به گزارش خبرآنلاین از اصفهان، حوادث طبیعی ناگهانی و خسارت‌های سنگینی که طی ماه های اخیر به باغات سمیرم وارد شده، تنها نمایانگر بخش کوچکی از اثرات وسیع تغییرات اقلیمی در استان اصفهان است. دمای هوا در این استان طی دهه‌های اخیر به طور قابل توجهی افزایش یافته و بارش‌های سالانه به طور مستمر کاهش داشته است.
طبق آمار سازمان هواشناسی ایران، اصفهان در طول ۵۰ سال گذشته شاهد کاهش چشمگیر بارش‌ها بوده است. متوسط بارش سالانه در این استان از حدود ۱۶۰ میلی‌متر در دهه ۱۳۵۰ به حدود ۱۱۰ میلی‌متر در دهه ۱۴۰۰ کاهش یافته که بیانگر یک افت ۳۰ درصدی است. این کاهش، در کنار افزایش دما، موجب افزایش فشار بر منابع آب زیرزمینی و سطحی استان شده است.
محمدحسین امینی، استاد اقلیم‌شناسی، در این باره توضیح می‌دهد: افزایش دما به دلیل تغییرات اقلیمی، اصفهان را به منطقه‌ای خشک‌تر تبدیل کرده است. به طور متوسط دمای سالانه استان طی نیم‌قرن اخیر، حدود ۲ درجه سانتی‌گراد افزایش داشته و این افزایش دما به‌طور مستقیم موجب افزایش تبخیر و از دست رفتن منابع آبی سطحی و زیرزمینی شده است.
اصفهان طی دهه‌های اخیر با کمبود جدی آب روبرو بوده که این موضوع هم به دلیل کاهش بارش‌ها و هم افزایش تقاضای آب در بخش‌های مختلف، مانند شرب شدت یافته است. کاهش سطح منابع آب زیرزمینی در این استان به حدی بوده که اکنون پدیده فرونشست زمین به یکی از مهم‌ترین تهدیدات زیست‌محیطی و میراثی در این منطقه تبدیل شده است.
طبق آمار سازمان زمین‌شناسی ایران، نرخ فرونشست زمین در برخی مناطق اطراف اصفهان به بیش از ۱۸ سانتی‌متر در سال رسیده است که این میزان یکی از بالاترین نرخ‌های فرونشست در جهان محسوب می‌شود.
علی رضایی، کارشناس آب و زمین‌شناسی، به خبرآنلاین می‌گوید: فرونشست زمین به دلیل برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی رخ می‌دهد. این پدیده نه تنها به سازه‌ها و زیرساخت‌های شهری آسیب می‌رساند، بلکه به کشاورزی و حاصلخیزی خاک نیز لطمه وارد می‌کند و موجب تخریب زمین‌های کشاورزی می‌شود.
وی افزود: فرونشست در اصفهان ویژه است؛ چرا که تخلیه آبخوان دشت برخوار_ اصفهان منجر به نابودی تمدن فلات مرکزی شده است علاوه بر آسیب به منازل مسکونی، تاسیسات و زیرساخت‌ها، پدیده فرونشست بیش از ۶ هزار بنای تاریخی و میراثی که برخی از آن‌ها ثبت جهانی هم شدند را با تخریب مواجه ساخته است.
اثرات تغییرات اقلیمی بر رودخانه زاینده‌رود
یکی از پیامدهای قابل مشاهده تغییرات اقلیمی در اصفهان، کاهش دبی رودخانه زاینده‌رود است. زاینده‌رود که روزگاری منبع اصلی تأمین آب کشاورزی و شرب این منطقه بود، اکنون در بیشتر ایام سال خشک است و آب تنها ۱۱۵ کیلومتر از مسیر ۴۴۲ کیلومتری زاینده‌رود جریان دارد.
طبق آمار شرکت آب منطقه‌ای استان اصفهان، میزان آب ورودی به زاینده‌رود در سال‌های اخیر به کمترین حد خود رسیده و مدیریت نادرست منابع آب و عدم شفافیت در منابع و مصارف آب نیز بر این وضعیت بحرانی دامن زده است.
علیرضا امینی در این خصوص به خبرآنلاین می‌گوید: خشک شدن زاینده‌رود نه تنها کشاورزی اصفهان را به شدت تحت تاثیر قرار داده بلکه بر تنوع زیستی و زیست‌بوم‌های اطراف رودخانه نیز تاثیرات منفی داشته است. از دست رفتن این زیستگاه‌ها به کاهش گونه‌های گیاهی و جانوری منجر می‌شود و اکوسیستم منطقه را به شدت مختل کرده است.
حکمرانی غلط منابع آب و خشکی عروس تالاب‌های ایران
وی افزود: هنوز تبعات خشکی تالاب گاوخونی به طور کامل دامن مرکز کشور را نگرفته است. خشکی عروس تالاب‌های ایران به وضوح می‌تواند به عنوان تغییرات اقلیمی و حکمرانی غلط منابع آب مورد مطالعه قرار گیرد.
از سوی دیگر، وزش بادهای شدید و ناگهانی که اخیراً در سمیرم رخ داد و به باغات سیب خسارت زد، تنها نمونه‌ای از ناهنجاری‌های جوی اخیر در اصفهان است. طوفان‌ها با سرعت بیش از ۱۲۰ کیلومتر بر ساعت، بارش‌های ناگهانی و تغییرات شدید دما، همگی نشان از بی‌ثباتی الگوهای آب‌وهوایی در این منطقه دارند.
این ناهنجاری‌های جوی نه تنها به محصولات کشاورزی آسیب می‌رسانند، بلکه برای کشاورزان منطقه، شرایط اقتصادی و معیشتی بسیار دشواری را ایجاد کرده‌اند
در همین ارتباط، منصور شیشه‌فروش، مدیرکل مدیریت بحران استان اصفهان، به خبرآنلاین می‌گوید: این ناهنجاری‌های جوی نه تنها به محصولات کشاورزی آسیب می‌رسانند، بلکه برای کشاورزان منطقه، شرایط اقتصادی و معیشتی بسیار دشواری را ایجاد کرده‌اند. پیش از این، کشاورزان می‌توانستند برای برداشت و تولید محصولات خود به الگوهای فصلی اتکا کنند، اما اکنون با تغییرات جوی پیش‌بینی‌ناپذیر، از جمله بارش‌های ناگهانی و طوفان‌ها، مواجه‌اند که به شدت به محصولات آن‌ها لطمه می‌زند.
افزایش دما در اصفهان به‌ویژه در تابستان، مشکلات زیادی را برای منابع طبیعی و زیستی این استان ایجاد کرده است. مناطق بیابانی استان به سرعت در حال گسترش هستند و پدیده بیابان‌زایی شدت یافته است. افزایش دمای روزانه و شبانه باعث تبخیر بیشتر آب از خاک می‌شود و رطوبت طبیعی خاک را از بین می‌برد. این امر موجب می‌شود تا پوشش گیاهی در مناطق نیمه‌خشک و خشک از بین برود و روند بیابان‌زایی سرعت بگیرد.
رضا دانشور، پژوهشگر محیط‌زیست، می‌گوید: افزایش دما و کاهش بارندگی، پدیده‌ای است که باعث نابودی پوشش گیاهی طبیعی شده و به ایجاد بیابان‌های جدید کمک کرده است. این موضوع بر گسترش بیابان‌های اطراف اصفهان تأثیر منفی می‌گذارد و فرسایش خاک و ریزگردها را نیز افزایش می‌دهد.
کاهش امنیت غذایی و افزایش بیکاری در استان
وی می افزاید: همچنین، کشاورزی به عنوان یکی از پایه‌های اقتصادی در استان اصفهان، به شدت از تغییرات اقلیمی آسیب دیده است. در نتیجه کاهش بارش‌ها و خشکسالی، بسیاری از کشاورزان با افت شدید محصولات روبرو شده و حتی مجبور به ترک زمین‌های خود شده‌اند. این مسئله باعث افزایش نرخ بیکاری و کاهش درآمد خانوارهای روستایی شده است.
کشاورزان بسیاری به دلیل خسارت‌های ناشی از تغییرات اقلیمی مجبور به رها کردن حرفه خود شده‌اند و این وضعیت باعث کاهش امنیت غذایی و افزایش بیکاری در استان شده است. اگر این روند ادامه یابد، نه تنها امنیت غذایی استان بلکه اقتصاد کشاورزی نیز به خطر می‌افتد.
استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر مانند خورشیدی و بادی می‌تواند وابستگی به منابع آبی را کاهش دهد و به کاهش مصرف آب در صنایع و سایر بخش‌های مصرفی کمک کند. اصفهان با توجه به تعداد روزهای آفتابی بالا و وزش باد مناسب، ظرفیت خوبی برای تولید انرژی تجدیدپذیر دارد و می‌تواند با برنامه‌ریزی‌های دقیق از این پتانسیل بهره ببرد
کارشناسان بر هشدار زودهنگام برای کمک به کشاورزان در برابر شرایط جوی نامساعد تأکید دارند. سامانه‌های هشدار زودهنگام می‌توانند اطلاعات لازم را درباره تغییرات آب‌وهوایی و وقوع طوفان‌ها، بارش‌های ناگهانی و سایر پدیده‌های جوی به کشاورزان ارائه دهند تا بتوانند برای حفاظت از محصولات خود اقدامات لازم را انجام دهند.
توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و کاهش وابستگی به منابع آبی
استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر مانند خورشیدی و بادی می‌تواند وابستگی به منابع آبی را کاهش دهد و به کاهش مصرف آب در صنایع و سایر بخش‌های مصرفی کمک کند. اصفهان با توجه به تعداد روزهای آفتابی بالا و وزش باد مناسب، ظرفیت خوبی برای تولید انرژی تجدیدپذیر دارد و می‌تواند با برنامه‌ریزی‌های دقیق از این پتانسیل بهره ببرد.
تغییرات اقلیمی در استان اصفهان تأثیرات عمیقی بر کشاورزی، منابع آبی، زیست‌بوم و زندگی مردم داشته و این استان را با بحران‌های زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی مواجه کرده است. خسارت‌های اخیر به باغات سمیرم تنها بخش کوچکی از پیامدهای تغییرات اقلیمی است و برای مقابله با این وضعیت، نیاز به اجرای راهکارهای علمی، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین، افزایش آگاهی کشاورزان و همکاری میان‌دستگاهی وجود دارد.
اصفهان به عنوان یکی از استان‌های کشاورزی و صنعتی ایران نیازمند اقدامات فوری و جامع برای مقابله با چالش‌های اقلیمی و زیست‌محیطی است. با برنامه‌ریزی‌های دقیق و همکاری همه‌جانبه، می‌توان از این بحران‌ها عبور کرد و آینده‌ای پایدارتر و ایمن‌تر برای مردم و محیط‌زیست استان اصفهان فراهم ساخت.
