اگر در حال تلاش برای باردار شدن هستید و فکر می‌کنید دیر شده، شاید بخواهید بدانید چه دارویی برای زود باردار شدن مناسب است.

سوال مخاطب نی‌نی‌بان: ماه قبل برای باردار شدن دکتر رفتم که سونو و آزمایش خون و ادرار انجام دادم که جواب سونو به این شرح است. رحم به ابعاد ۳۱×۷۱میلی متر، اکوژنیسیته میومتر یکنواخت، ضخامت آندومتر۸٫۵mm. هر دو تخمدان با ابعاد وحجم طبیعی مشاهده شد. تخمدان راست حاوی فولیکول ۲۳mm، در آدنکس ضایعه‌ای دیده نشد. حدود ۲ccمایع در فضای کلدوساک خلفی دیده شد. و جواب آزمایش خون و ادرار گفتن خوبه.

الان دو ساله از ازدواج دومم می‌گذره، میترسم باردار نشم. من برای تسریع در باردار شدن از دکترم خواستم برام دارو بنویسن که قرص متفورمین۵۰۰ و لتروزول نوشتن. اما باردار نشدم. ماه اول بود که جلوگیری نکردم. اگر یکی دو ماه انجام دادم، اما باردار نشدم، چیکار کنم؟ واقعا نباید برم برای تحریک تخمک‌گذاری؟

پاسخ دکتر مرجان قاجار، جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی: دوست عزیز، شانس بارداری در هر ماه حدود ۲۰ درصد است، به همین دلیل شما باید یکسال کامل رابطه داشته باشید. زیر یک سال نباید به هیچ عنوان دارویی برای تسریع بارداری استفاده کنید، اما اگر بعد از یکسال باردار نشدید باید بررسی کامل از شما و همسرتان صورت گیرد. برای بارداری عجله نکنید، استرس نداشته باشید.

قبل از مصرف دارو برای زود باردار شدن 

قبل از توصیه دارو برای زود باردار شدن، پزشک باید با استفاده از آزمایش خون، تصویربرداری از رحم و لوله‌های فالوپ و آزمایش تخمک‌گذاری، مشکل را تشخیص دهد. به احتمال زیاد پزشک از شما می‌خواهد که چرخه‌های قاعدگی خود را ثبت و دمای پایه بدن خود را هر صبح اندازه‌گیری کنید.

اگر وضعیت شما طوری نباشد که به دارو پاسخ دهد، پزشک ممکن است IUI یا IVF را توصیه کند. ممکن است لازم باشد قبل از شروع درمان چند ماه صبر کنید چون مصرف داروهای باروری در روزهای خاصی از چرخه قاعدگی ضروری است. اگر اولین درمان مؤثر نباشد، پزشک ممکن است آزمایشات بیشتر، چرخه درمانی دیگر یا درمان دیگری را توصیه کند.

عوارض جانبی داروهای باروری 

بسیاری از خانم‌ها با مصرف داروهای باروری به ویژه داروهایی که حاوی هورمون هستند، عوارض جانبی را تجربه می‌کنند. شایع‌ترین عوارض جانبی عبارتند از:

• تغییرات خلقی از جمله نوسانات خلقی، اضطراب و افسردگی
• عوارض جسمی موقت از جمله تهوع، استفراغ، سردرد، گرفتگی عضلات و حساسیت پستان‌ها
• سندرم تحریک بیش از حد تخمدان
• چند قلوزایی
• افزایش خطر سقط جنین

برخی از تحقیقات نشان می‌دهد که برخی از داروهای باروری خطر ابتلا به سرطان تخمدان و آندومتر را افزایش می‌دهند.

چه دارویی برای زود باردار شدن مناسب است؟

داروهایی که برای زود باردار شدن مناسب است، عبارتند از:

• متفورمین (گلوکوفاژ): این دارو می‌تواند مقاومت به انسولین را کاهش دهد. زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)، به ویژه آن‌هایی که شاخص توده بدنی بالای ۳۵ دارند، ممکن است در برابر انسولین مقاوم باشند که می‌تواند باعث مشکلاتی در تخمک‌گذاری شود.
• آگونیست‌های دوپامین: این داروها سطح هورمونی پرولاکتین را کاهش می‌دهند. در برخی از زنان، مصرف بیش از حد پرولاکتین باعث مشکلات تخمک‌گذاری می‌شود.
• کلومیفن (کلومید): این دارو می‌تواند باعث تحریک تخمک‌گذاری شود. بسیاری از پزشکان آن را به عنوان اولین گزینه درمانی برای زنان مبتلا به مشکلات تخمک‌گذاری توصیه می‌کنند.

• لتروزول (Femara): مانند کلومیفن، لتروزول نیز می‌تواند تخمک‌گذاری را تحریک کند. در میان زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، به ویژه آن‌هایی که چاق هستند، لتروزول ممکن است بهتر عمل کند. 
• گنادوتروپین‌ها: این گروه از هورمون‌ها باعث تحریک فعالیت در تخمدان‌ها و تخمک‌گذاری می‌شود. هنگامی که سایر درمان‌ها موثر نیست، پزشک ممکن است استفاده از یک هورمون محرک فولیکول و یک هورمون لوتئین‌کننده را تجویز کند که این درمان به صورت تزریقی یا اسپری بینی دریافت می‌شود.

در حدود 10 درصد موارد ناباروری، پزشک نمی‌تواند علتی را پیدا کند که اصطلاح پزشکی آن «ناباروری غیرقابل توضیح» است.

داروهایی که هدفشان تحریک تخمک‌گذاری است ممکن است در موارد ناباروری غیرقابل توضیح موثر باشند. 

لقاح مصنوعی برای باروری

گاهی اوقات داروها نمی‌توانند برخی از علل ناباروری را درمان کنند. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، یا زمانی که پزشک نمی‌تواند علت ناباروری را شناسایی کند، ممکن است لقاح مصنوعی را توصیه کند.

تلقیح داخل رحمی (IUI) 

تلقیح داخل رحمی (IUI) شامل قرار دادن اسپرم به طور مستقیم در رحم در حوالی زمان تخمک‌گذاری است.

هنگامی که مشکلی در مخاط دهانه رحم یا تحرک اسپرم وجود دارد، یا زمانی که پزشک نمی‌تواند علت ناباروری را تشخیص دهد، ممکن است تلقیح داخل رحمی  یا آی یو آی شانس باردار شدن را بهبود ببخشد.

پزشک ممکن است مصرف موارد زیر را قبل از IUI توصیه کند:

• مصرف داروهای تخمک‌گذاری: مثلا داروهای کلومیفن یا لتروزول می‌توانند بدن را وادار به تخمک‌گذاری و احتمالا آزاد کردن تخمک‌های اضافی ایجاد کنند.
• محرک تخمک‌گذاری: به این دلیل که زمان‌بندی لحظه تخمک‌گذاری ضروری است، بسیاری از پزشکان تزریق محرک تخمک‌گذاری هورمون گنادوتروپین جفتی انسانی (hCG) را توصیه می‌کنند.
• پروژسترون: این هورمون می‌تواند به حفظ اوایل بارداری کمک کند و خانم‌ها معمولا آن را از طریق شیاف واژینال دریافت می‌کنند.

لقاح آزمایشگاهی (IVF)

لقاح آزمایشگاهی (IVF) شامل برداشتن یک یا چند تخمک است تا پزشک بتواند آن‌ها را با اسپرم در محیط آزمایشگاهی بارور کند. اگر تخمک‌ها به جنین تبدیل شوند، پزشک آن‌ها را در رحم می‌کارد. 

IVF به چندین دارو نیاز دارد که عبارتند از:

داروهای سرکوب تخمک‌گذاری: اگر خانمی خیلی زود تخمک‌گذاری کند، آی وی اف ممکن است کارساز نباشد. بسیاری از پزشکان برای جلوگیری از تخمک‌گذاری زودرس، هورمون‌های آنتاگونیست گنادوتروپین را تجویز می‌کنند.

• داروهای تخمک‌گذاری: اگر تخمدان‌ها چندین تخمک آزاد کنند، احتمال موفقیت‌آمیز بودن IVF بیشتر است. مشابه روش آی یو آی، پزشک برای این کار، کلومیفن یا لتروزول را تجویز می‌کند.
• تزریق محرک تخمک‌گذاری: اگر پزشک بتواند لحظه تخمک‌گذاری را با استفاده از تزریق ماشه‌ای با هورمون اچ سی جی کنترل کند، IVF شانس موفقیت بیشتری دارد.
• پروژسترون: زنی که آی وی اف دریافت می‌کند، باید پروژسترون را برای کمک به حمایت از بارداری اولیه مصرف کند.

هنگام درمان ناباروری، پزشک ممکن است برای کمک به تنظیم چرخه قاعدگی، مصرف داروهای ضد بارداری هورمونی را به طور موقت توصیه کند. 

عوارض جانبی تلقیح داخل رحمی

بسیاری از زنان عوارض جانبی داروهای باروری، به ویژه داروهایی که حاوی هورمون هستند، را تجربه می‌کنند. شایع‌ترین عوارض جانبی عبارتند از:

• تغییرات خلقی مانند نوسانات خلقی، اضطراب و افسردگی
• عوارض جسمی موقت مانند جمله تهوع، استفراغ، سردرد، گرفتگی عضلات و حساسیت پستان‌ها
• سندرم تحریک بیش از حد تخمدان
• چند قلوزایی
• افزایش خطر سقط جنین

ممکن است برخی از داروهای باروری خطر ابتلا به سرطان تخمدان و آندومتر را افزایش دهند. به این نکته توجه کنید که در شرایط ناباروری، مرد نیز باید آزمایش باروری دهد. در برخی موارد، زن و مرد هر دو دارای مشکلات باروری هستند و فقط درمان زن کافی نیست.

داروها نمی‌توانند همه علل ناباروری را درمان کنند. مثلا انسداد لوله‌های فالوپ یک علت شایع ناباروری است که استفاده از روشی به نام هیستروسکوپی می‌تواند آن را درمان کند.

خلاصه

تلاش برای باردار شدن می‌تواند استرس‌زا باشد، به ویژه زمانی که مشکلات باروری وجود داشته باشد. بسیاری از زنانی که به دنبال درمان ناباروری هستند در نهایت می‌توانند باردار شوند. دریافت تشخیص صحیح هنگام انتخاب درمان مبتنی بر دارو بسیار مهم است، بنابراین بهتر است قبل از مصرف دارو برای زود باردار شدن با پزشک مشورت کنید.