هفته بزرگداشت کتاب و کتابخوانی از ۲۴ آبان شروع شده و تا ۲ آذرماه ادامه دارد. با توجه به اینکه علم، دانش و نوشتن در فرهنگ اسلامی جایگاه ویژه‌ای دارد و همیشه مورد تأکید رهبران دینی بوده است به مناسبت هفته کتاب و کتابخوانی، در مدرسه‌ها، مساجد، دانشگاه‌ها، و استان‌های کشور نمایشگاه‌ها و جشن‌های کتاب برگزار می‌شود.
کتاب، دروازه‌ای به سوی جهان گسترده دانش و معرفت است و ارائه کتاب‌های خوب، یکی از بهترین ابزار برای به کمال رساندن انسان‌ها است. مسلماً کتاب یکی از ابزارهای فرهنگی است که به واسطه آن می‌توان فرهنگ‌سازی کرد به همین دلیل برای آن ارزش ویژه‌ای قائل شده‌اند. به طوری که فرهنگ یک جامعه با سرانه مطالعه در آن جامعه، ارتباط مستقیم دارد.
وضعیت سرانه مطالعه جامعه به خصوص در میان قشر جوان و آینده‌سازان کشور، شیوه تعامل فضای مجازی و کتابخوانی که امروزه راهکاری جز آن نیست مگر اینکه بتوان از ابزار فضای مجازی نیز در این راستا استفاده کرد، توجه به دغدغه نسل جوان در این موضوع و... از جمله مباحثی است که باید به مناسبت هفته کتاب و کتابخوانی بدان توجه و پرداخته شود. به همین دلیل سراغ افراد مختلفی اعم از کتابداران و دانشجویان رفتیم تا نظرات آنان را در این رابطه جویا شویم.
رئیس کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه شیراز در این رابطه در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا و در پاسخ به اینکه چرا یک هفته را به گرامیداشت کتاب و کتابخوانی اختصاص داده‌اند، گفت: در واقع ۲ رویداد مهم در حوزه کتاب و کتابخوانی در سال وجود دارد؛ یکی نمایشگاه کتاب که سالانه در اردیبهشت‌ماه برگزار می‌شود و برای مولفان، پژوهشگران، ناشران و دست‌اندرکاران این حوزه بسیار مهم است و دیگری هفته کتاب که بیشتر جنبه ترویجی دارد و برای انس الفت بیشتر مردم با کتاب و کتابخانه‌ها تلاش می‌شود.
فرزانه عفیفیان اظهار کرد: در هفته کتاب رویدادهای فرهنگی مختلفی از جمله برپایی نمایشگاه‌ها، تقدیر از مولفان و برگزیدگان، اهدای کتاب و حتی اسناد ارزشمند انجام می‌شود، گویی این هفته همانند یک خانه تکانی برای همه افراد است تا جلو بیایند و فعالیتی داشته باشند.
وی افزود: در هفته کتاب، همه به فراخور نوع حضوری که می‌توانند داشته باشند، فعالیت می‌کنند. در دانشگاه مسابقات کتاب، کتابخوانی و کار فرهنگی انجام می‌شود. نمایشگاه‌های کتاب راه‌اندازی شده و مولفان، ناشران و مراکز علمی _ ادبی _ فرهنگی درگیر می‌شوند. در واقع هر کسی می‌تواند به سهم خود در ارتقای توسعه علم و فرهنگ کشور نقش داشته باشد.
کاهش اضطراب با خواندن کتاب
عفیفیان همچنین در پاسخ به اینکه امروزه رابطه دانشجویان با مطالعه و کتابخانه به چه صورت است، گفت: من معتقدم دانشجویان با خواندن کتاب اضطراب‌های خود را کنترل می‌کنند و برای دریافت آرامش، فرار از هیاهو و اضطراب‌های درون به کتاب پناه می‌برند و این مورد بسیار موثر است اما متأسفانه توان خرید دانشجویان بسیار پایین است. البته باید به این موضوع توجه کرد که تشخیص یک کتاب با نویسنده و ناشر معتبر که مسیر درست را نشان بدهد، در این گروه سنی بسیار اهمیت دارد.
رئیس کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه شیراز اظهار کرد: بر اساس مشاهداتی که دارم نسبت به گذشته علاقه دانشجویان به کتاب‌های غیردرسی بسیار زیاد شده و رو به افزایش است. دانشجویان کتابخانه و کتابخوانی را دوست دارند و اوقات فراغت خود را به مطالعه می‌گذرانند اما هزینه بالای خرید کتاب موانعی را ایجاد می‌کند؛ روز به روز هزینه کاغذ و چاپ بالا می‌رود و افراد نمی‌توانند کتاب تهیه کنند و در واقع در توان آن‌ها نیست.
وی بیان کرد: کتاب‌های دانشگاهی نیز گران هستند و اعتبار سالانه کتابخانه دانشگاه کفاف خرید کتب و منابع درسی را هم نمی‌دهند و نمی‌توانیم خارج از کتب درسی کتابی تهیه کنیم و شرمنده دانشجویان می‌شویم. بنابراین علاقه به کتابخوانی وجود دارد اما توان خرید پایین است.
رئیس کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه شیراز گفت: برخی مواقع کتاب‌هایی اهدا می‌شود که به دانشگاه و کتابخانه‌های عمومی کمک کرده و می‌تواند برخی از نیاز دانشجویان را برطرف کند. اگر این اهدا رو به افزایش برود، می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.
عفیفیان همچنین در پاسخ به اینکه آمار سرانه مطالعه در کشور چقدر است، تصریح کرد: آخرین آمار سرانه مطالعه در کشور که از یک منبع موثق گرفتم ۸ دقیقه بدون مطالعه کتب درسی و پشت کنکور بود که البته عدد مطلوبی نیست و جا دارد ایران را با کشورهایی مانند آلمان و فنلاند که در مطالعه کتاب پیشرو بوده و میانگین حدوداً ۴۰ دقیقه بدون کتب درسی در روز دارند، مقایسه کنیم و برای بالا بردن سرانه کتابخوانی تلاش کنیم.
ارتباط فضای مجازی و کتابخوانی
وی در ادامه در پاسخ به اینکه چگونه می‌توان از ابزار فضای مجازی برای افزایش سرانه مطالعه استفاده کرد، افزود: امروزه با وجود فضای مجازی، رویکردها متفاوت شده است. با وجود فضای الکترونیکی، پادکست‌ها، کتاب‌های صوتی و نرم‌افزارهای مختلف، دسترسی افراد به کتاب بیشتر شده است و هر شخصی معلومات عمومی را از یک درگاه و مسیری دریافت می‌کند و این موضوع جای بررسی دارد که آیا میانگین سرانه مطالعه را فقط با خواندن کتاب در نظر می‌گیرند و یا دریافت اطلاعات به صورت پادکست یا کتاب‌های صوتی که در دانش‌افزایی و ارتقای دانایی کمک می‌کنند، هم در نظر گرفته می‌شود.
رئیس کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه شیراز با بیان اینکه با وجود فضای مجازی و دسترسی افراد به نرم‌افزارهای متفاوت درگاه‌ها و محمل‌های دریافت اطلاعات در هر فردی متفاوت است، گفت: از گذشته تا امروز همه مردم به جمع‌آوری و افزایش اطلاعات تمایل نشان داده‌اند و این موضوع از آثار باستان‌شناسی به وضوح مشخص است. فقط نوع دریافت با توجه به گذر زمان تغییر کرده است که به ترتیب الواح گلی، الواح سنگی، پاپیروس، کاغذ، کتاب و فضای الکترونیک ارتقا یافته است. مطالعه به هر روشی چه نسخه چاپی و چه فضای الکترونیک می‌تواند به ارتقای سطح علمی هر فرد کمک کند.
وی در پاسخ به اینکه چه راهکاری برای بالا بردن سرانه مطالعه پیشنهاد می‌دهید، گفت: باید فضای زیرساختی درست شود؛ کتابخانه عمومی و دانشگاهی هر کدام در جای خود باید بتواند جذب مخاطب داشته باشند. کتابخانه‌ها با فضای مناسب، دلنشین و آرام‌بخش می‌تواند در جذب مخاطب تأثیرگذار باشند.
عفیفیان با بیان اینکه کتاب‌ها، فرای از محتوای درخور از لحاظ کیفی نیز باید جذابیت داشته باشند، چه بسیار کتاب‌ها با مولفان توانمند و مطالب علمی که به دلیل عدم کیفیت ظاهری کتاب مورد بی‌مهری قرار می‌گیرند، گفت: انتشاراتی‌ها دنیای وسیعی هستند که باید به آن توجه کرد. ریزترین موارد می‌تواند در جذب مخاطب تاثیرگذار باشد؛ صفحه‌آرایی، حروف‌چینی، کادربندی، زیبایی ظاهر، فونت و سایز نوشته‌ها، طراحی جلد کتاب و صفحه عنوان و بسیاری موارد دیگر می‌تواند در جذب مخاطب تاثیرگذار باشد.
وی با تأکید بر اینکه کلاس‌های مختلف دوره‌های آموزشی برای مادران و کودکان برگزار شود تا بتوانند ارتباط بهتری با کتابخانه برقرار کنند، گفت: علاوه بر تمام این‌ها محیط خانواده و مدرسه می‌توانند فرهنگ کتابخوانی را در ایران نهادینه کنند.
از کودکی فرزندان را به مطالعه کتاب عادت دهیم
عفیفیان با تأکید بر اینکه باید فرزندانمان را از کودکان را به کتاب خواندن عادت دهیم، اولین جایی که کودکان با کتابخانه آشنا می‌شوند مدرسه است، بنابراین مدارس وظیفه خطیری در جذب و علاقه دانش‌آموزان به مطالعه دارند و می‌توانند بسیار تاثیرگذار باشند، افزود: مدارس می‌توانند با برنامه‌ریزی ساعات کتابخوانی داشته باشند و همان‌طور که زمانی را برای آموزش درس‌های فارسی و ریاضی اختصاص می‌دهند، باید زمانی هم برای استفاده از کتابخانه و کتاب‌خواندن جمعی در نظر گرفته شود.
رئیس کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه شیراز گفت: تهیه کتاب‌هایی که در سطح سنی دانش‌آموزان مدرسه باشد و وجود یک کتابدار تحصیل کرده و باسلیقه در جذب مخاطب ضروری به نظر می‌رسد چون ذهنیت هر فرد از کتاب و کتابخانه از کودکی و مدرسه ساخته می‌شود لذا آموزش و پرورش می‌تواند در پیشرفت و ارتقای کتابخوانی و عادت به مطالعه تأثیر بسیار موثری داشته باشد.
وی در پاسخ به اینکه با توجه به اینکه فضای مجازی موجب تغییر در سبک زندگی و حتی اعتقادات برخی از افراد شده است، چه راهکاری برای ترویج مباحث اعتقادی از طریق کتابخوانی چه در فضای حقیقی و چه در فضای مجازی دارید، گفت: در کتاب‌ها گروه سنی‌ها مشخص شده است، در مجازی نیز اگر قرار است تبلیغی صورت بگیرد باید به تفکیک شرایط سنی باشد، البته کودکان اغلب با فضای مجازی در ارتباط نیستند اما برای والدین این تفکیک و تبلیغ بسیار موثر است.
به گفته عفیفیان، برای نهادینه کردن مباحث اعتقادی باید از زمان کودکی در این زمینه کار شود و کتاب‌هایی به بازار عرضه شود که مصور و با محتوای کمتر باشد و از لحاظ صفحه‌بندی و زیبایی ظاهری جذاب باشد و کودک را به محتوای کتاب جذب کند و او را بر سر ذوق بیاورد.
رئیس کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه شیراز تأکید کرد: نباید انبوهی از معلومات را به خورد کودک داد. کتاب‌های مدرسه انبوه معلومات را به کودک انتقال می‌دهند، به این دلیل است که برای برخی دانش‌آموزان کتب درسی جذابیت ندارد و خسته‌کننده است لذا می‌توان مباحث اعتقادی را در قالب علاقمندی‌های کودکان به آنان منتقل کرد. بیشترین زمانی که می‌توان مباحث اعتقادی را نهادینه کرد کودکی و نوجوانی است.
وی یادآور شد: در دوران نوجوانی زیرساخت‌های عقیدتی، اخلاقی، تربیتی، خانوادگی و اجتماعی ساخته می‌شود و اگر این زیرساخت‌ها درست شکل بگیرد، امکان تزلزل و انحراف از مسیر بسیار کم خواهد شد و بنیان اعتقادی نوجوان متزلزل نخواهد شد لذا دولت، مدرسه و خانواده باید به روی شخصیت نوجوان بسیار کار کرده و سرمایه‌گذاری کند.
کتاب و کتابخوانی مورد بی‌مهری قرار گرفته است
فاطمه برزگر، دانشجوی سال دوم نرم‌افزار هم در رابطه با مسئله کتابخوانی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا بیان کرد: یکی از روش‌هایی که می‌توان با آن کتابخوانی را رواج داد، برگزاری مسابقات شاد و متنوع کتابخوانی است که خوشبختانه نهادها و گروه‌های دغدغه‌مند جدیداً به آن توجه نشان داده‌اند.
وی ادامه داد: می‌توان در فضای مجازی این سبک مسابقات را تبلیغ و در همان فضای مجازی برگزار کرد و جایزه داد و چه بهتر که هدیه‌ها نیز کتاب‌های مفید و قابل استفاده باشد.
برزگر با بیان اینکه برخی از کتاب‌ها با آنکه بسیار مفید هستند اما مغفول مانده‌اند، گفت: می‌توان برنامه‌هایی تدارک دید که در آن کتاب‌های کمتر دیده شده ولی ارزشمند را چه به صورت مجازی و چه به صورت حقیقی معرفی کرد؛ معرفی کتاب‌های که بینش مثبتی از دین به دانشجویان دهد.
این دانشجو با اشاره به هزینه‌های بالای کتاب، اظهار کرد: با وجودی که قیمت کتاب به نسبت بالا است ولی خوشبختانه تعداد کتابخانه‌ها در سطح شهرها زیاد و دسترسی نیز آسان شده است و می‌توان از کتاب‌های کتابخانه‌ها استفاده کرد.
برزگر اظهار کرد: متأسفانه کتاب و کتابخوانی مورد بی‌مهری قرار گرفته که امید است در آینده روزبه‌روز بیشتر به آن توجه شود.
برای بالا بردن سرانه مطالعه در کشور باید در جوانان و نوجوانان ایجاد انگیزه کرد
حسن حسین‌پور، دانشجوی مدیریت بازرگانی نیز به خبرنگار ایسنا گفت: به نظر من با نشان دادن زندگی دانشمندان، موفقیت‌های آن‌ها و اینکه به چه چیزی علاقه داشتند، چطور موفق شده و پیشرفت کردند می‌تواند باعث ایجاد انگیزه شده و علاوه بر بالا بردن سرانه مطالعه در کشور، علاقه به علم را افزایش داد.
وی افزود: تألیف و انتشار کتاب‌های مفید و جذاب که مخاطب را به خواندن یک کتاب ترغیب کند، می‌تواند بسیار مفید باشد چون با خواندن زندگینامه پیامبران و بزرگان دین می‌توان جوانان و نوجوانان را به مذهب علاقه‌مند کرد.
حسین‌پور با بیان اینکه غیر از تمرکز به روی درس و کتب درسی باید به علائق دانشجو توجه کرد، گفت: با ارزان‌تر کردن کتاب‌های مورد علاقه نسل جوان باید به آن‌ها فرصت کتابخوانی داد.
وی با تأکید اینکه باید تسهیلاتی را در اختیار نوجوانان و جوانان و خاصه دانشجویان قرار داد، افزود: اینکه کتاب به صورت اینترنتی باشد یا به صورت خطی و چاپ شده باشد، مهم نیست مهم این است که بر معلومات افراد بیفزاید.
حسین پور تصریح کرد: به نظر من فرهنگ کتابخوانی را باید از مدارس بین دانش‌آموزان کوچک رواج داد. در مدارس، در رسانه‌هایی مانند تلویزیون و انیمیشن‌ها نیز می‌توان فرهنگ کتابخوانی را ترویج داد به شرط آنکه این فرهنگ‌سازی به صورت مستمر ادامه پیدا کند.
مسئولان برای تهیه کتاب توسط جوانان تسهیلات ویژه در نظر بگیرند
ستاره فیروزی، دانشجوی رشته علوم تربیتی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا بیان کرد: به عقیده من سرانه مطالعه در کشورمان پایین آمده است و شاید یکی از دلایل آن این است که مردم ترجیح می‌دهند در جای دیگری هزینه کنند.
وی ادامه داد: برای دسترسی بیشتر و استفاده از فضای مناسب می‌توان با هزینه بسیار مناسب در کتابخانه‌ها عضو شد. البته کتاب‌های مورد دسترسی در کتابخانه زیاد است ولی بهتر است این کتاب‌ها جدید و به روز شوند.
فیروزی یادآور شد: در دوران دبیرستان اگر کتابی را می‌خواستیم و در کتابخانه موجود نبود، به صورت گروهی با عده‌ای از دوستان هزینه را پرداخت می‌کردیم و کتاب مورد نظر را خریداری کرده و با هم به اشتراک می‌گذاشتیم؛ با این روش حتی می‌توان طی گذشت زمان کتابخانه اختصاصی کوچکی به راه انداخت.
وی اظهار کرد: با دانلود نرم‌افزارهایی با عنوان کتابخانه‌های مجازی می‌توان دسترسی‌ها را افزایش دهد و البته کتابخانه‌های صوتی نیز بسیار جالب هستند.
فیروزی با بیان اینکه متأسفانه هزینه بالای کتاب و قدرت خرید اندک دانشجو با هم تناسب ندارد، بیان کرد: مسئولان امر باید به این نکته توجه کنند که با سخن گفتن و تشویق به کتاب خواندن سرانه مطالعه در کشور بالا نمی‌رود، بلکه با ایجاد تسهیلات و خریدهای رایگان یا تخفیفات ویژه می‌توان به قشر جوان کمک کرد.
وی افزود: جوانان و نوجوانان ما به کتاب خواندن اهمیت می‌دهند اما متأسفانه توان خرید ندارند چون کتاب‌های مفید غالباً هزینه بالایی دارند بنابراین همان‌طور که با «حلوا حلوا گفتن، دهان شیرین نمی‌شود» با تشویق و ترغیب خشک و خالی نمی‌توان سرانه مطالعه را افزایش داد بلکه باید قدرت خرید جوانان را بیشتر کرده یا تسهیلات ویژه‌ای فراهم شود.
فیروزی با بیان اینکه با وجود نرم‌افزارها و برنامه‌های متعدد کمی از مشکلات دسترسی به کتاب حل شده است، گفت: با تلاش، ایجاد دسترسی و دادن تسهیلات می‌توان فرهنگ کتابخوانی را در جامعه بالا برد تا ذهن و افکار افراد باز شده و موفقیت بیشتری نصیب ایران اسلامی شود.
به گزارش ایسنا بی‌تردید، به همان اندازه که می‌توانیم از کتاب بهره بگیریم، ممکن است در معرض آفت‌ها و خطرهای نوشته‌های سست، بیمار، مسموم و انحرافی هم قرار گیریم.
راه دادن کتاب‌های ناسالم به مدرسه‌ها و خانه‌ها، در واقع مسمومیت فکری و اخلاقی نسل ما را به دست خودمان فراهم می‌آورد. بنابراین، نظارت بر چاپ کتاب و بررسی محتوای آن، در جامعه سلامت ضروری است.
جوانان ایران زمین از دیرباز به علم‌آموزی علاقه داشته و گذشته پر بار ایران زمین شاهد این ماجرا است لذا فراهم کردن تسهیلات برای نوجوان و جوانان و خرید آسان‌تر و ارزان‌تر کتاب‌های مفید می‌تواند در روند بالا بردن سرانه مطالعه تأثیرگذار باشد.
انتهای پیام
