فتحعلی شاه قاجار
فتحعلی شاه قاجار در سال ۱۱۵۰ هجری خورشیدی در دامغان به دنیا آمد. پدرش حسینقلی‌خان جهانسوز فرماندار دولت زندیه در دامغان بود. فتحعلی شاه که بابا خان نام داشت، برای جلوگیری از شورش پدر، از آغاز دوران کودکی، گروگان دربار زندیه بود. او پس از چندین سال به دامغان برگشت و پس از مرگ پدر به‌همراه دیگر عمویش، نزدیک دو سال را در استرآباد گذراند.
در نبردی که میان آقامحمدخان قاجار و برادرانش صورت گرفت، محمد خان پیروز گردید و بر مازندران سلطه پیدا کرد. او با مادر فتحعلی خان ازدواج کرد و عنوان پدرخواندگی او را گرفت. فتحعلی خان در خیلی از جنگ‌ها عموی خود را همراهی می‌کرد. او نخست با بدر جهان خانم و آنگاه در سال ۱۱۹۷ هجری قمری با آسیه خانم دولو ازدواج کرد. ازدواج دوم او سیاسی بود و به فرمان آقامحمدخان قاجار برای ایجاد صلح میان دو طایفه قاجار شکل گرفت.
زندگی نامه فتحعلی شاه قاجار
آقامحمد خان قاجار در زمان حیات خود، فتحعلی شاه را به‌عنوان نائب‌السلطنه انتخاب کرد
آقامحمدخان قاجار، فتحعلی شاه را به‌عنوان ولیعهد خود برگزید و وی را همراه خود به شیراز برد تا به جنگ لطفعلی خان زند برود. در آنجا فتحعلی خان به‌سوی خلیج فارس لشکر کشید و در فتح کرمان همراه شاه نبود. بعد از فتح کرمان، فتحعلی خان به‌عنوان حاکم فارس و کرمان انتخاب گردید و آقامحمدخان قاجار راهی تهران شد.
آقامحمدخان قاجار بعد از رسیدن به حکومت، وارد جنگ با روسها در تفلیس و قفقاز شد و زیرا گمان می‌برد جنگ به درازا بکشد، میرزا شفیع و میرزا محمد خان قاجار را مامور کرد در صورت عدم بازگشت او، فتحعلی خان را به سلطنت بنشانند. آقامحمدخان قاجار در جریان جنگ‌ها، در حالی که مشغول فرونشاندن شورش‌های محلی بود، قره‌باغ را تصرف کرد؛ ولی در شورشی که به وجود آمد، با توطئه اطرافیانش، به دست خدمتکاران خود به قتل رسید.
با کشته شدن آقامحمدخان قاجار شورش‌های بسیاری برای رسیدن به حکومت به وسیله مدعیان، شکل گرفت. فتحعلی شاه که نائب السلطنه بود بدون تلف کردن وقت با ۳۰۰ سوار راهی تهران شد. سرانجام فتحعلی شاه توانست همه شورش‌ها را خاموش کند و به تخت سلطنت ایران بنشیند. فتحعلی شاه در روز عید فطر سال ۱۲۱۳ هجری قمری تاج‌گذاری کرد و ابراهیم خان اعتمادالدوله را به‌عنوان صدراعظم خود انتخاب کرد.
فتحعلی شاه قاجار چه کسی بود
با نگاهی گذرا به زندگی نامه فتحعلی شاه به بررسی مهم ترین رخدادها در آن در زمان می پردازیم.
- حمله سپاه ایران به افغانستان و تصرف قندهار
- قرارداد ۱۸۰۰ میلادی با انعقاد این قرارداد فتحعلی شاه فرمان داد همه کشور باید با اعمال انگلیس همراه شوند و اجازه وارد شدن فرانسوی ها به بندرهای جنوبی خلیج فارس داده شود.
- قتل پُل اول و حمله روسها به گرجستان بعد از امضاء قرارداد ۱۸۰۰مدتی بعد امپراطور روسیه به قتل رسید و پسرش الکساندر به جای او نشست که با جانشینی او سیاست تعویض شد.
- حمله روسها به قفقاز هنگامی که فتحعلی شاه در مشهد در حال بر انداختن نادری بود و پسرش نیز مشغول تنبه ترک ها بود خبر وارد شدن روس ها به قفقاز به گوش فتحعلی شاه رسید که این خبر را هنگامی دادند که روس ها گرجستان را گرفته بودند.
آشنایی با زندگی نامه فتحعلی شاه قاجار
- جنگ سپاه ایران و روس در ایروان در سال ۱۸۰۴میلادی اعلام جنگ شده در آن زمان عباس میرزا تا نزدیکی ایروان لشکر کشی کرد ولی این نبرد مثل اینکه بیهوده بود آنگاه فتحعلی شاه خود عازم میدان نبرد شد ولی توان مقابله با روس ها را نداشت و از انگلیسی ها درخواست کمک کرد ولی فتحعلی شاه با دیدن درخواست های نابجا از او از کمک ان ها مایوس گردید.
- شروع رابطه ایران و فرانسه و انعقاد عهدنامه فین‌کن‌اشتاین در اردیبهشت ۱۱۸۶ با دولت فرانسه بسته شد. مطابق این عهدنامه دو کشور ایران و فرانسه در برابر انگلیس متحد شدند. طبق آن ایران قبول کرد فرانسه را در جنگ با هند همراهی کند و فرانسه نیز قول داد به ایران برای باز پس گیری مناطق از دست رفته به دست روسیه کمک کند.
- جنگ فرانسه و روسیه و آثار آن بر ایران در این جریان روس ها شکست خوردند و میانشان پیام صلح تیلست بسته شد. عباس اقبال میگوید:
«گاردان در دسامبر ۱۸۰۷ عهدنامه فین کن اشتاین را به امضای شاه رسانید اما مفاد آن قسمت از عهدنامه که مربوط به کمک فرانسه به ایران برای حمله به روس بود، از نظر دولت فرانسه منتفی اعلام شده بود و در مورد حمله فرانسه به هندوستان از طریق ایران، ایران موظف می‌شد علاوه بر دولت فرانسه، دولت روس را به کشور راه دهد.»
- قرارداد مجمل ایران و انگلیس در اسفند۱۱۸۷قراد داد مجلل میان دو طرف به امضاء رسید که طبق آن روابط میان ایران و فرانسه به مدت۳۰ سال قطع شد.
- حمله فرانسه و تصرف مسکو ناپلئون بناپارت با ایجاد ارتش هفتصد نفری به روسیه حمله کرد و مسکو را فتح نمود ولی یک روز پس از فتح روس ها مسکو را به آتش کشیدند و خیلی از این سربازان در این واقعه کشته شدند و ناپلئون مجبور به عقب نشینی گردید.
- یک رویداد مهم ذکر شده در زندگینامه فتحعلی شاه قاجار، عهدنامه گلستان می باشد که با وساطت انگلیس میان ایران و روسیه منعقد شد.
فتحعلی شاه قاجار که بود
- قرارداد ۱۸۱۴با تشکیل اتحادیه میان روسیه پروس اتریش و انگلیس وحدت ایجاد و ناپلئون در سال۱۸۱۴استعفا داد و به جزیره آلپ تبعید شد.
- تعلیم قشون ایران. با انعقاد عهد نامه گلستان عباس میرزا درصدد تقویت نظامی بود و برای این کار افرادی را برای آموزش استخدام کرد.
- حمله عباس میرزا به سپاه روس این جنگ به صورت رسمی اعلام نشد در سال ۱۲۰۵ عباس میرزا به سپاه روس حمله کرد و تالش و لنگران را آزاد کرد در طول سه هفته تمام مناطقی که در عهدنامه گلستان به دست روس ها افتاده بود را پس گرفتند.
- عهدنامه روسیه و انگلیس و فرانسه این قرار داد برای این بسته شد که از انقلاب یونان علیه عثمانی دفاع کنند.
- عهدنامه ترکمانچای در مرداد ۱۲۰۶ جنگ خیلی دشواری میان ایران و روسیه درگرفت. در این جنگ عباس میرزا بارها شکست خورد و در آخر مجبور به قبول پیشنهاد صلح و و برقراری عهد نامه ترکمنچای شد که مطابق آن ایران، خانات ایروان و نخجوان را به روسها واگذار کرد و از حقوق خود برای کشتیرانی در دریای خزر محروم شد و متعهد شد تا مبلغ پنج میلیون تومان غرامت جنگی پرداخت کند.
مهمترین رویدادهای دوره فتحعلی شاه
- قتل گریبایدوف. روسیه برای پیگیری از مفاد ترکمنچای وزیری را به تهران اعزام کرد که در میان جریاناتی گریبایدوف به قتل می رسد که در این میان ایران و روسیه در آستانه جنگی دیگر قرار گرفتند که عباس میرزا می دانست توان مقابله با روسیه ندارد اقدام به فرستادن الماسی خیلی بزرگ به همراه نامه عذر خواهی برای تزار روسیه کرد.
- مدال نقره به افتخار فتحعلی شاه قاجار
- عهدنامه ارزنه الروم این عهد نامه در اواخر سلطنت فتحعلی شاه منعقد بود که طبق آن پیام صلح میان عثمانی ها و ایران امضا گردید.
- لشکرکشی محمد میرزا به هرات و مرگ عباس میرزا
گردآوری: بخش فرهنگ و هنر بیتوته
