به گزارش خبرنگار رکنا، اختلال دوقطبی ، که پیش تر با نام افسردگی شیدایی شناخته می شد، یک وضعیت سلامت روانی است که موجب نوسانات شدید خلقوخو میشود. این نوسانات شامل اوج های عاطفی، که به آن شیدایی یا نیمهشیدایی میگویند، و افتهای عاطفی یا افسردگی می شود. نیمهشیدایی به شدت شیدایی نیست.
زمانی که فرد دچار افسردگی میشود، ممکن است احساس غم یا ناامیدی کند و علاقه یا لذت از بیشتر فعالیت ها را از دست دهد. وقتی خلق و خو به سمت شیدایی یا نیمه شیدایی تغییر می کند، ممکن است فرد احساس هیجان، شادی، انرژی فراوان یا تحریک پذیری غیرعادی داشته باشد. این نوسانات خلقی می تواند بر خواب، انرژی، فعالیت، قضاوت، رفتار و توانایی تفکر شفاف تأثیر بگذارد.
دوره های نوسان خلقی از افسردگی به شیدایی ممکن است به ندرت یا چندین بار در سال رخ دهند. هر بار معمولا چند روز طول میکشد. بین دورهها، برخی افراد دورههای طولانی ثبات عاطفی دارند. برخی دیگر ممکن است به طور مکرر نوسان خلقی از افسردگی به شیدایی یا هر دو را به طور همزمان تجربه کنند.
اگرچه اختلال دوقطبی یک بیماری مادامالعمر است، می توان با پیروی از یک برنامه درمانی، نوسانات خلقی و سایر علائم آن را مدیریت کرد. در بیشتر موارد، متخصصان بهداشت از دارو و رواندرمانی برای درمان اختلال دوقطبی استفاده میکنند.
علائم اختلال دوقطبی شامل دورههای شیدایی (یا نیمهشیدایی) و افسردگی میشود که باعث نوسانات شدید خلقوخو، انرژی و رفتار میگردد.
علائم شیدایی و نیمه شیدایی
شیدایی و نیمهشیدایی دارای علائم مشابهی هستند، با این تفاوت که شیدایی شدیدتر است و ممکن است مشکلات بیشتری در کار، مدرسه، روابط اجتماعی و رفتار ایجاد کند. علائم این دورهها شامل موارد زیر است:
فعالیت زیاد یا انرژی فراوان و بیقرار بودن.
احساس اعتماد به نفس کاذب یا احساس توانمندی بیش از حد.
نیاز کمتر از معمول به خواب.
حرف زدن زیاد و سریع.
افکار تند و پرش از یک موضوع به موضوع دیگر.
حواسپرتی سریع.
تصمیمگیریهای نادرست، مانند خریدهای بیرویه یا ریسکهای خطرناک.
علائم دوره افسردگی عمده
دوره افسردگی عمده شامل علائمی است که باعث میشود فرد نتواند فعالیتهای روزانه خود را انجام دهد. علائم این دورهها شامل موارد زیر است:
احساس غم، ناامیدی یا پوچی.
از دست دادن علاقه یا لذت در اکثر فعالیتها.
تغییر در وزن (کاهش یا افزایش) بدون دلیل واضح.
بیخوابی یا خواب زیاد.
احساس بیقراری یا کندی حرکات.
خستگی یا کاهش انرژی.
احساس بیارزشی یا احساس گناه زیاد.
مشکل در تمرکز یا تصمیمگیری.
افکار خودکشی یا اقدام به خودکشی.
سایر ویژگی های اختلال دوقطبی
بعضی از افراد ممکن است ویژگیهای دیگری را نیز تجربه کنند:
اضطراب: همراه با احساس ترس از دست دادن کنترل.
مالیخولیا: احساس غم شدید و بیلذتی.
روانپریشی: قطع ارتباط با واقعیت و تجربه توهم یا افکار غیرواقعی.
علائم ممکن است در دوران بارداری یا با تغییرات فصلی بدتر یا بهتر شوند.
اختلال دوقطبی همچنین میتواند با علائم دیگری همراه باشد که تشخیص آن را در کودکان و نوجوانان دشوارتر میکند.
در ادامه، علائم اختلال دوقطبی به صورت جدول مقایسه ای بین دورههای شیدایی (یا نیمهشیدایی) و دورههای افسردگی ارائه شده است:
نوع دوره | علائم شیدایی و نیمهشیدایی | علائم افسردگی عمده |
---|---|---|
فعالیت و انرژی | فعالیت زیاد، انرژی فراوان و بیقراری | احساس خستگی و کاهش انرژی |
اعتماد به نفس | اعتماد به نفس کاذب، احساس توانمندی بیش از حد | احساس بیارزشی یا گناه زیاد |
الگوی خواب | نیاز کمتر به خواب | بیخوابی یا خواب زیاد |
حرف زدن | حرف زدن زیاد و سریع | کاهش تمایل به صحبت و ارتباط |
افکار و تمرکز | افکار تند، پرش از یک موضوع به موضوع دیگر | مشکل در تمرکز و تصمیمگیری |
حواسپرتی | حواسپرتی سریع | بیتوجهی یا کندی در انجام کارها |
تصمیمگیری | تصمیمگیریهای نادرست، مانند خریدهای بیرویه یا ریسکهای خطرناک | احساس تردید و مشکل در تصمیمگیری |
علاقه به فعالیتها | علاقه و هیجان زیاد به فعالیتها | از دست دادن علاقه یا لذت در اکثر فعالیتها |
خلق و خوی | احساس خوشی و اعتماد به نفس بیش از حد، یا تحریکپذیری بالا | احساس غم، ناامیدی یا پوچی |
افکار خودکشی | کمتر احتمال افکار خودکشی | احتمال بالای افکار یا تلاش برای خودکشی |
ویژگیهای اضافه | ممکن است روانپریشی و توهمات را تجربه کند | ممکن است اضطراب، مالیخولیا و روانپریشی وجود داشته باشد |
تشخیص علائم اختلال دوقطبی در کودکان و نوجوانان میتواند چالشبرانگیز باشد، زیرا علائم آنها اغلب با تغییرات طبیعی و نوسانات خلقوخوی دوران رشد یا واکنش به استرس و ترومای احتمالی اشتباه گرفته میشوند. با این حال، برخی از علائمی که ممکن است در کودکان و نوجوانان به اختلال دوقطبی اشاره داشته باشد، عبارتند از:
1. نوسانات خلقی شدید و طولانی
کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال دوقطبی معمولاً نوسانات شدید خلقی دارند که فراتر از تغییرات خلقوخوی معمول است.
این نوسانات میتوانند به سرعت بین شیدایی (یا نیمهشیدایی) و افسردگی تغییر کنند.
2. علائم شیدایی در کودکان و نوجوانان
انرژی و فعالیت زیاد: کودکان ممکن است فعالیت و انرژی بیشازحد و غیرقابل کنترل نشان دهند.
رفتار تکانشی و پرخطر: مثل ریسکهای غیرمنطقی، پرخاشگری یا بیپروا بودن.
اعتماد به نفس کاذب یا هیجان بیش از حد: احساس میکنند میتوانند هر کاری انجام دهند.
کمخوابی بدون احساس خستگی: نیاز به خواب کمتر از حد معمول و در عین حال انرژی زیاد.
3. علائم افسردگی در کودکان و نوجوانان
احساس غم و ناامیدی: کودکان ممکن است غمگین، عصبانی یا تحریکپذیر به نظر برسند.
از دست دادن علاقه به فعالیتها: کاهش علاقه به بازیها و فعالیتهایی که معمولاً از آنها لذت میبرند.
تغییرات وزنی و خواب: کاهش یا افزایش وزن بدون دلیل یا تغییرات شدید در خواب.
احساس خستگی یا بیارزشی: احساس بیارزشی، بیحوصلگی و کاهش انرژی.
4. رفتارهای عجیب و نامتعارف
کودکان مبتلا به اختلال دوقطبی ممکن است رفتارهای عجیب و غیرمعمول نشان دهند، مثل پرخاشگری شدید یا تحریکپذیری مکرر و طولانیمدت.
5. نوسانات خلقی سریع
نوسانات خلقی در کودکان ممکن است سریعتر از بزرگسالان رخ دهد و در طول روز بین حالتهای شیدایی و افسردگی در نوسان باشند.
6. تغییرات شدید در عملکرد روزانه
کاهش کارکرد در مدرسه، مشکلات در روابط اجتماعی و سختی در تنظیم رفتارهای روزانه.
7. احتمال همزمانی با سایر اختلالات
در کودکان و نوجوانان، اختلال دوقطبی میتواند با سایر اختلالات مثل ADHD، اضطراب، اختلال وسواسی-اجباری و PTSD همراه باشد، که تشخیص دقیقتر و مدیریت آن را دشوارتر میکند.
اگر والدین یا مربیان شاهد تغییرات ناگهانی و شدید در خلقوخو و رفتار کودک هستند که بهبود نمییابد یا به زندگی روزمره او لطمه میزند، بهتر است با یک متخصص سلامت روان مشورت کنند.
مشاوره و راهنمایی حرفهای: دریافت مشاوره از یک روانپزشک یا روانشناس کودک و نوجوان میتواند به تشخیص دقیقتر و مدیریت علائم کمک کند.
تشخیص زودهنگام و دریافت حمایت حرفهای به کودکان و خانوادهها کمک میکند تا بهتر با این شرایط مقابله کنند و از پیشرفت علائم جلوگیری کنند.
علت دقیق بروز اختلال دوقطبی هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما تحقیقات نشان میدهد که چندین عامل مهم میتوانند در ایجاد این اختلال نقش داشته باشند. این عوامل شامل موارد زیر هستند:
1. تفاوت های زیستی
افراد مبتلا به اختلال دوقطبی دارای تفاوتهای فیزیکی در مغز خود هستند. مطالعات تصویربرداری نشان دادهاند که ساختار و عملکرد مغز این افراد ممکن است متفاوت از افرادی باشد که به این اختلال دچار نیستند.
هرچند که اهمیت این تغییرات هنوز کاملاً شناخته نشده است، اما تحقیقات بیشتر ممکن است به کشف نقش این تغییرات در ایجاد اختلال کمک کند.
2. عوامل ژنتیکی
اختلال دوقطبی در بین افرادی که یکی از اعضای خانواده درجه اول (مانند والدین یا خواهر و برادر) به آن مبتلا است، بیشتر شایع است. این نشان میدهد که عوامل ژنتیکی نقش مهمی در بروز این اختلال دارند.
محققان همچنان به دنبال شناسایی ژنهای خاصی هستند که ممکن است در بروز اختلال دوقطبی موثر باشند. با این حال، این ژنها به تنهایی نمیتوانند اختلال دوقطبی را ایجاد کنند، بلکه در تعامل با عوامل دیگر نقش دارند.
3. عوامل محیطی و استرس زا
رویدادهای استرسزای زندگی، مانند از دست دادن عزیزان، تغییرات شدید در زندگی یا تجربیات تروماتیک، میتوانند نقش مهمی در بروز اولین دوره اختلال دوقطبی ایفا کنند.
تجربههایی مانند سوءاستفاده عاطفی، جسمی یا جنسی در کودکی نیز ممکن است خطر بروز این اختلال را افزایش دهد.
4. سوء مصرف مواد مخدر و الکل
مصرف مواد مخدر و الکل میتواند باعث افزایش خطر بروز اختلال دوقطبی شود. افرادی که از این مواد سوءاستفاده میکنند ممکن است علائم اختلال دوقطبی را تجربه کنند یا دچار نوسانات خلقی شدید شوند.
همچنین، سوءمصرف مواد میتواند علائم اختلال دوقطبی را در افرادی که به آن مبتلا هستند تشدید کند و موجب شود درمان این اختلال دشوارتر شود.
5. عدم تعادل شیمیایی در مغز
نوسانات در سطح برخی مواد شیمیایی مغز، مانند سروتونین، دوپامین و نوراپینفرین، ممکن است در بروز اختلال دوقطبی نقش داشته باشد. این مواد شیمیایی نقش مهمی در تنظیم خلق و خو، انرژی و رفتار دارند.
عدم تعادل در این مواد شیمیایی میتواند منجر به نوسانات شدید خلقی شود که یکی از ویژگیهای اختلال دوقطبی است.
6. ساختار و عملکرد غیرعادی مغز
بعضی از مطالعات نشان دادهاند که افراد مبتلا به اختلال دوقطبی ممکن است تغییراتی در ساختار و عملکرد نواحی خاصی از مغز داشته باشند که با تنظیم خلقوخو و احساسات مرتبط هستند.
این تغییرات ممکن است به بروز نوسانات خلقی شدید و دیگر علائم اختلال دوقطبی منجر شوند.
در ادامه، دلایل بروز اختلال دوقطبی به صورت جدول خلاصهنویسی شده ارائه شده است:
عامل | توضیحات |
---|---|
تفاوتهای زیستی | تفاوتهای فیزیکی در ساختار و عملکرد مغز افراد مبتلا به اختلال دوقطبی |
عوامل ژنتیکی | شیوع بالاتر اختلال در افرادی که یکی از بستگان درجه اول مبتلا دارند؛ نقش ژنها در بروز اختلال |
عوامل محیطی و استرسزا | رویدادهای استرسزا مانند از دست دادن عزیزان یا تجربههای تروماتیک دوران کودکی |
سوءمصرف مواد | افزایش خطر بروز یا تشدید اختلال دوقطبی با مصرف الکل و مواد مخدر |
عدم تعادل شیمیایی در مغز | نوسانات در سطح سروتونین، دوپامین و نوراپینفرین که بر خلقوخو و رفتار تأثیر دارند |
ساختار و عملکرد غیرعادی مغز | تغییرات در نواحی مغز مرتبط با تنظیم خلقوخو و احساسات |
اختلال دوقطبی میتواند به دلایل مختلف خطرناک باشد، بهویژه در صورتی که درمان نشده و بهطور مناسب مدیریت نشود. در ادامه، برخی از جنبههای خطرناک اختلال دوقطبی بیان شده است:
1. خطر رفتارهای پرخطر در دورههای شیدایی
در دورههای شیدایی یا نیمهشیدایی، افراد ممکن است دست به رفتارهای پرخطر بزنند، مانند خریدهای بیرویه، تصمیمگیریهای مالی نادرست، رانندگی با سرعت بالا، یا رفتارهای جنسی پرخطر.
این رفتارها میتوانند منجر به مشکلات مالی، قانونی یا حتی تهدید برای سلامتی خود فرد یا دیگران شوند.
2. خطر افسردگی شدید و تمایل به خودکشی
در دورههای افسردگی، افراد مبتلا به اختلال دوقطبی ممکن است دچار ناامیدی شدید، بیارزشی و افکار خودکشی شوند. در حقیقت، افراد مبتلا به اختلال دوقطبی در معرض خطر بالاتری برای اقدام به خودکشی هستند.
برای بسیاری از افراد مبتلا، افکار و احساسات خودکشی به دلیل شدت افسردگی میتواند به یک مسئله جدی و خطرناک تبدیل شود.
3. نوسانات شدید خلقی و تأثیر بر روابط
نوسانات شدید و ناگهانی خلقی ممکن است باعث ایجاد تنش و مشکلات در روابط با خانواده، دوستان و همکاران شود.
این مسائل میتواند به احساس انزوا و کاهش حمایت اجتماعی منجر شود و به سلامت روان فرد آسیب بزند.
4. مشکلات کاری و تحصیلی
علائم شدید و مدیریتنشده اختلال دوقطبی می تواند منجر به کاهش عملکرد کاری یا تحصیلی شود. از دست دادن شغل یا افت تحصیلی می تواند به افزایش استرس و نارضایتی منجر شود.
5. خطر سوءمصرف مواد مخدر و الکل
برخی از افراد مبتلا به اختلال دوقطبی ممکن است برای کاهش علائم به سوءمصرف مواد مخدر یا الکل روی بیاورند. این رفتارها میتواند علائم را تشدید کرده و درمان را دشوارتر کند.
6. مشکلات سلامتی جسمانی
اختلال دوقطبی میتواند به مشکلات جسمانی نیز منجر شود، از جمله بیماریهای قلبی، چاقی و مشکلات تیروئید. استرسهای ناشی از نوسانات خلقی میتواند سلامت جسمانی فرد را تحت تاثیر قرار دهد.
بله، اختلال دوقطبی تا حدی ارثی است. پژوهشها نشان میدهد که عوامل ژنتیکی نقش مهمی در بروز این اختلال دارند. افرادی که بستگان درجه اول آنها (مثل والدین یا خواهر و برادر) به اختلال دوقطبی مبتلا هستند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این اختلال قرار دارند.
در عین حال، ژنتیک تنها عامل موثر نیست و عوامل محیطی و تجربههای زندگی نیز میتوانند در بروز یا تشدید اختلال دوقطبی نقش داشته باشند. به عنوان مثال، رویدادهای استرسزا، مانند از دست دادن عزیزان یا تجربیات آسیبزا، ممکن است اولین دورههای اختلال دوقطبی را در افرادی که استعداد ژنتیکی دارند، بهوجود آورند.
به طور خلاصه، هرچند ژنتیک در افزایش خطر ابتلا به اختلال دوقطبی مؤثر است، این اختلال نتیجه تعامل عوامل ژنتیکی و محیطی است.
درمان اختلال دوقطبی به مدیریت نوسانات خلقی، کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی کمک میکند. روشهای اصلی درمان این اختلال شامل موارد زیر است:
1. دارو درمانی
داروهای تثبیتکننده خلقوخو: مانند لیتیوم که به کنترل نوسانات خلقی کمک میکند.
داروهای ضدافسردگی: برای مدیریت علائم افسردگی استفاده میشود، اما باید با احتیاط مصرف شوند تا شیدایی را تشدید نکنند.
داروهای ضد روانپریشی: برای افرادی که در دورههای شیدایی شدید دچار توهم یا هذیان میشوند، مفید است.
داروهای ضد اضطراب: برای کاهش اضطراب و بهبود خواب تجویز میشود.
2. رواندرمانی
درمان شناختی-رفتاری (CBT): به افراد کمک میکند الگوهای فکری منفی و رفتارهای ناسالم را شناسایی کرده و آنها را تغییر دهند.
رواندرمانی خانوادگی: شامل خانواده و عزیزان فرد میشود و به بهبود روابط و کاهش تنشهای خانوادگی کمک میکند.
آموزش روانی: به فرد و خانواده کمک میکند که درک بهتری از اختلال دوقطبی پیدا کنند و علائم را بهتر بشناسند.
درمان مبتنی بر ریتمهای اجتماعی و بینفردی: به فرد کمک میکند الگوهای منظم خواب و فعالیتهای اجتماعی را حفظ کند تا نوسانات خلقی کمتری داشته باشد.
3. سبک زندگی سالم
خواب کافی: تنظیم خواب میتواند به ثبات خلقوخو کمک کند، زیرا کمبود خواب میتواند شیدایی یا افسردگی را تحریک کند.
ورزش منظم: ورزشهای منظم، به ویژه ورزشهای آرامشبخش مانند یوگا و مدیتیشن، میتوانند خلقوخو را بهبود بخشند.
تغذیه مناسب: رژیم غذایی سالم و منظم، به همراه مصرف آب کافی، به سلامت کلی بدن و بهبود علائم کمک میکند.
4. پرهیز از مواد محرک
پرهیز از الکل و مواد مخدر، که میتواند علائم اختلال دوقطبی را تشدید کرده و درمان را دشوارتر کند.
5. پشتیبانی و گروههای حمایتی
شرکت در گروههای حمایتی برای افراد مبتلا به اختلال دوقطبی میتواند به فرد کمک کند تجربیات خود را با دیگران در میان بگذارد و حمایت بیشتری دریافت کند.
6. الکتروشوکدرمانی (ECT)
در موارد شدید که درمانهای دارویی و رواندرمانی مؤثر نبودهاند، ممکن است الکتروشوکدرمانی پیشنهاد شود. این روش، تحت نظارت پزشک و در شرایط خاص انجام میشود.
7. نظارت بر علائم و خودمراقبتی
شناسایی و پیگیری علائم اولیه نوسانات خلقی، از طریق یادداشت کردن احساسات و تغییرات خلقی. این به فرد کمک میکند تا در صورت بروز علائم جدید، سریعا اقدام به درمان کند.
در ادامه، روشهای درمان اختلال دوقطبی بهصورت جدول خلاصه شده است:
روش درمان | توضیحات |
---|---|
دارو درمانی | استفاده از داروهای تثبیتکننده خلقوخو (مانند لیتیوم)، داروهای ضدافسردگی، داروهای ضد روانپریشی و ضد اضطراب |
رواندرمانی | شامل درمان شناختی-رفتاری (CBT)، رواندرمانی خانوادگی، آموزش روانی و درمان مبتنی بر ریتمهای اجتماعی |
سبک زندگی سالم | تنظیم خواب، ورزش منظم (مانند یوگا)، تغذیه مناسب برای حفظ ثبات خلقوخو و بهبود سلامت کلی |
پرهیز از مواد محرک | پرهیز از الکل و مواد مخدر که علائم را تشدید میکنند |
گروههای حمایتی | شرکت در گروههای حمایتی برای دریافت پشتیبانی و به اشتراک گذاشتن تجربیات |
الکتروشوکدرمانی (ECT) | در موارد شدید که دیگر روشها مؤثر نبودهاند، تحت نظارت پزشک انجام میشود |
نظارت بر علائم و خودمراقبتی | شناسایی علائم اولیه نوسانات خلقی از طریق ثبت تغییرات خلقی و احساسات برای اقدام به درمان زودهنگام |
هرچند درمانهای گیاهی ممکن است بهعنوان مکملی برای مدیریت علائم بهکار روند، اما نمیتوانند جایگزین درمانهای رسمی مانند داروهای تثبیتکننده خلق و مشاوره روانشناسی شوند. در اینجا چند گیاه که ممکن است به کاهش برخی علائم اختلال دوقطبی کمک کنند، آورده شده است:
علف لیمو: این گیاه به دلیل خاصیت آرامبخشی خود ممکن است به کاهش اضطراب و استرس کمک کند و در کنترل خلقهای ناپایدار مفید باشد.
مریمگلی: برخی از مطالعات نشان میدهند که مریمگلی میتواند به کاهش استرس و اضطراب کمک کند و تأثیرات مثبت در افزایش خلق و کارکرد ذهنی داشته باشد.
سنبل الطیب: برای تسکین اضطراب و کمک به خواب بهکار میرود. خواب نامناسب میتواند بر خلق و خو تاثیرگذار باشد.
مغز گردو: این گیاه بهطور سنتی برای حمایت از سلامت روان و کاهش علائم افسردگی و اضطراب استفاده میشود.
اسطوخودوس: اثرات آرامبخش اسطوخودوس میتواند به کاهش اضطراب و استرس کمک کند، که این میتواند به مدیریت نوسانات خلقی کمک کند.
نکته مهم: استفاده از گیاهان دارویی برای درمان اختلال دوقطبی باید تحت نظر پزشک باشد. در بسیاری از موارد، داروهای تجویزی (مانند لیتیوم، داروهای تثبیتکننده خلق و ضد افسردگی) برای کنترل علائم و جلوگیری از عود بیماری ضروری هستند. همیشه قبل از شروع درمانهای گیاهی با پزشک خود مشورت کنید تا از تداخلات دارویی و اثرات جانبی احتمالی جلوگیری کنید.
زندگی با افراد دارای اختلال دوقطبی میتواند چالشبرانگیز باشد، اما با درک، صبر و حمایت، روابط میتواند سالم و مثبت باقی بماند. در اینجا یک جدول خلاصه از نکات اصلی درباره زندگی با افراد مبتلا به اختلال دوقطبی آورده شده است:
مورد | شرح |
---|---|
درک بیماری و علائم آن | آگاهی از نوسانات خلقی (شیدایی و افسردگی) و دورههای تثبیت که میتواند به واکنشهای مناسب کمک کند. |
حمایت عاطفی و عملی | حمایت در دورههای شیدایی و افسردگی، و تشویق به درمان و پیروی از برنامه درمانی و جلسات مشاوره. |
تنظیم انتظارات واقعبینانه | آمادگی برای تغییرات خلقی و پذیرش محدودیتهای فرد در دورههای مختلف بیماری. |
مراقبت از خود | حفظ تعادل در زندگی، داشتن شبکه حمایتی، ایجاد مرزهای سالم برای حفظ سلامت روان خود و مراجعه به مشاوره در صورت نیاز. |
ارتباط باز و صادقانه | برقراری ارتباط صادقانه برای بیان احساسات و نیازها، شناسایی علائم پیشهنگامی و کمک به پیشگیری از بروز بحرانها. |
نظارت بر مصرف دارو | کمک به فرد برای پیروی از درمان دارویی منظم و جلوگیری از خودداری از دارو بهویژه در دورههای شیدایی. |
مدیریت بحرانها | داشتن برنامه اضطراری و آمادگی برای مواجهه با بحرانهای روانی با تماس با پزشک یا اورژانس روانی. |
اختلال دوقطبی ویژگیهایی چون تغییرات شدید در خلق و خو (شیدایی و افسردگی) دارد که میتواند تأثیر زیادی بر روابط خانوادگی، اجتماعی و کاری بگذارد. در اینجا نکاتی برای زندگی بهتر با افراد دارای اختلال دوقطبی آورده شده است:
1. درک بیماری و علائم آن
آگاهی از نوسانات خلقی: افراد مبتلا به اختلال دوقطبی ممکن است از حالت شیدایی (افزایش انرژی، بیقراری، خوشحالی بیش از حد) به افسردگی (احساس غم، خستگی، از دست دادن علاقه به فعالیتها) منتقل شوند. آگاهی از این تغییرات میتواند به شما کمک کند تا واکنشهای مناسبتری نشان دهید.
شناخت دورههای تثبیت: افراد مبتلا به این اختلال گاهی اوقات در دورههایی از ثبات قرار دارند که در آنها خلق و خوی آنها نسبتا عادی است. در این دورهها میتوانند از نظر اجتماعی و کاری عملکرد بهتری داشته باشند.
2. حمایت عاطفی و عملی
پشتیبانی در دورههای شیدایی و افسردگی: در دورههای شیدایی، ممکن است فرد رفتارهای بیپروا یا پرخطر نشان دهد. در دوران افسردگی، ممکن است احساس بیارزشی یا ناامیدی کند. در این مواقع، مهم است که به فرد نشان دهید که از او حمایت میکنید.
تشویق به درمان و مدیریت بیماری: افراد مبتلا به اختلال دوقطبی باید تحت درمانهای دارویی و رواندرمانی قرار گیرند. کمک به فرد برای پیروی از برنامه درمانی و حضور در جلسات مشاوره میتواند بسیار مفید باشد.
3. تنظیم انتظارات واقعبینانه
آمادگی برای تغییرات در خلق و خو: ممکن است فرد در یک روز شاد و پرانرژی باشد و در روز بعد دچار افسردگی شود. درک اینکه این تغییرات به دلیل اختلال دوقطبی است، به شما کمک میکند تا واکنشهای خود را تنظیم کنید و از سرزنش یا بیصبری اجتناب کنید.
درک محدودیتها: ممکن است فرد در مواقعی نتواند به وظایف روزمرهاش عمل کند. پذیرش این که اختلال دوقطبی به معنای ضعف شخصی نیست، بلکه یک بیماری است، میتواند به حفظ روابط کمک کند.
4. مراقبت از خود
حفظ تعادل در زندگی خود: زندگی با فردی که اختلال دوقطبی دارد ممکن است فشار زیادی به شما وارد کند. بنابراین مراقبت از سلامت جسمی و روانی خود بسیار مهم است. داشتن شبکه حمایتی از دوستان یا خانواده و حتی در صورت نیاز مراجعه به مشاوره میتواند مفید باشد.
مرزهای سالم ایجاد کنید: برای حفظ سلامت روان خود، باید مرزهایی برای حمایت از فرد مبتلا تعیین کنید تا احساس نکنید که باید تمام وقت خود را صرف مراقبت از او کنید.
5. ارتباط باز و صادقانه
صحبت کردن درباره احساسات و نیازها: ارتباط باز و صادقانه برای هر نوع رابطهای ضروری است. اگر چیزی شما را ناراحت میکند، باید آن را با دقت و بدون قضاوت به فرد مبتلا منتقل کنید. این باعث میشود که هر دو طرف بتوانند نیازهای یکدیگر را بهتر درک کنند.
کمک به شناسایی علائم پیشهنگامی: بسیاری از افراد مبتلا به اختلال دوقطبی میتوانند پیش از آغاز یک دوره شیدایی یا افسردگی نشانه هایی را شناسایی کنند. با کمک و آگاهی، میتوانند از شدت علائم پیشگیری کنند. اگر این علائم را بشناسید، میتوانید به فرد کمک کنید تا اقدامات پیشگیرانه انجام دهد.
6. نظارت بر مصرف دارو
کمک به پیروی از درمان دارویی: یکی از جنبههای مهم در مدیریت اختلال دوقطبی، مصرف منظم دارو است. ممکن است فرد مبتلا به اختلال دوقطبی در برخی مواقع از مصرف دارو خودداری کند، بهخصوص در دورههای شیدایی. پشتیبانی در پیروی از رژیم دارویی میتواند از بروز بحرانها جلوگیری کند.
7. مدیریت بحرانها
آمادهباش برای بحرانها: اختلال دوقطبی ممکن است به بحرانهایی منجر شود که نیاز به مراقبت فوری دارند. در چنین مواقعی، داشتن یک برنامه اضطراری، مانند تماس با پزشک یا اورژانس روانی، مهم است.
زندگی با فرد مبتلا به اختلال دوقطبی ممکن است سخت باشد، اما با احترام، درک، حمایت و رعایت مرزها، می توانید روابط سالم و مفیدی برقرار کنید. در نهایت، باید به این نکته توجه کنید که درمان صحیح و مدیریت بیماری میتواند به فرد کمک کند تا زندگی بهتری داشته باشد.
مقایسهای بین خصوصیات و ویژگیهای اختلال دوقطبی در سنین مختلف (کودکی، نوجوانی و بزرگسالی) و روشهای درمانی متناسب با هر گروه سنی ارائه شده است:
سن | ویژگیهای اختلال دوقطبی | درمانها و روشهای پیشنهادی |
---|---|---|
کودکی | - تغییرات شدید خلق و خوی
- تحریکپذیری و طغیانهای ناگهانی - مشکلات تمرکز و توجه - نوسانات انرژی و فعالیت |
- رواندرمانی فردی یا خانوادگی
- آموزش مدیریت احساسات - در موارد خاص، دارودرمانی با احتیاط و با دوز پایین |
نوجوانی | - نوسانات شدید بین حالتهای شیدایی و افسردگی
- رفتارهای مخاطرهآمیز - میل به انزوا و گوشهگیری - کاهش عملکرد تحصیلی و اجتماعی |
- درمان شناختی-رفتاری (CBT)
- درمان خانوادهمحور - مشاوره تحصیلی و اجتماعی - دارودرمانی با دقت و نظارت |
بزرگسالی | - دورههای شیدایی و افسردگی کاملتر و متمایزتر
- احساس بیثباتی عاطفی - تغییرات در روابط و عملکرد شغلی - مشکلات خواب و الگوهای نامنظم انرژی |
- دارودرمانی (لیتیوم، ضدافسردگیها)
- رواندرمانی (CBT، رفتاردرمانی دیالکتیکی) - حمایت اجتماعی و گروههای پشتیبانی - مدیریت استرس و بهبود سبک زندگی |