در حالی که بیش از 100 روز از عمر دولت مسعود پزشکیان می‌گذرد تحلیل و ارزیابی این مدت از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا خط مشی دولت را در زمینه‌های مختلف مشخص می‌کند.

با این وجود در شرایط کنونی تحولات جهانی و منطقه‌ای تحت تأثیر به قدرت رسیدن مجدد ترامپ در آمریکا است که کمتر از دو ماه دیگر به صورت رسمی کار خود را به عنوان رئیس‌جمهور آمریکا آغاز خواهد کرد. این در حالی است که هنوز مشخص نیست آیا ترامپ مانند سال2016 به دنبال فشار حداکثری به ایران است و یا رویکرد دیگری در مقابل ایران در پیش خواهد گرفت. «آرمان ملی» برای تحلیل و بررسی معادله ایران و ترامپ و همچنین بررسی عملکرد100 روزه دولت پزشکیان با محمد هاشمی رفسنجانی رئیس اسبق صداوسیما و برادر آیت‌ا... هاشمی رفسنجانی گفت‌وگو کرده است. هاشمی در این زمینه معتقد است: «مواضع ایران در آینده بستگی به رفتار و اقدامات ترامپ خواهد داشت. اگر ترامپ دنبال افزایش تنش و درگیری باشد پاسخ ایران متناسب با رویکردی است که وی در پیش می‌گیرد، اما اگر ترامپ رویکرد مسالمت‌آمیز در مقابل ایران در پیش بگیرد ایران نیز انعطاف نشان خواهد داد. ترامپ عنوان کرده تا قبل از اینکه وارد کاخ سفید شود نتانیاهو باید جنگ غزه را تمام کند. این یک پیام مسالمت‌آمیز است که به کشورهای منطقه و ایران مخابره می‌شود و نشان می‌دهد که ترامپ ظاهرا دنبال جنگ‌افروزی بیشتر نخواهد بود. در جنگ غزه انسان‌های بی‌گناه زیادی کشته شدند و مناطق مختلف تخریب شده و آسیب دیده‌اند. به همین دلیل اگر ترامپ تلاش کند به جنگ غزه پایان بدهد ما از این کار استقبال خواهیم کرد.» در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.

*با توجه به به قدرت رسیدن ترامپ در آمریکا معادلات بین ایران و آمریکا در آینده به چه سمتی حرکت خواهد کرد؟

 ترامپ در رقابت‌های انتخاباتی عنوان کرد که به دنبال جنگ و تنش با ایران نیست و بلکه به دنبال این است که با ایران کار کند و تعامل داشته باشد. دلیل این اظهارات نیز موقعیت ایران در منطقه خاورمیانه است که در حدود75 درصد نفت جهان را تأمین می‌کند. آمریکا نیز یک کشور صنعتی است و به نفت کشورهایی مانند ایران نیاز دارد. از سوی دیگر وی عنوان می‌کرد که در صورتی که وی به جای بایدن رئیس‌جمهور آمریکا بود در اوکراین جنگی اتفاق نمی‌افتاد و وی اجازه چنین کاری را نمی‌داد. از سوی دیگر وی به صراحت به نتانیاهو گفته تا زمانی که وارد کاخ سفید می‌شود جنگ غزه را به پایان برساند. به همین دلیل به نظر می‌رسد بین ترامپی که تازه به قدرت رسیده با ترامپی که در سال2016 به قدرت رسید و جنایت‌هایی مانند ترور سردار سلیمانی را انجام داد تفاوت‌هایی وجود دارد. نکته دیگر اینکه برجام بین ایران، کشورهای اروپایی رئیس‌جمهور دموکرات آمریکا یعنی اوباما منعقد شده بود. این در حالی است که مسائلی در برجام وجود داشت که مورد رضایت جمهوری‌خواهان قرار نداشت. یکی از این مسائل نیز به رسمیت شناختن حق هسته‌ای شدن ایران بود که البته میزان آن در برجام مورد توافق طرفین قرار گرفته بود که مورد قبول جمهوری خواهان نبود. به همین دلیل نیز ترامپ به محض اینکه به ریاست جمهوری رسید از برجام خارج شد. با این وجود در شرایط کنونی ترامپ رویکرد جدیدی در پیش خواهد گرفت. ضمن اینکه شرایط جهانی و منطقه‌ای نیز تغییر کرده است.

*چرا با ترامپ متفاوتی مواجه هستیم؟ شرایط منطقه‌ای و جهانی به چه میزان در این موضوع نقش داشته است؟

به هر حال شرایط منطقه و جهان در این سال‌ها تغییر کرده است. به عنوان مثال در دوره قبلی ریاست جمهوری ترامپ روابط دیپلماتیک ایران و عربستان قطع شده بود و عربستان علیه ایران اقدام می‌کرد. این کشور حتی نسبت به برجام هم حساسیت داشت و تلاش می‌کرد برجام به نتیجه نرسد. این در حالی است که درشرایط کنونی روابط ایران و عربستان به هم نزدیک شده و دو کشور از رابطه خوبی با هم برخوردار هستند. به همین دلیل نیز تفاوت‌هایی که در رویکرد ترامپ و تغییراتی که در ژئوپلیتیک منطقه رخ داده سبب شده که این احتمال وجود دارد که سیاست‌های ترامپ نسبت به ایران تغییر کند. نباید از این نکته غافل شویم که ترامپ تاجر است و به همین دلیل به دنبال این است که از منافع اقتصادی ایران استفاده کند. البته در شرایط کنونی آنچه بیان می‌شود تحلیل است و نه واقعیت است و هنوز مشخص نیست در مقام عمل چه اتفاقی بین ایران و ترامپ رخ خواهد داد. نکته‌ای که در این زمینه تعیین کننده است نحوه چینش کابینه ترامپ است که تا حدود زیادی خط مشی آینده دولت وی را مشخص خواهد کرد. در شرایط کنونی ترامپ افرادی را برای کابینه خود انتخاب کرده که بیشتر رادیکال هستند و این موضوع زیاد با اظهاراتی که وی در رقابت‌های انتخاباتی داشت همخوانی ندارد. به همین دلیل باید عنوان کرد بین گفتار و رفتار ترامپ نوعی تناقض دیده می‌شود.

*در چنین وضعیتی به چه میزان این احتمال وجود دارد که ایران و ترامپ به سمت مذاکره حرکت کنند؟

ایران همواره عنوان کرده که سیاست‌های جنگ‌طلبانه را دنبال نمی‌کند و به دنبال افزایش تنش با کشور‌های جهان نیست و تنها در صورتی که به ما حمله شود از خود دفاع می‌کنیم. به همین دلیل ایران آغازگر جنگی در منطقه و یا با آمریکا و ترامپ نخواهد بود. تنها در صورتی ایران وارد جنگ خواهد شد که طرف مقابل جنگی را آغاز کند و ایران در مقابل از خود دفاع خواهد کرد. در غیر این صورت ایران دنبال جنگ نبوده و در آینده نیز نخواهد بود، اما مشاهده می‌کنیم که نتانیاهو و رژیم صهیونیستی به دنبال افزایش تنش با ایران و کشاندن پای ایران به جنگ است.

*با توجه به اینکه پزشکیان به دنبال تعامل با جهان برای لغو تحریم‌هاست آیا شرایطی را می‌بینید که مواضع ایران با چرخش و یا نرمش قهرمانانه دیگری همراه شود؟

مواضع ایران در آینده بستگی به رفتار و اقدامات ترامپ خواهد داشت. اگر ترامپ به دنبال افزایش تنش و درگیری باشد پاسخ ایران متناسب با رویکردی است که وی در پیش می‌گیرد اما اگر ترامپ رویکرد مسالمت‌آمیز در مقابل ایران در پیش بگیرد ایران نیز انعطاف از خود نشان خواهد داد. ترامپ عنوان کرده تا قبل از اینکه وارد کاخ سفید شود نتانیاهو باید جنگ غزه را تمام کند. این یک پیام مسالمت‌آمیز است که به کشورهای منطقه و ایران مخابره می‌شود و نشان می‌دهد که ترامپ ظاهرا دنبال جنگ‌افروزی بیشتر نخواهد بود. در جنگ غزه انسان‌های بی‌گناه زیادی کشته شدند و مناطق مختلف تخریب شده و آسیب دیده‌اند. به همین دلیل اگر ترامپ تلاش کند به جنگ غزه پایان بدهد ما از این کار استقبال خواهیم کرد. اگر هم ترامپ بخواهد با نتانیاهو در جنگ‌افروزی همراهی و از وی حمایت کند، در صورتی که منافع ایران به خطر بیفتد ایران بدون هیچ ملاحظه‌ای از منافع خود دفاع خواهد کرد. در شرایط کنونی توپ در زمین ترامپ است که چه نوع رفتاری در مقابل ایران داشته باشد. در جنگ اوکراین نیز اتهاماتی به ایران وارد می‌کنند که ایران به روسیه سلاح داده است. این سخنان تنها ادعا است و ایران به صورت رسمی اعلام کرده که در جنگ اوکراین دخالتی نکرده است. به همین دلیل نیز دامن زدن به این موضوعات تنها شرایط را پیچیده‌تر می‌کند و کمکی به حل مشکلات نخواهد کرد. در شرایط کنونی کمتر کشوری در جهان و منطقه وجود دارد که از جنگ استقبال کند و بلکه اغلب کشورها به دنبال توسعه و پیشرفت هستند که این موضوع درباره ایران نیز صدق می‌کند.

*عمر دولت پزشکیان از 100 روز گذشته است. به نظر شما مهم‌ترین نقاط ضعف و قوت دولت در این 100 روز چه بود و پزشکیان چگونه می‌تواند به وعده‌هایی که به مردم داده عمل کند؟

آقای پزشکیان دو استراتژی اصلی برای خود تعریف کرده که نخست عدالت اسلامی است که بیشتر در حوزه اقتصادی و اجتماعی تعریف می‌شود و دوم وفاق ملی است که بیشتر جنبه سیاسی دارد. آقای پزشکیان در راستای استراتژی وفاق ملی به دنبال استفاده از ظرفیت‌های جریان‌های سیاسی بوده و به همین دلیل تلاش کردند از نیروهای سیاسی جریان‌های مختلف در دولت استفاده کنند. واقعیت این است که دولت چهاردهم در حوزه اقتصادی که جزئی از استراتژی عدالت اسلامی است هنوز نتوانسته گام‌های بلندی بردارد، اما اقداماتی را انجام داده است. در این مدت دولت توانسته بدهی کشاورزان، بازنشستگان و معلمان و برخی گروه‌های اجتماعی دیگر را پرداخت کرده که کارهای خوبی بوده است. با این وجود هنوز دولت به نقطه مطلوب در عدالت اسلامی نرسیده که البته هنوز قضاوت در این زمینه زود است و باید زمان بیشتری بگذرد. در زمینه انتخاب مدیران نیز آقای پزشکیان تنها از یک جریان سیاسی استفاده نکرده و تلاش کرده از ظرفیت‌های موجود دو جریان استفاده کند. برخی انتخاب‌ها حتی اهل سنت و قومیت‌ها بوده که کار پسندیده‌ای است و به وحدت ملی کمک می‌کند. البته هنوز جای کار زیادی در قوه مجریه وجود دارد. به عنوان مثال در زمینه استفاده زنان در سمت‌های مدیریتی فکر می‌کنم دولت پزشکیان می‌توانست عملکرد بهتری داشته باشد. این در حالی است که نصف جمعیت جامعه را زنان تشکیل می‌دهند و در شرایط کنونی نیز مطالبات مهمی دارند. این وضعیت درباره مذاهب و قومیت‌ها نیز وجود دارد که ممکن است برخی انتظارات بیشتری از دولت آقای پزشکیان داشتند. از سوی دیگر در زمینه‌هایی مانند رفع فیلترینگ و مسائل اجتماعی هنوز با وعده‌هایی که به مردم داده فاصله دارد و نتوانسته به آنها عمل کند. البته برخی تصمیم‌گیری‌ها در این زمینه خارج از حوزه اختیارات دولت است و به نظام سیاسی ارتباط پیدا می‌کند. آنچه مشخص است این است که آقای پزشکیان و همکاران ایشان تلاش خود را انجام می‌دهند که بتوانند مشکلات کشور و مردم را حل کنند.

منبع: آرمان ملی