این استراتژی، از نوسانات بازارهای ایران در امان بمانند.
