جمعه این هفته که از راه برسد، فستیوال جمعه سیاه یا همان بلک‌فرایدی مشهور را شاهد خواهیم بود. احتمالا با پیامک‌های تبلیغاتی که به گوشی‌تان ارسال هم می‌شود تقریبا با سازوکار این مناسبت آشنا شده‌اید. جمعه سیاه، حراج آخرین جمعه نوامبر در آمریکا بعد از روز شکرگزاری است و آغاز آیین خرید برای کریسمس حساب می‌شود. در واقع جمعه سیاه، یک روز تعطیل نیست، اما اکثر شرکت‌ها این اجازه را به کارکنان خود می‌دهند که این روز را مرخصی گرفته و به خرید سال نو بپردازند. سال‌هاست که این روز، شلوغ‌ترین روز برای فروشنده‌ها است. در همین ارتباط دو روزنامه اصولگرای وطن امروز و همشهری مطابق آنچه که پیش‌بینی می‌شد با ذهنیت منفی به پدیده بلک‌فرایدی در ایران پرداختند. البته که ما مثل همشهری و وطن امروز فکر نمی‌کنیم. مساله اصلی، اجرای درست این پدیده است و صرفا مشکلی با ذات چنین مراسمی نداریم. با این حال برخی فروشگاه‌های ایرانی هم به بهانه بلک فرایدی رفتار ناجوانمردانه‌ای را به خرج می‌دهند. با ما همراه باشید.

وطن امروز با طرح پرسشی تحت عنوان "چرا بلک فرایدی در ایران به یک ناهنجاری فرهنگی تبدیل شده است؟ " با زبان کنایه به سراغ این پدیده رفته: نزدیک یک دهه است که این میهمان عاریه‌ای در ایران، با توجه به گسترش فزاینده فروشگاه‌های اینترنتی مانند هر پدیده دیگری ایرانیزه شده و این مفهوم برساخته در جهان آن سوی آب‌های آزاد، این بار در پهنه سرزمین ایران و در ابعادی بزرگ‌تر، در میان کشور‌های شرقی و به طور خاص ملت‌های مسلمان با شکل و آذین‌بندی‌های رنگارنگی در حال مفهوم‌سازی‌های معطوف به مدل غربی خود است. خرید اجناس بدون ارتباط با روند زندگی ایرانی آن هم در این موقع از سال که نشانه‌گذاری فرهنگی - اجتماعی مانند آغاز مدارس، ماه رمضان، عید نوروز، حتی تعطیلات تابستانی و... نیست، بیش از آنکه گره‌گشا باشد، تبدیل به یک حسرت سالانه میان گروه‌های آسیب‌پذیر خواهد شد.

به نوعی فروشگاه‌‎های اینترنتی با تغییر تقویمی و اصلاح رفتار کاسبکارانه خود می‌توانند فرصت مراسمات مذهبی و ملی را به یک همنشینی اقتصادی - اجتماعی در جهت رفع برخی ناترازی‌های طبقاتی تغییر دهند. این فرصت بیش از هر زمانی در روز‌های منتهی به جشن عید نوروز قابل لمس است تا جایی که ۲ پدیده کمرنگ شده این سال‌ها [جشن نیکوکاری- جشن عاطفه ها]حاصل از این طرز نگاه مترقی بوده است. از این رو فارغ از ادعای «تهاجم فرهنگی» باید عنوان کرد برگزاری «بلک فراید‌های تقلبی» توسط فروشگاه‌های اینترنتی داخلی بیشتر به یک «شبیخون اقتصادی» بدل شده و هویت اصلی رسوم نیکوکارانه، پیشرفت‌دهنده و ضد تبعیض را از بین خواهد برد.

برگزاری جمعه سیاه در غرب اولا به بهانه پایان سال میلادی و شروع سال جدید است؛ بنابراین صاحبان فروشگاه‌ها با توجه به فرهنگ مصرف‌گرایی که در غرب حاکم است، سعی می‌کنند اول با فروش اجناس به‌اصطلاح ته‌انباری، آن هم با قیمت‌های نازل، خود را برای عرضه اجناس فصل جدید در سال جدید آماده کنند و دوم روند خرید مردم در آستانه سال نوی میلادی را تسهیل کنند. مردم هم با توجه به تخفیفاتی که از این فروشگاه‌ها می‌گیرند، می‌توانند خرید ارزان‌تر و به‌صرفه‌تری داشته باشند و خود را برای سال نوی میلادی آماده کنند .حالا در ایران هم آیا اینگونه است؟ واقعیت این است که خیر و فاصله 4ماهه ما با آغاز سال نو باعث می‌شود که اکثر خریدهای مردم به بهانه بلک‌فرایدی از دایره نیازهای شروع سال نو خارج باشد و از آنجا که بهانه‌ای برای انجام این خریدها ندارند باید گفت ترویج فرهنگ مصرف‌گرایی در جامعه تنها دستاورد برگزاری این مناسبت است. علت خرده‌گیری به این مسئله هم این است که در آستانه سال نو و نوروز خودمان نه‌تنها از تخفیفات این‌چنینی خبری نیست که مردم حتی مجبورند ملزومات خود را به این بهانه گران‌تر هم تهیه کنند!

واکنش‌ها در فضای مجاری به رفتار مشکوک برخی فروشگاه‌های مشهور
مثلا کاربری به نام آیدین در نقد رفتار نادرست یک فروشگاه مطرح اینترنتی می‌نویسد: جدی به اسم بلک فرایدی هر کی هر جور دلش بخواد و با هر قیمتی داره جنس می‌فروشه؛ هیچکس هم که نظارت نمیکنه الان یه فروشگاه خیلی بهد قول خودشون معتبر با تخفیف ۵ میلیون داره مردم رو بازی می‌ده. خودتون حداقل حواستون باشه ۴ تا سایت و فروشگاه قیمت بگیرید.

شیما در پاسخ به آیدین نوشت: اینجاست که فرق بین فروشگاه معتبر با بقیه دوزاری‌ها مشخص می‌شه.

متاسفانه روی این فروشگاه‌های به قول خودشون تخفیف‌دار و اون‌هایی که فروش اقساطی دارن هیچ نظارتی نیست. عملا از ۴ تومن تا ۶ - ۷ تومن اختلاف قیمت من تو محصولاتش دیدم و فکر می‌کنن، چون دیگه ما قسطی داریم مجبورید با همین قیمت بخرید؛ و ساناز هم مقایسه جالبی کرده: بلک فرایدی ایرانی: "قیمت یه روتختی ساده"

فروشگاه خیلی مشهور ایکس: با۴۹درصد تخفیف، ۱میلیون و ۲۳۰هزارتومان (قیمت قبل: ۲میلیون و ۴۵۰)

فروشگاه خیلی مشهوتر ایگرگ: با ۳۴درصد تخفیف، ۱میلیون و ۸۰ هزارتومان (قیمت قبل: ۱میلیون ۶۰۰ هزارتومان)

قیمت واقعیه همون روتختی توی سایت محصول یک میلیون و۱۶۰هزارتومن. بیچاره مردم...

∎