عصر ایران- دو روز قبل از سقوط کامل حکومت بشار اسد در سوریه میدل ایست‌آی در مقاله ای به قلم کمال علم به بررسی این تحول پرداخت اما او هم پیش بینی نمی کرد سقوط اسد به این سرعت رخ دهد. با توجه به این که حالا دیگر صحبت از احتمال سقوط بشار اسد نیست و به واقعیت پیوسته و درباره زنده یا مرده بودن او شایعاتی درگرفته طبعا نقل حدس و گمان های او دیگر لطفی ندارد اما بخش های دیگر را که همکارمان لیلا احمدی برگردانده نقل می کنیم.

   درباره خود نوسنده بد نیست بدانیم  «کمال علم»، تحلیل‌گر سیاست استراتژیک و مدرس مدعو در دانشگاه‌های خاورمیانه، بریتانیا و پاکستان است. او سابقۀ همکاری با موسسۀ آسپنِ برلین را دارد.

   رسالۀ دکترایِ او به بررسی ژئوپلیتیکِ افغانستان و جهان عرب پرداخته است. علم تمرکز ویژه‌ای بر روابط پاکستان با سوریه، اردن و عراق و همچنین رابطۀ پاکستان با احمد‌شاه‌مسعود، دلاور افسانه‌ایِ ارتش افغانستان دارد که پیش از کشته‌شدن در حملۀ تروریستی، جنبش‌های نظامی علیه شوروی و طالبان را رهبری می‌کرد.

   او مشاور و نمایندۀ ویژۀ «بنیاد مسعود» در پاکستان است که به بررسی میراث سیاسی و نقش احمد شاه مسعود می‌پردازد. کمال علم، عضو «گروه راهبردی و بین‌المللیِ پروژۀ باغبانی افغانستان» است که از کشاورزان و روستائیان افغانستان حمایت می‌کند و آن‌ها را به بازارهای خاورمیانه و بریتانیا متصل می‌کند. او در مرکز مطالعات استراتژیک دمشق کار کرده و در کالج‌های نظامی، تاریخ نظامی سوریه و پاکستان در خاورمیانه را تدریس می‌کند.  

  و اما آنچه از مقاله دو روز قبل او هنوز قابل نقل است:

  -پس از سال‌ها تلاش برای بازسازی روابط منطقه‌ای، دمشق در مواجهه با حملۀ غافلگیرانۀ گروه‌های مخالف، مقاوم به نظر می‌آمد، اما سقوط شتابان و مبهوت‌کنندۀ حلب در حمله‌ای به رهبریِ «هیئت تحریر الشام» (HTS)  ورق را برگرداند. باید لختی درنگ کرد و یادآور شد که پیش از این هم در چنین گذرگاهی بوده‌ایم.

   - جولانِ تحریرالشام و شورشیانِ سوریِ دلگرم به حمایت ترکیه نشان داد اردوغان پیش از روی‌کارآمدنِ «دونالد ترامپ» (رئیس‌جمهور منتخبِ ایالات متحده) می‌خواسته با ورق‌هایش بازی کند.

    - دست به مهره‌شدن اردوغات یعنی نگرانی نسبت به منطقۀ کردنشینِ شمالِ سوریه نگران بوده و  هرچند وزرای دفاع و اطلاعاتِ دو کشور (سوریه و ترکیه) پیوسته در روسیه با یکدیگر ملاقات می‌کردند  اما ترکیه از امتناع مکرر بشار اسد از مذاکره و دیدار با اردوغان به تنگ آمده بود. 

    البته وزرای اسد در حال مذاکره بودند و سوریه به امارات، عربستان سعودی و روسیه برای فشار دیپلماتیک اتکا داشت.

     - هرچند در تهاجمِ تحریرالشام، انگشت اتهام به سمت ترکیه نشانه رفت، اما عاملیت اسرائیل را نمی‌توان نادیده گرفت.    درست چند روز پیش از سقوط حلب، «بنیامین نتانیاهو» (نخست‌وزیر اسرائیل)، سوریه را برای تسهیلِ کمک به حزب‌الله تهدید کرده بود و تصادفی نیست که این بحران بلافاصله پس از نهایی شدن آتش بس در لبنان آغاز شد.

   - حملات، زمان‌بندی شده بود و نشان از این داشت که در هماهنگی با نیروهای مسلحِ ادلب صورت گرفته است. برخی از گروه‌های مخالف سوری اذعان کرده‌اند آتش‌بسِ اسرائیل، راه را هموار کرد.  

       - بحران سوریه در حالی رخ داد که به استثنای قطر، همۀ سفرای جهان عرب به دمشق بازگشته‌ بودند و حتیبهد از  سقوط حلب بر حمایت مجدد از سوریه تأکید کرده‌ بودند.

     نویسنده در پایان هشدار داده: کافی است پیش از آن‌ که اوضاع از کنترل خارج شود، اسد توصیه‌های این کشورها را در مورد نزدیک‌شدن به رجب طیب اردوغان بپذیرد. ( و این دقیقا همان کاری بود که اسد انجام نداد!)

  از نگاه نویسنده موضوع مهم دیگر  افزایش تنش در بلندی‌های اشغالیِ جولان است. اسرائیل از سال 1973 به یگان‌های ارتش فرمان داد تا از خط مرزیِ سازمان ملل و منطقۀ حائل خارج شوند و این روزها نیروهای بیشتری به این منطقه اعزام کرده است.

  بلندی‌های جولان در اشغال اسرائیل است و حتی از آن با عنوانِ جولان اشغالی یاد می‌شود. در سال ۱۹۷۴، قطعنامۀ ۳۵۰ شورای امنیتِ سازمان ملل بین اسرائیل و سوریه، آتش‌بس اعلام کرد و از آن هنگام، نیروهای حافظ صلحِ سازمان ملل در بلندی‌های جولان حضور دارند و بر حفظ آتش‌بس میان سوریه و اسرائیل نظارت می‌کنند. اسرائیل در سال ۱۹۸۲ با نقض قطعنامه، این مناطق را بخشی از خاک خود اعلام کرد. ترامپ در سال 2019، مالکیت اسرائیل بر بلندی‌های جولان را به رسمیت شناخت که با مخالفت جامعۀ جهانی و اعضای دائم شورای امنیتِ سازمان ملل مانند بریتانیا مواجه شد. با روی کار آمدنِ بایدن، وزیر خارجۀ او اعلام کرد که ارتفاعات جولان را به‌عنوان بخشی از اسرائیل به رسمیت نمی‌شناسد. اسرائیل در حالی نیروهای خود را در جولان افزایش داده که شواهد نشان از نقش این دولت در تحرکاتِ گروه‌های تروریستیِ سوریه دارد. اسرائیل همزمان با پیشرویِ نیروهای تحریرالشام، اقدام به بمباران برخی از گذرگاه‌های مرزیِ سوریه و لبنان کرده است. 

عصر ایران: سرعت تحولات در سوریه به حدی بود که این مقاله دو روز قبل نوشته شد با احتمالاتی درباره بشار اسد و این که چه خواهد کرد و حالا نه تنها سقوط کرده که بحث جان خود او هم در میان است. اگر صدام حسین طی 18 روز و با دخالت مستقیم خارجی و آن هم ارتشی در حد ایلات متحده سقوط کرد بشار اسد در 11 روز و بدون دخالت مستقیم خارجی سرنگون شد اگرچه نقش دولت های ترکیه و قطر را نباید نادیده انگاشت.