خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ و ادب: در باب اهمیت نسخه شناسی و نسخههای خطی، نمیتوان سخن گفت و نامی از عبدالله انوار به میان نیاورد؛ مردی جامع العلوم و با تسلطی متکی بر مطالعات و غور در علوم و دانشهای مختلف. از بختیاری و اقبال معاصرانش عمری طولانی داشت و آثار و خدمات ارزشمندی از خود به جا گذاشت.
سیّد عبدالله انوار _فرزند سیّد یعقوب انوار شیرازی_ روز ۱۸ مرداد ۱۳۰۳ هجری شمسی، در آخرین سال سلطنت قاجارها در تهران به دنیا آمد. پدرش، مردی فاضل و از علما و مجتهدان و فعالان مشروطه خواه و نماینده مجلس بود و در حوزه علمیه نیز تدریس میکرد. نسبش به فقیه عصر صفوی سید نعمت الله جزایری میرسد و نام خانوادگی انوار نیز از کتاب او _انوار نعمانیه_ گرفته شده است. مادرش دختر عموی میرزا علی خان امین الدوله بود.
بهرهمندی از چنین والدینی و بزرگ شدن در محیطی که آمیخته با کتاب و فرهنگ بود، عبدالله جوان را طوری پرورش داد که در سال ۱۳۲۱ و در سن ۱۸ سالگی همزمان در سال ششم دبیرستان و سال اول مدرسه حقوق درس میخواند. تحصیل در مدرسه حقوق _که کنکورش به سه زبان فارسی، انگلیسی یا فرانسه، و عربی برگزار میشد_ مستلزم دانستن این زبانها بود و عبدالله به عربی و انگلیسی و فرانسه مسلط بود؛ لذا آزمون تنها مدرسهای که در آن زمان کنکور داشت و فقط ۴۰ دانشجو میپذیرفت، پذیرفته شد.
هرچند پدر با ادامه تحصیل وی در رشته حقوق مخالفت میکند، با این استدلال که خود او از پدرش نقل کرده است: «انسان امور اعتباری را جایگزین امور عقلی نمیکند! تا امر عقلی هست به امر اعتباری نباید پرداخت؛ لذا به جای این که بیایی فلسفه یا ریاضی بخوانی، چرا به مدرسه حقوق میروی که بیشتر مباحثش امور اعتباری است؟» آنطور که خود میگوید برگزیدن رشته حقوق صرفاً برای دانشگاه رفتن بوده است، بخش اعظم دانش او اما محدود به دانشگاه نبود.
مطالعه و تحصیل و تدریس به درازای یک عمر
انوار پس از فارغ التحصیلی و گذراندن خدمت سربازی به استخدام وزارت فرهنگ و هنر درآمد و پنج سال در مدارس متوسطه انگلیسی تدریس کرد؛ که این تدریس تا آخرین روزهای حیاتش ادامه یافت. بعد در سمت مترجم انگلیسی و فرانسه به اداره نگارش منتقل شد و دو سال بعد متصدی نسخ خطی کتابخانه ملی شد و تا زمان بازنشستگی، در کتابخانه ملی مشغول به کار بود. در حدود بیست سال ریاستش به بخش نسخ خطی کتابخانه ملی ایران، ۱۰ جلد فهرست تحلیلی توصیفی همه نسخ خطی موجود کتابخانه ملی را تدوین کرد. از سال ۱۳۳۸ تا ۱۳۵۰ در لغتنامه دهخدا به تدوین مطالب حرف خ پرداخت و تا پایان مطالب این حرف و جلد دهم از حرف کاف، در لغتنامه بود؛ که با مرگ دکتر محمد معین از کار لغت نامه کناره گرفت.
او هرگز از تدریس فاصله نگرفت و بیشتر جلسات درس او _ از منطق و ادبیات و فقه گرفته تا این اواخر کتابهایی مثل مقامات بدیع الزمان همدانی، مکاسب شیخ مرتضی انصاری، درة التاج علامه قطب الدین شیرازی و التحصیل بهمنیار _ در منزل شخصیش برگزار میشد، در خانهای که مملو از کتاب بود و صاحبش از هر فرصتی _حتی به قدر دم کشیدن چای_ برای نشستن و مطالعه یکی از آن کتابها استفاده میکرد. ترجمه و شرح و ترجمه بیست و دو جلد کتاب شفاء ابن سینا، شرح و ترجمه شرح اشارات خواجه نصیر، تعلیقه مفصل بر دانشنامه علایی ابن سینا، ترجمه مقاصد الفلاسفه غزالی، ترجمه شرح تلویحات شیخ اشراق، ترجمه و شرح منطق الملخص امام فخر رازی، شرح و تعلیقه در ة التاج علامه قطب الدین شیرازی، شرح و تعلیقه بر مصنفات بابا افضل کاشی نوش آبادی، ترجمه هندسه پژوکتیو از زبان فرانسه، تدوین هفت جلد حلالمسائل منطق و ریاضی، شرح موسیقی الکبیر فارابی، شرح فواید الاصول شیخ مرتضی انصاری، شرح متافیزیک ارسطو و تصحیح جهانگشای نادری نیز بخشی از آثار ارزشمند اوست.
خاموشی انوار
سید عبدالله انوار، پس از دورهای درمان نارسایی کلیه در بیمارستان بستری شد ودر روز ۱۸ اسفند ۱۴۰۱ در ۹۸ سالگی در منزل شخصی خود چشم از دنیا فروبست، و پیکرش به ابن بابویه تشییع شد و در کنار پدرش آرام گرفت.
در مراسم تشییع پیکر عبدالله انوار او با حضور جمعی از پژوهشگران در سالن همایشهای کتابخانه ملی ایران، فیلمی از وی به نمایش درآمد که در آن به معرفی زندگی خود و خانواده اش و مرور فعالیتهایش میپردازد. همچنین پیش از درگذشت او و در سال ۱۳۹۷، یکی از خیابانهای فرعی بلوار میرداماد تهران که پیشتر با نام شنگرف شناخته میشد و به آرشیو ملی ایران ختم میشود، به نام سید عبدالله انوار نامیده شد.
امسال در مراسم بزرگداشتی به مناسبت صدمین سال تولد او، کتابخانه شخصیاش که بالغ بر ۶ هزار کتاب به زبانهای، فارسی، عربی و لاتین و نیز کتابهای چاپ سنگی و خطی است به سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران منتقل شد و در تاریخ ۳ مرداد ۱۴۰۳ تالار استاد سید عبدالله انوار در این مکان گشایش یافت.
