دو سال قبل پس از فیلتر پلتفرم‌هایی نظیر اینستاگرام، بسیاری از کسب‎‌وکارهای ایرانی که از طریق این پلتفرم‌های مجازی مشغول فعالیت و فروش محصولات خود بودند، آسیب دیدند و ضررهای زیادی را متحمل شدند، به طوریکه بسیاری از آنان با ورشکستگی مواجه شده و حتی به دلیل عدم وصول چک‌های خود به زندان رفتند.

 

فیلترینگ با هدف جلوگیری از دسترسی کاربران به وبگاه‌های مغایر با قوانین و سیاست‌های جمهوری اسلامی از سوی شرکت مخابرات صورت می‌گیرد و مجموعه‌ای از اقداماتی است که برای اعمال محدودیت و نظارت سازمان‌یافته و هدف‌دار بر دسترسی به محتوای وبگاه‌ها و استفاده از خدمات اینترنتی برای کاربران است.

 

پس از این اعمال فیلترینگ، شاهد استفاده همگانی از فیلترشکن و تشکیل مافیای آن شدیم؛ مافیایی که سود خود را در اعمال بیشتر فیلترها می‌بیند. ستار هاشمی، وزیر ارتباطات توضیحاتی درمورد ساماندهی فیلترشکن‌ها در هجدهم مهرماه و در حاشیه جلسه هیات دولت بیان کرد و گفت که «حدود دو سوم کاربران از فیلترشکن‌ها استفاده می‌کنند.»

 

هاشمی همچنین درباره فروشندگان فیلترشکن‌ها تاکید کرد که «کارهای امنیتی و اطلاعاتی در این خصوص انجام شده است اما به دلایل فنی شاید این‌ بررسی‌ها راهگشا نباشد و در کوتاه‌مدت نتواند تأثیر بگذارد. اگر روی گردش مالی فروش فیلترشکن که در داخل کشور اتفاق می‌افتد تمرکز کنید، این مبالغ به سمت رمزارزی می‌رود و امکان پایش وجود ندارد.»

 

گزارش دقیقی از ارقام هزینه‌های فیلترشکن و تحمیل آن بر سبد هزینه‌های خانوارها ارائه نشده است. طبق گفتۀ حسین آصفری، نماینده مجلس یازدهم، در خردادماه سال ۱۴۰۲ فروشندگان فیلترشکن‌ گردش مالی بیش از ۵۰ هزار میلیارد تومانی داشته‌اند. با توجه به اینکه حدود دو سوم کاربران ایرانی به استفاده از این ابزار روی آورده‌اند، این موضوع نه‌تنها بر سبد هزینه‌های خانوارها تأثیر گذاشته، بلکه به ایجاد یک بازار غیرشفاف و سودآور برای فروشندگان فیلترشکن نیز منجر شده است.

 

یکی از شعارهای دولت چهاردهم و دکتر پزشکیان، رفع فیلتر بود که تاثیر زیادی بر افزایش سبد رای او داشت و در روزهای اخیر صحبت‌های بیشتری در مورد آن مطرح می‌شود. همزمان با افزایش تحرکات دولت برای رفع فیلترینگ، شاهد تجمعاتی هستیم که خواهان اعمال فیلتر بیشتر اند. در شرایطی که دولت هم از سوی این بخش و هم از سوی فروشندگان فیلترشکن تحت فشار است، چطور خواهد توانست به وعده مهم خود عمل کرده و فیلترینگ را رفع کند؟

 

جواد آرین‌منش، نماینده سابق مجلس در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به اینکه رفع فیلتر یکی از شعارهای اصلی دکتر پزشکیان در ایام انتخابات بود، اظهار کرد: هدف افرادی که فیلتر را اعمال کردند این بود که مردم به پیام‌رسان‌هایی مانند اینستاگرام، تلگرام و امثالهم دسترسی نداشته باشند. استدلال آنان این است که این پلتفرم‎‌ها با فرهنگ ما همخوانی ندارد و سبب تخریب نظام می‌شود و بر همین اساس اعمال فیلتر کردند.

 

وی با اشاره به فراگیر شدن استفاده از فیلترشکن، افزود: این فیلترینگ گسترده سبب شد اکنون از دانش‌آموز دبستانی گرفته تا افراد کهنسال، همه مجهز به فیلترشکن‌های پولی یا رایگان شده و استفاده از فیلترشکن امری کاملا فراگیر شود که قطعا آسیب‌های اخلاقی به مراتب بدتری را دارد، زیرا با فیلترشکن می‌توان به هر گونه محتوایی دست یافت. وقتی نه‌تنها اهداف اولیه از اعمال فیلتر برآورده نشده، بلکه حتی باعث شده بخشی از پول مردم به جیب مافیای فروش فیلترشکن ریخته شود و آسیب‌های اخلاقی بیشتری را هم در پی داشته باشد، چه دلیلی دارد ما باز هم به این سیاست ادامه دهیم؟

 

این نماینده سابق مجلس اضافه کرد: بنده معتقدم اکثر افرادی که با رفع فیلتر مخالفت می‌کنند، منافعی در این جریان دارند، کما اینکه شاهد هستیم بیشترین سود فیلترینگ را فروشندگان فیلترشکن‌ها می‌برند. اصل منطق فیلترینگ، این بود که برخی معتقدند این پلتفرم‌های خارجی مشکلات اخلاقی به بار می‌آورند، اما اکنون نتیجه چندین سال فیلتر چه شده است؟ عملا اتفاقی افتاده که در مورد ماهواره و محدودیت‌هایی از این دست داشتیم.

 

آرین‌منش خاطرنشان کرد: در مجلس قانونی تصویب شد مبنی بر منع استفاده از گیرنده‌های ماهواره‌ای و راهکارهای سفت و سختی هم برای اجرای این قانون اعمال شد. اما آیا در حقیقت این قانون اجرا شد؟ اینکه قانونی وضع شود و مردم آن را نقض کنند، به نفع نظام نیست و سبب شکستن ابهت نظام می‌شود. بنابراین دلیلی ندارد که فیلترینگ ادامه یابد.

 

وی در خصوص نحوه اجرای وعده دکتر پزشکیان مبنی بر رفع فیلتر با وجود مخالفت شدید برخی از افراد و فشار مافیای فروش فیلترشکن، بیان کرد: معتقدم قطعا هر چه قدر این افراد مخالف ادعا می‌کنند نگران مسائل اخلاقی هستند، بیش از آن میزان، رئیس‌جمهور و دولت به طور واقعی نگران این مسئله اند. اما فیلترینگ راهکار این موضوع نیست و باید در این سیاست تجدیدنظر شود. 

 

این فعال سیاسی با تاکید بر اینکه قطعا سیاست فیلتر شکست‌ خورده است، گفت: راه مقابله با آسیب‌های فضای مجازی محدودیت‌سازی نیست، بلکه ایجاد مصونیت از طریق ارتقای آگاهی مردم است. برای حل مسائل فرهنگی، نیازمند کار فکری-فرهنگی، تشریح آسیب‌ها و اجرای راهکارها توسط خود مردم هستیم.

 

آرین‌منش با اشاره به تجمعات حامیان فیلترینگ، اظهار کرد: از نظر من افرادی که این تجمعات را برگزار می‌کنند، یا در واقع متوجه اصل واقعیت‌های جامعه نیستند یا منافعی را در فیلتر دارند. این افراد به اهداف خود در اعمال فیلتر نرسیده‌اند، چرا که اگر هدف آنان محقق شده بود، میلیون‌ها نفر از فیلترشکن استفاده نمی‌کردند. این سیاست ناکارآمد و شکست‌خورده‌ای است که قطعا نیاز به بازبینی دارد.