از تنش و اعتراض کارمند و دانشجو حین سخنرانی در دانشگاه تهران، گرفتن شربت و چای نذری در مشهد، دست‌دادن با مقامات سیاسی خارجی، دژبان های انتظامی، پسران نوجوان، احترام به رقبای سیاسی دادن، میکروفون به دانشجوی معترض تا گفتگوی تلویزیونی مستقیم با مردم در شبکه اول سیمای ملی.
منتقدان معتقدند مجری های گفتگوی تلویزیونی حرمت نه بلکه هیبت و رعب ریاست‌جمهوری را حفظ نکرده‌اند. اگر به صورت موردی و منقطع رفتارهای دکتر پزشکیان بررسی شود شاید این برداشتها درست به نظر آید؛ اما وقتی به‌دوراز هر گرایش سیاسی، همه رفتارها و گفتار پزشکیان در قبل و بعد از ریاست‌جمهوری در کنار هم دیده شود باید اعتراف کرد که پزشکیان فردی آزاده است؛ کنش‌هایش مبتنی بر عقلانیت، احترام متقابل و رعایت حقوق دیگری است. پزشکیان به‌عنوان رئیس‌جمهور، خواسته یا ناخواسته، آگاهانه یا ناآگاهانه ، بذر آزادگی و دموکراسی را کویر بی‌اعتمادی و قدرت‌طلبی جامعه ایرانی می‌کارد. پیشینیانی که باد کاشتند، در حوادث سال ۱۴۰۱ طوفان درو کردند؛ مسئولانی که چشم در چشم ملت دروغ گفتند، نوچه‌هایی را پرورش دادند که بذر بی‌اعتمادی و ناامیدی را در جامعه کاشتند و نسل Z زدی پرورش دادند که بی هویت، بی‌محابا در پی صداقت و امنیت رشد کرد و در حال حاضر عدم صداقت و ناامنی را برنمی‌تابد. جوانانی که مهمترین تجربه های نسلی و هویتی را در سنین نوجوانی، در سالهایی پر از دروغ و تحقیر کسب کردند.
برای گذر از ناترازی اخلاقی جامعه و رسیدن به تعادل، ترازوی جامعه ایرانی نیازمند صداقت بیش از حد، سادگی بیش از حد، عدالت خواهی بیش از حد و فروتنی بیش از حد در یک کفه است تا کفه دیگر که سرشار از دروغ، فریب و ریاکاری، اعمال قدرت و زورگویی است کمی پایین تر بیاید. بیش از حد برای جبران بیش از حدهای گذشته، جهش اخلاقی مثبت برای جبران جهش اخلاقی منفی.
هرچند جامعه ایرانی دچار اضمحلال شده و فرصت گذار آرام را از دست داده است و شاید نیازمند کاشت یک نهال درآستانه باردهی باشد ولی زمین نامساعد آن خود بسی مساله و مشکل ایجاد می‌کند. ازاین‌رو باید امیدوار به بهبود خاک و کاشت بذرهای سالم بود. باتوجه‌به فضای طوفان‌زده جامعه ایرانی، اینکه دولت پزشکیان بتواند در تحقق وعده‌هایش موفق باشد جای تردید بسیار دارد؛ اما آنچه مسلم است پزشکیان چندین گام در ادامه مسیر جنبش مشروطه‌خواهی ایران ( به گفته جامعه‌شناسان تاریخی هنوز به سرانجام نرسیده است) برداشته است؛ بذر آزادگی عدالت‌خواهی و مردم‌سالاری که می‌کارد، دیر یا زود جوانه خواهد زد.
* عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور
