صرافی FTX یک صرافی متمرکز ارز دیجیتال بود که به‌طور تخصصی در بازارهای نقدی یا اسپات (Spot)، ابزارهای مشتقه (Derivatives)، قراردادهای اختیار معامله (Options)، توکن‌های پر نوسان و محصولات اهرمی فعالیت می‌کرد. کاربران همچنین می‌توانستند در فعالیت‌های مختلفی مانند معاملۀ NFT و شرکت در عرضۀ‌ اولیه‌ی صرافی (IEO) حضور داشته باشند. این صرافی در سال ۲۰۱۹ توسط سم بنکمن فرید (Sam Bankman-Fried) و گری وانگ (Gary Wang) تأسیس شد، اما در سال ۲۰۲۳ ورشکسته شد.

در این مقاله، ظهور تا سقوط صرافی اف تی ایکس را با هم مرور و بررسی می‌کنیم که این صرافی چگونه به ورشکستگی و سقوط کامل کشیده شد. همچنین، با امکاناتی که این صرافی به کاربران خود ارائه می‌داد، آشنا می‌شویم.

معرفی صرافی FTX

در این بخش معرفی مفصلی از شرکت «مسئولیت محدود اف تی ایکس تریدینگ» (FTX Trading Ltd.) که به نام «اف تی ایکس»‌ (FTX) معروف است، خواهیم داشت. FTX درواقع مخفف عبارت «Futures Exchange» به معنای «صرافی معاملات آتی» است. شرکتی که در دوران اوج فعالیت خود، یعنی در جولای ۲۰۲۱، بیش از یک میلیون کاربر داشت و جزء بزرگ‌ترین صرافی‌های ارز دیجیتال در جهان به‌شمار می‌رفت.

صرافی اف تی ایکس (FTX) دو بازوی تجاری داشت؛ یکی FTX که یک پلتفرم بین‌المللی مستقر در باهاما بود. دیگری FTX US، شعبه‌ای جداگانه از آن پلتفرم که مستقر در در ایالات متحده بوده و فقط ساکنان این کشور می‌توانستند در آن معامله کنند. در اوایل نوامبر ۲۰۲۲ سقوط و ورشکستگی گریبان‌گیر هردوی آنها شد. در ادامه این مقاله به معرفی و بررسی بیشتر این صرافی می‌پردازیم.

تاریخچه صرافی FTX

برای درک بهتر سرگذشت این صرافی، خوب است که روایتمان را از پیش از ظهور آن شروع کنیم؛ یعنی از زمانی که سم بنکمن فرید پس از حدود سه و نیم سال فعالیت در شرکت جین استریت، آنجا را ترک کرده و اولین شرکت خود را راه‌اندازی می‌کند.

آلامدا ریسرچ؛ نقطۀ شروع بنکمن فرید

سم بنکمن فرید، پس از ترک جین استریت در سال ۲۰۱۷، یک شرکت معاملۀ ارزهای دیجیتال به نام آلامدا ریسرچ (Alameda Research) را در برکلی کالیفرنیا راه‌اندازی کرد. در همان زمان، بنکمن فرید متوجه یک نکتۀ جالب توجه در بازار ارزهای دیجیتال شد: قیمت بیت کوین در ژاپن حدود ۱۰ درصد بیشتر از ایالات متحده بود. این اختلاف قیمت، فرصتی برای آربیتراژ فرامرزی ایجاد می‌کرد. آلامدا می‌توانست بیت کوین را در ایالات متحده خریده و در ژاپن بفروشد که از این طریق سود خوبی نصیبش می‌شد. این عملیات آربیتراژ، تنها در سه هفته، ۲۰ میلیون دلار برای آلامدا عایدی داشت.

بنکمن فرید در این مسیر با چالش‌های معامله‌گری به خوبی آشنا شد و به این باور رسیده بود که اغلب زیرساخت‌های موجود در صرافی‌های ارزهای دیجیتال در آن زمان ضعیف بودند. او در سال ۲۰۱۸ برای شرکت در کنفرانسی راهی ماکائو (Macau) شد. چند روز پس از ورودش به آنجا، پیامی برای همکارانش در کالیفرنیا فرستاد:

ماندن شرکت در ایالات متحده باعث می‌شود میلیون‌ها دلار ارزشی را که می‌تواند کسب کند، از دست بدهد.

تأسیس شرکت در هنگ کنگ

در عرض چند ماه پس از آن کنفرانس، بنکمن فرید گروه معامله‌گران کوانت (Quant) خود را به هنگ کنگ منتقل کرد. گروهی که به‌عنوان معامله‌گران کوانت، وظیفه‌شان استفاده از الگوریتم‌ها و برنامه‌های کامپیوتری برای شناسایی و استفاده از فرصت‌های معاملاتی بود.

او در نهایت مدیریت آلامدا را به برخی از همکاران قدیمی خود محول کرد و شروع به ساخت یک صرافی جدید نمود؛ یعنی صرافی FTX. این صرافی در بهترین زمان ممکن تأسیس شد؛ چراکه پس از سقوط قیمت‌ها، بازار ارزهای دیجیتال برای رونقی دیگر آماده شده بود. بدین ترتیب، بنکمن فرید و همکارانش خیلی زود ثروتمند شدند.

پیشینۀ صرافی FTX

صرافی FTX در سپتامبر ۲۰۲۱ از هنگ کنگ به باهاما منتقل شد. این جابجایی به این علت رخ داد که دولت باهاما یک چارچوب نظارتی مطلوب برای صنعت کریپتو ایجاد کرده بود. شرکت «مسئولیت محدود اف تی ایکس تریدینگ» (FTX Trading Ltd.) شرکت اصلی صرافی FTX است. زیرمجموعۀ آن، به نام شرکت «مسئولیت محدود اف تی ایکس دیجیتال مارکتس» (FTX Digital Markets Ltd.)، تحت نظارت کمیسیون اوراق بهادار باهاما (SCB) بود و خدمات مرتبط با ارزهای دیجیتال را به ساکنان ایالات متحده ارائه نمی‌کرد.

معامله‌گران مستقر در ایالات متحده فقط می‌توانستند به FTX US دسترسی داشته باشند. FTX US، تحت عنوان «کسب‌وکار خدمات پولی» (Money Services Business) یا به اختصار MSB، در شبکۀ مقابله با جرایم مالی ایالات متحده (Financial Crimes Enforcement Network) یا همان FinCEN ثبت شده بود. FinCEN درواقع یک ادارۀ دولتی است که هدف آن پیشگیری و مجازات مجرمان و شبکه‌های مجرمانه‌ای است که در پولشویی و سایر جرایم مالی مشارکت دارند.

گسترش صرافی FTX

در اکتبر ۲۰۲۱، FTX US یک پلتفرم صرافی ابزارهای مشتقۀ ارزهای دیجیتال به نام «لجر ایکس» (LedgerX) را خرید و نام آن را به FTX US Derivatives تغییر داد. این زیرمجموعۀ FTX مجوز خود را از کمیسیون معاملات آتی کالای ایالات متحده (Commodity Futures Trading Commission) دریافت کرد.

دو مجموعۀ FTX و FTX US، استقلال مالی نسبتاً زیادی از یکدیگر داشتند، مثلاً هرکدام ساختار سرمایۀ مستقلی داشتند، اما بااین‌حال ازنظر مدیریت، بازاریابی و منابع برای جذب سرمایه دارای هم‌پوشانی بودند. مثلاً هردو سرمایه‌گذاران مشترکی داشتند، سلبریتی‌ها هردوی آنها را تبلیغ می‌کردند، نام تجاری‌شان شبیه به‌هم بود، سم بنکمن فرید نقش مدیرعامل در هردو را داشت و هم‌بنیان‌گذار و مدیر فنی‌شان نیز گری وانگ بود.

سرمایه‌گذارانی که برروی FTX در سری سی (Series C) آن سرمایه‌گذاری کرده بودند، سرمایۀ سری A برای FTX US را نیز تأمین کردند. ازجملۀ این سرمایه‌گذاران می‌توان به شرکت‌های سرمایه‌گذاری تماسک (Temasek)، پارادایم (Paradigm)، سافت بنک (SoftBank) و صندوق بازنشستگی معلمان انتاریو (Ontario Teachers’ Pension Plan) اشاره کرد.

سقوط صرافی FTX

بهتر است داستان سقوط و ورشکستگی FTX را با یادآوری وضعیت آلامدا شروع کنیم. شرکت آلامدا ریسرچ توانسته بود خود را به یکی از بزرگترین بازارسازان حوزۀ ارزهای دیجیتال در سطح جهان تبدیل کند. تنها با داشتن ۳۰ نفر پرسنل، در سال ۲۰۲۲ حدود ۱ میلیارد دلار سود به دست آورد که این عدد با سود برخی شرکت‌های اصلی وال استریت، از جمله برخی از بزرگترین معامله‌گران سهام در ایالات متحده، برابری می‌کرد. آلامدا به سرعت در همۀ زمینه‌ها از دیفای (DeFi) گرفته تا سرمایه‌گذاری خطرپذیر ورود کرد.

با افزایش نفوذ آن در بازار، نگرانی‌ها در مورد تضاد منافع احتمالی آن بیشتر می‌شد، خصوصا به‌دلیل رابطه‌ای که با صرافی FTX، یعنی دومین صرافی بزرگ ارزهای دیجیتال در جهان در آن زمان داشت. کوری کلیپستن (Cory Klippsten)، مدیر اجرایی استارتاپ سوان بیت کوین (Swan Bitcoin)، گفته بود:

صرافی FTX و آلامدا توانسته‌اند از شکاف رگولاتوری موجود بهره‌مند شوند که به آنها امکان معامله و سود بردن از ارزهای دیجیتال را بدون نیاز به پیروی از قوانینی که برای موسسات مالی سنتی وجود دارد، می‌دهد.

تضاد منافع آلامدا ریسرچ و اف تی ایکس

بنکمن فرید برای رفع نگرانی‌ها در مصاحبه‌ای گفته بود که این دو از یکدیگر مستقل هستند. بااین‌حال، نگرانی‌ها همچنان پابرجا بود. برخی از فعالین بازار از احتمال ایجاد مزیت‌هایی ناعادلانه برای مالکان و مدیران این کسب‌وکارها ابراز نگرانی می‌کردند. نگرانی‌ها بیشتر از این بابت بود که صرافی‌هایی مانند FTX از طریق کارمزد تراکنش‌ها و بهرۀ وام‌های اعطا شده به معامله‌گران درآمد کسب می‌کنند. درعین‌حال، سود کسب‌وکارهایی مثل آلامدا از خرید و فروش ارزها ایجاد می‌شود؛ یعنی مابه‌التفاوت مبلغی که برای خرید می‌پردازند و مبلغی که می‌فروشند.

در بازارهای مالی سنتی، برای مثال در بورس‌ها، این دو نوع کسب‌وکار معمولاً به یکدیگر وابسته نیستند که این امر رقابت واقعی میان فروشندگان یک دارایی را تضمین کرده و موجب کاهش قیمت‌ها به نفع مشتریان می‌شود.

روابط مشکل‌دار آلامدا و FTX

در بازارهای مالی سنتی، مقرراتی وجود دارد که محدودیت‌هایی برای روابط بین یک بازار (مثلاً بورس نیویورک) و یک بازارساز بزرگ برقرار می‌کند. مثلاً میان بورس نیویورک (به‌عنوان بازار) و سیتادل سکیوریتیز، یا همان Citadel Securities، که بزرگ‌ترین بازارساز بورس نیویورک است. درحالی‌که در بازار ارزهای دیجیتال چنین مقرراتی وجود ندارد. بسیاری از افراد، ازجمله لری تاب (Larry Tabb)، رئیس تحقیقات ساختار بازار در بلومبرگ اینتلیجنس، بیان می‌کنند که:

روابط نزدیک میان صرافی‌ها و بازارسازان و داشتن منافع مالی مشترک آنها باهمدیگر، برای داشتن یک بازار عادلانه مناسب نیست.

بنکمن فرید ادعا می‌کرد گرچه در یک دورۀ زمانی، آلامدا بزرگترین معامله‌گر در FTX بود، اما در طول زمان نقش آن کمتر شده است. تا جایی که دیگر بزرگ‌ترین بازارساز این صرافی نیست. اندازه‌گیری دامنۀ فعالیت بازارسازی آلامدا در FTX کار دشواری بود؛ چراکه معاملاتی که در صرافی‌های کریپتویی صورت می‌گیرند، معمولاً روی بلاک‌ چین‌ها ثبت نمی‌شوند. این داده‌ها در دفتر سفارش (Order Book) قابل مشاهده هستند. اما در دفتر سفارش نیز اطلاعات مربوط به اینکه چه کسی پشت معاملات است، نشان داده نمی‌شود.

بیشتر بخوانید: عمق بازار چیست و چه کاربردی دارد؟ توضیح Market Depth با نمودار

افشای روابط مالی آلامدا و اف تی ایکس

البته در بلاک چین‌های عمومی، اطلاعات مربوط به جریان ارزهای دیجیتال بین کیف پول‌ها را می‌توان دنبال کرد. براساس تحقیقات شرکت تحلیل AnChain.ai، کیف پول‌های آلامدا در فاصلۀ ۱ ژوئن ۲۰۲۲ و ۲۲ ژوئیه همان سال، بزرگ‌ترین سپرده‌گذار استیبل کوین‌ها در صرافی FTX و مهم‌ترین منبع تأمین نقدینگی این صرافی بوده‌اند. این داده‌ها نشان می‌دهد که آلامدا همچنان یک بازارساز بزرگ در صرافی FTX بود. البته آلامدا در واکنش به این بررسی‌ها و در دفاع از خود، بیان کرده بود که آنها تمامی مقررات و فرایندهای معمول این صرافی را، مشابه با سایر کاربران، رعایت می‌کنند.

داده‌های موجود در پلتفرم آرخام (Arkham)، پلتفرمی که اطلاعاتی دربارۀ نهادهای واقعی پشت آدرس‌های موجود در بلاک چین ارائه می‌دهد، نشان می‌داد که ۵۰ درصد سپرده‌گذاری و تسویۀ آلامدا از ابتدای ۲۰۱۸ توسط صرافی FTX انجام گرفته است. این داده‌ها همچنین نشان می‌دهند که ۲۲ درصد از واریز و برداشت‌های درون‌زنجیره‌ای (On-Chain) به کیف پول‌های FTX با کیف پول‌های متعلق به آلامدا مرتبط است. گرچه این آمارها اثبات نمی‌کنند که آیا آلامدا واقعا بزرگ‌ترین بازارساز FTX بوده یا خیر، اما نشان می‌دهند که مقدار قابل‌توجهی از دارایی‌های دیجیتال بین FTX و آلامدا همچنان رد و بدل می‌شدند.

بیشتر بخوانید: بهترین ردیاب‌های کیف پول ارز دیجیتال کدام‌اند؟

بر اساس داده‌های پلتفرم آرخام، حدود نیمی از حجم واریز و برداشت آلامدا از اوایل سال ۲۰۱۸ تا ۳۱ آگوست ۲۰۲۲ از طریق صرافی FTX انجام شده است. تصویر زیر، همین آمار از آلامدا را برای صرافی‌های مختلف نشان می‌دهد:

آغاز سقوط FTX

کوین دسک، باتوجه به این نگرانی‌ها، دست به تحقیقات گسترده‌ای زد. آنها در یادداشتی، صرافی FTX و آلامدا ریسرچ را به‌عنوان دو بخش اصلی امپراتوری «سم بنکمن فرید» در زمینۀ ارزهای دیجیتال معرفی کردند که هر دو غولی در حوزۀ فعالیت خود به حساب می‌آیند. کوین دسک تاکید داشت که گرچه این دو، کسب‌وکارهایی مستقل و مجزا از یکدیگرند، اما در یک نقطۀ مهم اشتراکاتی دارند، آن هم ترازنامۀ آلامدا است.

در این ترازنامه، رد پاهای پررنگی از FTX قابل مشاهده است؛ به‌ویژه، ارز دیجیتال FTT که این صرافی آن را صادر می‌کند. FTX به کسانی که این ارز دیجیتال را نگه می‌داشتند، تخفیف‌هایی برای انجام معاملات در آن صرافی می‌داد. البته نگهداری FTT توسط آلامدا به خودی خود عملی غیرقانونی نبود، اما نشان می‌داد که آلامدا بر پایۀ یک کوین که توسط شرکت خواهر او منتشر شده، استوار است و نه یک دارایی مستقل، مانند یک ارز فیات یا حتی یک ارز دیجیتال دیگر. درواقع این موضوع احتمال روابط غیرمعمول بین این دو را افزایش می‌داد.

آن گزارش این آمارها را نشان می‌داد: تا ۳۰ ژوئن، دارایی‌های شرکت بالغ بر ۱۴/۶ میلیارد دلار بود. بزرگترین دارایی آن ۳/۶۶ میلیارد دلار «FTT قفل نشده» بود. منظور از قفل نشده این بود که این توکن‌ها می‌توانستند مورد استفاده قرار گرفته و معامله شوند. سومین دارایی بزرگ آن ۲/۱۶ میلیارد دلار وثیقه در قالب توکن FTT بود. بدهی‌ها در ترازنامۀ آلامدا برابر با ۸ میلیارد دلار بوده که ۲۹۲ میلیون دلار آن نیز در قالب FTT بوده‌اند.

پیرو این گزارش، گرچه انتظار واکنش از سمت آلامدا یا FTX می‌رفت، اما نه کارولین الیسون، مدیرعامل وقت آلامدا و نه FTX حاضر به ارائۀ پاسخ یا اظهار نظری نشدند. سایر دارایی‌های آلامدا شامل ارزهای دیجیتال دیگری ازجمله SOL، SRM، MAPS، OXY و FIDA بود. همچنین ۱۳۴ میلیون دلار پول نقد و ۲ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در اوراق شرکت‌ها نیز وجود داشت.

روزشمار سقوط FTX

از آنجا که FTT را نمی‌توان به راحتی به پول نقد تبدیل کرد، این گزارش باعث ایجاد ترس در مورد ذخایر سرمایه‌ای در آلامدا ریسرچ و در نتیجه در FTX شد که کاتالیزوری برای سقوط این صرافی بود. خط زمانی سقوط FTX به‌این‌صورت است:

۲ نوامبر: این مقالۀ کوین دسک در ۲ نوامبر ۲۰۲۲ منتشر شد و باعث هجوم مشتریان به صرافی FTX و افزایش برداشت‌ها از آن صرافی گردید.

۷ نوامبر:‌ چانگ پنگ ژائو معروف به سی زی (CZ)، مدیر عامل بایننس در ۷ نوامبر اعلام کرد که تمام توکن‌های FTT شرکتش را خواهد فروخت.

۸ نوامبر:‌ در این روز، خبرهایی رسید مبنی بر اینکه FTX و بایننس به توافقاتی دست یافته‌اند و قرار است که  بایننس این صرافی را بخرد.

۹ نوامبر:‌ باوجود احتمال خریده شدن FTX توسط بایننس، فردای آن روز، یعنی در ۹ نوامبر، اعلام شد که نظر بایننس تغییر کرده و قصد خرید صرافی FTX را ندارد.

۱۰ نوامبر: کمیسیون اوراق بهادار باهاما در این تاریخ اظهار کرد آگاه است که وجوه مشتریان FTX به درستی مدیریت نشده‌اند و دارایی‌های FTX را مسدود نمود.

۱۱ نوامبر: در نهایت، در ۱۱ نوامبر ۲۰۲۲، صرافی FTX اعلام ورشکستگی کرد. سم بنکمن استعفا داد و جان جِی ری (John J. Ray III)، وکیلی که در بازسازی شرکت‌های مشکل‌دار تخصص دارد، مدیرعامل شد. براساس گزارشات، این صرافی حداقل ۸ میلیارد دلار بدهی داشت که نمی‌توانست به ۱ میلیون طلبکار خود پرداخت کند.

بیشتر بخوانید: خرید صرافی FTX چه نفعی برای بایننس دارد؟

تیم توسعه‌دهنده FTX

سم بنکمن فرید، اکنون در زندان به‌سر می‌برد و به دلایل مختلفی ازجمله سوءاستفاده از وجوه مشتریان FTX برای انجام سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر، کمک‌های مالی به شخصیت‌های سیاسی، کلاهبرداری و پولشویی مجرم شناخته شده است. اما در طول مسیری که صرافی FTX طی کرد، یعنی از زمانی که ساخته شد، به اوج رسید و درنهایت با سقوطی مرگبار مواجه شد و اعلام ورشکستگی کرد، بنکمن فرید تنها نبود.

اگر اخبار دادگاه‌های این صرافی را دنبال کرده باشید، نام‌های مختلفی از جمله، کارولین الیسون، مدیرعامل سابق آلامدا و نامزد سابق بنکمن فرید، را حتماً شنیده‌اید. او علیه بنکمن فرید شهادت داد و گفت که این ایدۀ بنکمن فرید بود که برای پیش‌گیری از فروپاشی آلامدا ریسرچ از وجوه مشتریان FTX استفاده کنند.

در این بخش، به معرفی افراد مختلف درگیر در FTX می‌پردازیم:

کارولین الیسون

• مدیرعامل سابق آلامدا ریسرچ
• همکار سم بنکمن فرید در جین استریت
• نامزد سابق سم بنکمن فرید

کارولین الیسون در اکثر دوران کار حرفه‌ای خود، مشغول کار معامله‌گری بوده است. در اکتبر ۲۰۲۱، الیسون به همراه سم ترابوکو (Sam Trabucco) پس از استعفای بنکمن فرید، هردو به‌عنوان مدیرعامل آلامدا منصوب شدند. پس از خروج ترابوکو از شرکت، الیسون در ماه اوت به‌تنهایی عنوان مدیر عامل را از آن خود کرد.

وال استریت ژورنال در گزارشی بیان کرده بود که الیسون در یک تماس ویدیویی به کارکنان آلامدا گفت که او یکی از چهار نفری است که از تصمیم ارسال وجوه مشتریان FTX به آلامدا آگاه بوده تا بدین‌ترتیب به آلامدا کمک کنند که تعهداتش را پرداخت کرده و از سقوط آن جلوگیری شود.

نیشاد سینگ

نیشاد سینگ (Nishad Singh) در روزهای اولیۀ آلامدا به این شرکت پیوست. مدتی بعد در سال ۲۰۱۹، در صرافی FTX به سمت مدیر مهندسی که زیر نظر مدیر ارشد فناوری، یعنی گری وانگ بود، منصوب شد.

سم ترابوکو

سم ترابوکو در سال ۲۰۱۹ به‌عنوان معامله‌گر به آلامدا پیوست. او در اکتبر ۲۰۲۱ به‌طور مشترک با کارولین الیسون به سمت مدیرعاملی ارتقا یافت. اما مدتی بعد در ماه اوت، استعفای خود را اعلام کرد و مشاور این شرکت شد. در ۸ نوامبر، زمانی که قرار بود بایننس صرافی FTX را بخرد، ترابوکو در توییتی نوشت:

امیدوارم راه پیش رو روشن‌تر باشد.

گری وانگ

گری وانگ، هم‌بنیان‌گذار آلامدا و FTX است. وی در هردو شرکت سمت مدیر ارشد فناوری را داشت. گری وانگ مانند سم بنکمن فرید عاشق شهرت و قرار گرفتن در مرکز توجهات نبود. در واقع، اطلاعات کمی دربارۀ وانگ وجود دارد. او به‌عنوان یک فرد پنهان اما مهم در ظهور و سقوط FTX توصیف می‌شود.

رامنیک آرورا

رامنیک آرورا (Ramnik Arora) مدیر محصول FTX بود. وی در سپتامبر سال ۲۰۲۰ از فیسبوک خارج شد و در اکتبر همان سال به FTX پیوست.

دن فریدبرگ

دن فریدبرگ (Dan Friedberg) وکیلی است که در مارس ۲۰۲۰ عضوی از تیم FTX شد. وی در این صرافی به‌عنوان مدیر رگولاتوری مشغول به کار شد. او ازجمله افرادی است که در پروندۀ FTX اتهامی متوجه او نیست؛ بااین‌حال، جزء معدود افراد نزدیک به سم بنکمن فرید به‌شمار می‌رود که حاضر به همکاری با دادستان‌ها در این پرونده نشد.

رایان سلامه

رایان سلامه (Ryan Salame) فارغ‌التحصیل سال ۲۰۱۵ از دانشگاه ماساچوست است. وی یکی از مدیران عامل اف تی ایکس دیجیتال مارکتس، واحد FTX مستقر در باهاما، بود.

کنستانس وانگ

کنستانس وانگ (Constance Wang) به‌عنوان مدیر عملیات صرافی FTX فعالیت می‌کرد. وی همچنین در کنار رایان سلامه، به‌عنوان مدیرعامل اف تی ایکس دیجیتال مارکتس نیز منصوب شده بود.

جن چان

جن چان (Jen Chan) در سمت مدیر مالی FTX کار می‌کرد. او اهل هنگ کنگ است و در سال ۲۰۱۸ با شروع همکاری با آلامدا به امپراتوری سم بنکمن فرید پیوست.

احتمال راه‌اندازی مجدد صرافی FTX

وال استریت ژورنال در ژوئن ۲۰۲۳ از احتمال راه‌اندازی مجدد FTX خبر داد. وال استریت ژورنال به نقل از مدیر عامل آن، جان ری نوشت:

                فرایند دعوت از طرف‌های ذینفع برای راه‌اندازی مجدد صرافی FTX آغاز شده است.

این تلاش‌ها و اخبار، بدون شک هم سیاست‌گذاران و هم اعضای جامعۀ کریپتو را شگفت‌زده کرده است؛ چراکه شهرت صرافی ضربه بزرگی خورده و روند پیچیدۀ جبران خسارت طلبکاران هنوز در حال رسیدگی است. پس از انتشار این خبر، توکن FTT با افزایشی حدود ۱۰ درصد در قیمت خود مواجه شد.

این پیشنهاد برای احیای FTX به افرادی که مطالبه‌ای از آن دارند، این فرصت را می‌دهد تا اوراق بهادار، توکن‌ها یا سایر مطالبات مالی را در قالب یک شرکت تازه تأسیس در خارج از ایالات متحده نگهداری کنند. پیش‌نویس این طرح، بدهکاران را به دسته‌های مختلف تقسیم می‌کند. کاربران صرافی FTX را به‌عنوان «مشتریان دات کام» (Dotcom Customers) و کاربران FTX US را به عنوان «مشتریان ایالات متحده» (U.S. Customers) طبقه‌بندی کرده است.

درواقع این پیشنهاد مربوط به مشتریان دات کام است. مدیر ورشکستگی پیشنهاد ایجاد یک شرکت جدید برای مشتریان دات کام را داده است که با مشارکت سرمایه‌گذاران ثالث تشکیل می‌شود و برای سرمایه‌گذاران آمریکایی غیرقابل دسترس خواهد بود. بااین‌حال، اوایل سال ۲۰۲۴ بود که توسط وکلای این شرکت در دادگاهی اعلام شد این طرح اجرا نخواهد شد؛ چراکه سرمایه‌گذاران و مشتریان چندان از آن استقبال نکردند.

امکانات صرافی FTX

گرچه همان‌طور که توضیح دادیم، صرافی FTX حداقل فعلاً دیگر فعالیتی ندارد، بااین‌حال بد نیست نگاهی به امکانات این صرافی بیندازیم تا ببینیم چه ویژگی‌هایی داشت که آن را به یکی از صرافی‌های محبوب در بازار ارزهای دیجیتال تبدیل کرده بود.

صرافی FTX طیف گسترده‌ای از خدمات را در قالب  نرم‌افزارهای موبایل و دسکتاپ ارائه می‌داد که دسترسی به آن را بسیار راحت می‌کرد. ازجملۀ این امکانات می‌توان به بازارهای نقدی (اسپات)، قراردادهای اختیار معامله، قراردادهای آتی، توکن‌های‌ لوریج‌دار و قراردادهای MOVE اشاره کرد.

قراردادهای آتی

معامله‌گران می‌توانستند با استفاده از بیش از ۱۰۰ جفت ارز آتی دارای سررسید و دائمی (Perpetual) با مارجین‌های حداکثر ۲۰ برابری، به سرمایه‌گذاری بر روی حرکات کوچک قیمت در ارزهای دیجیتال مهم، در قالب معاملات شورت (Short) و لانگ (Long) بپردازند. استیبل کوین‌هایی مانند یو اس دی کوین (USDC) و ترو یو اس دی (TUSD) به‌عنوان وثیقه برای باز کردن و حفظ موقعیت‌ها استفاده می‌شدند.

بیشتر بخوانید: موقعیت Short و Long چیست؟ با کاهش قیمت سود کنید!

قراردادهای اختیار معامله

معامله‌گران می‌توانستند اقدام به سفته‌بازی کرده، در مورد جهت قیمت آتی گمانه‌زنی کنند و با مجموعه‌ای از اختیارات خرید و فروش به پوشش ریسک موقعیت‌های باز خود بپردازند. این قراردادها اختیار خرید یا فروش به قیمت اعمال (Strike Price) را به دارندگان خود می‌دهند.

بیشتر بخوانید: قرارداد آپشن (Option Contract) یا اختیار معامله چیست؟

Move

قراردادهای موو (Move) به معامله‌گران این امکان را می‌دادند تا بدون توجه به جهت، روی تغییرات قیمت یک ارز دیجیتال در یک بازۀ زمانی سفته‌بازی کنند. این قراردادها درواقع نوعی بازی با نوسانات هستند. تا زمانی که قیمت ارز دیجیتال مورد نظر بیش از یک مقدار مشخص برحسب دلار تغییر کند، چه بالا برود و چه پایین، آن قرارداد سود می‌دهد.

بازارهای اسپات

صرافی FTX بیش از ۱۰۰ جفت ارز معاملاتی در بازار نقدی (اسپات) را ارائه می‌کرد. عموماً یکی از ارزها در هر جفت ارز، یکی از ارزهای دیجیتال مهم مانند بیت کوین (BTC)، اتریوم (ETH)، بایننس کوین (BNB)، چین لینک (LINK) و XRP بود.

آیا استفاده از صرافی FTX برای کاربران ایرانی پیشنهاد می‌شود

امروز دیگر امکان استفاده از این صرافی برای هیچکس وجود ندارد، اما حتی زمانی که این صرافی کار می‌کرد و مشکلی نداشت نیز ریسک استفاده از آن برای ایرانیان بسیار بالا بود. علت اصلی آن به تحریم‌ها برمی‌گردد. با وجود آنکه این صرافی درنظر بسیاری ازجملۀ صرافی‌های خوب، قابل اعتماد و با حجم نقدی بالا بود، هرگز پیشنهاد نمی‌شد که ایرانی‌ها از این پلتفرم استفاده کنند.

به‌دلیل خطرات تحریم همواره این احتمال وجود داشت تا ایرانیان گرفتار مشکلات تحریم شوند و دارایی‌هایشان مسدود شود. حل چنین مشکلی اصلاً ساده نیست و ممکن بود حتی باعث شود که هرگز شخص به دارایی‌اش دیگر دسترسی نداشته باشد و یا برای دسترسی به آن متحمل هزینه‌هایی گزاف شود.

جایگزین صرافی FTX برای ایرانیان

در حال حاضر بیشتر صرافی‌های بین‌المللی مهم احراز هویت را برای ارائه هرگونه خدمات، به‌ویژه برای واریز و برداشت، اجباری کرده‌اند. صرافی‌هایی مانند بایننس و کوکوین دیگر هیچ خدماتی به کاربران ساکن ایران ارائه نمی‌کنند، چراکه هیچ امکانی برای احراز هویت ایرانیان در این صرافی‌ها وجود ندارد. اما برخی از صرافی‌های خارجی هست که هنوز احراز هویت را اجباری نکرده‌اند و سطحی از خدمات را بدون KYC ارائه می‌کنند.

صرافی‌هایی مانند بینگ ایکس (BingX)، کوینکس (CoinEx) و مکسی (MEXC) از بهترین صرافی‌های ارز دیجیتال خارجی برای ایرانیان هستند. این صرافی‌ها هنوز هم بدون احراز هویت خدمات می‌دهند. کاربران ساکن ایران می‌توانند با ثبت نام بدون احراز هویت در این صرافی، تا سطح مشخصی خریدوفروش و واریز و برداشت انجام دهند. با وجود این، همیشه باید این ریسک را در نظر داشت که هرلحظه ممکن است احراز هویت در این صرافی‌ها هم اجباری شود.

سؤالات متداول

جمع‌بندی

صرافی FTX، زمانی یک صرافی برجسته در بازار ارزهای دیجیتال در کل جهان بود. این صرافی بستری را برای معاملات نقدی (اسپات)، ابزارهای مشتقه و معاملات اهرمی ارزهای دیجیتال فراهم می‌کرد. اما سقوط آن که یک گزارش در کوین دسک کاتالیزورش بود، منجر به ورشکستگیش شد و مدیران آن را با عواقب قانونی مواجه کرد.