کهکشان چرخ گاری
کهکشان چرخ گاری (Cartwheel Galaxy) یکی از کهکشان‌های منحصر به فرد و نادر در کهکشان‌های موجود در جهان است که در فاصله‌ای حدود ۵۰۰ میلیون سال نوری از زمین و در صورت فلکی "مجسمه‌ساز" قرار دارد. این کهکشان به دلیل شباهت ساختاری‌اش به چرخ یک واگن یا گاری، به نام "چرخ گاری" شناخته می‌شود. کهکشان چرخ گاری در بسیاری از ویژگی‌های خود از جمله ترکیب حلقه‌ای‌اش و فرآیندهای تشکیل ستاره‌ها و ابرنواخترها، جزو کهکشان‌های خاص و جذاب برای مطالعه در میان اخترشناسان به شمار می‌آید.
کهکشان چرخ گاری اولین بار در سال ۱۹۴۱ میلادی توسط ستاره‌شناس سوئیسی، فریتس تسوئیکی کشف شد. او که این کشف را در دوره‌ای از تحقیقات خود انجام داد، آن را به عنوان یکی از پیچیده‌ترین ساختارهای کهکشانی توصیف کرد. این کهکشان ابتدا به دلیل ویژگی‌های خاصش در زمینه دینامیک ستارگان، توجه بسیاری از محققان را جلب کرد. کهکشان چرخ گاری نوعی کهکشان عدسی و حلقه‌ای است که به دلیل برخورد با کهکشانی دیگر، شکل و ساختار خاصی به خود گرفته است.
کهکشان چرخ گاری به شکل خاصی از دو حلقه تشکیل شده است: حلقه درونی که بسیار روشن است و حلقه بیرونی که رنگ‌های مختلفی دارد. این دو حلقه از مرکز برخورد که در نتیجه یک برخورد کهکشانی عظیم به وجود آمده‌اند، به سمت بیرون گسترش می‌یابند. کهکشان چرخ گاری به طور عمده از دو بخش تشکیل شده است هر دو حلقه مانند امواج پس از پرتاب سنگ به داخل یک برکه، از مرکز برخورد به سمت بیرون گسترش می‌یابند:
حلقه داخلی روشن: که عمدتاً از ستاره‌های جوان و خوشه‌های ستاره‌ای عظیم تشکیل شده است.
حلقه بیرونی رنگارنگ: که به واسطه برخورد گاز و غبار با یکدیگر، ستاره‌های جدیدی را در خود ایجاد کرده و تا ۴۴۰ میلیون سال نوری گسترش یافته است.
کهکشان چرخ دستی
حلقه بیرونی کهکشان چرخ گاری جایی است که بیشتر فرآیندهای تشکیل ستاره رخ می‌دهند. این حلقه در نتیجه برخورد کهکشان مادر با یک کهکشان کوچکتر به وجود آمده است. برخورد این دو کهکشان باعث تراکم گاز و غبار در حلقه بیرونی شده که شرایط مناسبی برای تولد ستارگان جدید را فراهم آورده است. در نتیجه، این حلقه به طور پیوسته در حال رشد است و ستارگان جدید و ابرنواخترهایی در آن شکل می‌گیرند.
کهکشان چرخ گاری در ابتدا به دلیل مقدار زیادی گرد و غبار که دید را مسدود می‌کرد، برای تلسکوپ‌های فضایی قابل مشاهده نبود. اما با پیشرفت علم اخترشناسی و توسعه تلسکوپ‌های فضایی مانند تلسکوپ فضایی هابل و تلسکوپ فضایی جیمز وب، اکنون این کهکشان به راحتی قابل مشاهده است. تلسکوپ فضایی جیمز وب به ویژه با توانایی‌های مادون قرمزی که دارد، توانسته اطلاعات بسیاری را در مورد کهکشان چرخ گاری استخراج کند. این تلسکوپ می‌تواند در میان غبارهای موجود در کهکشان، ستارگان بیشتری را شبیه‌سازی کند و به پژوهشگران کمک کند تا اطلاعات بیشتری در مورد فرآیندهای درون کهکشان به دست آورند.
برخورد کهکشان چرخ گاری با کهکشان کوچکتر یکی از عوامل اصلی ایجاد ساختار حلزونی و حلقه‌ای آن است. این برخورد که در حدود ۴۴۰ میلیون سال پیش رخ داده است، نه تنها به تغییر شکل کهکشان چرخ گاری کمک کرده بلکه تأثیر زیادی بر فرآیندهای تشکیل ستاره‌ها و تکامل این کهکشان گذاشته است. به همین دلیل، کهکشان چرخ گاری نمونه‌ای جالب از فرآیندهای تکاملی در مقیاس کهکشانی است.
کهکشان‌های حلقه‌ای
تلسکوپ فضایی جیمز وب که به تازگی توانسته کهکشان چرخ گاری را با دقت بسیار بالایی مورد بررسی قرار دهد، توانسته جزئیات جدیدی را از تشکیل ستارگان در حلقه‌های این کهکشان کشف کند. تصاویر جدید این تلسکوپ، نمایی واضح‌تر از مناطق مختلف کهکشان را به نمایش می‌گذارد که به اخترشناسان این امکان را می‌دهد که فرآیندهای تشکیل ستاره و دیگر پدیده‌های کهکشانی را بهتر درک کنند.
1. کهکشان چرخ گاری کجا قرار دارد؟
کهکشان چرخ گاری در فاصله تقریبی 500 میلیون سال نوری از زمین قرار دارد و در صورت فلکی مجسمه‌ساز (Sculptor) قرار گرفته است.
2. چه چیزی باعث شکل‌گیری ظاهر خاص کهکشان چرخ گاری شده است؟
ظاهر خاص کهکشان چرخ گاری به دلیل برخورد آن با کهکشان کوچکتر و تولید حلقه‌های بیرونی و داخلی شکل گرفته است. این برخورد باعث ایجاد ساختارهای متمایز و حلقه‌ای در کهکشان شده است.
3. چرا کهکشان چرخ گاری یک کهکشان حلقه‌ای نامیده می‌شود؟
کهکشان چرخ گاری به دلیل داشتن دو حلقه بیرونی و داخلی که شبیه به امواج در یک برکه پس از برخورد هستند، به عنوان یک کهکشان حلقه‌ای شناخته می‌شود. این ویژگی باعث می‌شود که آن را از دیگر کهکشان‌های مارپیچی متمایز کند.
4. چگونه تلسکوپ فضایی جیمز وب به مطالعه کهکشان چرخ گاری کمک کرده است؟
تلسکوپ فضایی جیمز وب با استفاده از توانایی‌های مادون قرمز خود، توانسته است کهکشان چرخ گاری را به‌طور دقیق‌تری بررسی کند. این تلسکوپ توانست ستارگان بیشتری را کشف کند که در نور مرئی قابل مشاهده نبودند و همچنین جزئیات جدیدی از ساختار کهکشان و گرد و غبار آن را آشکار کرد.
5. چه چیزی باعث تغییر شکل کهکشان چرخ گاری در طول زمان می‌شود؟
کهکشان چرخ گاری همچنان به تغییر شکل خود ادامه می‌دهد. برخوردهایی که باعث ایجاد حلقه‌ها و تغییرات در ساختار آن شده‌اند، همچنان بر روی آن تأثیر می‌گذارند و پیش‌بینی می‌شود که این کهکشان در آینده نیز تغییرات بیشتری را تجربه کند.
کهکشان چرخ گاری یکی از کهکشان‌های شگفت‌انگیز و منحصر به فرد در آسمان است که به دلیل ساختار ویژه حلقه‌ای خود و فرآیندهای تشکیل ستاره‌های جدید، توجه اخترشناسان را به خود جلب کرده است. این کهکشان در نتیجه برخورد کهکشانی و تغییرات پیاپی که در آن رخ داده، در حال حاضر به عنوان یک مدل عالی برای مطالعه تکامل کهکشانی در نظر گرفته می‌شود. مشاهدات جدید با استفاده از تلسکوپ‌های پیشرفته مانند هابل و جیمز وب، این امکان را فراهم می‌آورد تا اطلاعات دقیق‌تری از این کهکشان شگفت‌انگیز به دست آید و اسرار بیشتری از جهان هستی کشف شود.
گرد آوری:بخش علمی بیتوته
