به گزارش رکنا، در هر سال، مقدار زیادی داروی تاریخ گذشته در خانه‌ها باقی می‌ماند و این سوال پیش می‌آید که آیا مصرف داروهای تاریخ گذشته خطرناک است؟ تاریخ انقضای داروها پس از آزمایش‌های دقیق و کنترل‌شده بر روی بسته‌بندی‌های دارویی تعیین می‌شود تا از ایمنی و اثربخشی داروها اطمینان حاصل شود. در این مقاله به نکات مهم درباره مصرف داروها، تاثیر تاریخ انقضا و چگونگی تغییرات آن‌ها می‌پردازیم.
داروها مواد شیمیایی هستند و میزان فاسد شدن آن‌ها به عوامل مختلفی مانند ساختار شیمیایی، شرایط تولید، نوع بسته‌بندی و شرایط محیطی از جمله گرما، رطوبت، نور، اکسیژن و آلودگی میکروبی بستگی دارد. به‌طور کلی، داروها در بسته‌بندی‌های ایمن مانند بطری‌های شیشه‌ای، پلاستیکی و آمپول‌ها نسبتاً پایدار هستند، اما به محض باز شدن بسته‌بندی، روند تجزیه دارو سریع‌تر می‌شود.
برای مثال، پاراستامول (استامینوفن) که یکی از داروهای رایج برای کاهش درد و تب است، معمولاً در بسته‌بندی‌های مهروموم‌شده به فروش می‌رسد. مهر و موم از ورود رطوبت و اکسیژن به داخل بسته‌بندی جلوگیری می‌کند و بطری‌های قهوه‌ای رنگ نیز از اثر نور فرابنفش جلوگیری می‌کنند. اما به محض باز شدن بسته‌بندی، دارو به آب و اکسیژن دسترسی پیدا می‌کند و فرآیند تجزیه آغاز می‌شود. تحقیقات نشان داده‌اند که پس از گذشت تاریخ انقضای پاراستامول، احتمالاً تا ۳۰٪ از اثر دارو از دست می‌رود.
داروهای سرماخوردگی معمولاً حاوی پاراستامول و دکونژستانت‌هایی مانند فنیل‌افرین هیدروکلراید هستند. داروهایی که به صورت پودر یا کپسول هستند، معمولاً دوام بیشتری دارند، اما داروهای مایع مانند اسپری‌های بینی یا محلول‌های آنتی‌بیوتیک ممکن است سریع‌تر فاسد شوند. به عنوان مثال، داروهای مایع سرماخوردگی در دماهای بالای ۴۰ درجه سانتی‌گراد، تاثیر خود را از دست می‌دهند.
آنتی‌بیوتیک‌ها مانند آموکسی‌سیلین و اریترومایسین که به صورت محلول خوراکی تجویز می‌شوند، اگر به مدت طولانی در یخچال نگهداری شوند، ممکن است بعد از هفت تا ده روز بی‌اثر شوند.
داروهایی مانند نیتروگلیسیرین که برای درمان آنژین و بیماری‌های قلبی استفاده می‌شود، به راحتی در معرض آب تجزیه می‌شوند و پس از گذشت مدت زمان کوتاهی پس از باز شدن بسته‌بندی، اثر خود را از دست می‌دهند. این دارو تنها حدود سه ماه ماندگاری دارد و پس از باز شدن بسته، مدت ماندگاری آن به کمتر از یک هفته کاهش می‌یابد.
انسولین نیز یکی از داروهای حساس است. انسولین در دمای مناسب و با استفاده از مواد نگهدارنده در یخچال می‌تواند مدت زمان بیشتری موثر باشد. اما این دارو در دماهای غیرمناسب و بدون نگهدارنده ممکن است فاسد شود و باکتری‌ها می‌توانند در آن رشد کنند.
آیا مصرف داروهای تاریخ گذشته خطرناک است؟ این سوال به نوع دارو بستگی دارد. در برخی موارد مانند نیتروگلیسیرین که ممکن است در مواقع اضطراری نجات‌بخش باشد، مصرف داروهای تاریخ گذشته ممکن است منجر به عدم تاثیر آن شود. به همین دلیل، داروهای تاریخ گذشته که میزان ماده موثرشان کاهش یافته، می‌توانند اثر درمانی نداشته باشند.
در آنتی‌بیوتیک‌ها، مصرف داروی تاریخ گذشته ممکن است باعث ایجاد مقاومت باکتریایی شود و خطر عفونت‌های مقاوم به دارو را افزایش دهد. در مورد داروهایی مانند پاراستامول، اگرچه اثرات آن کاهش می‌یابد، اما معمولا عوارض جدی ایجاد نمی‌کند.
اگر شک دارید که داروی تاریخ گذشته هنوز موثر است یا نه، بهتر است با داروساز یا پزشک خود مشورت کنید. همچنین برای اطمینان از حفظ اثر بخشی داروها، سعی کنید داروها را در شرایط مناسب نگهداری کرده و تاریخ انقضای آن‌ها را رعایت کنید. همواره تلاش کنید داروهای قدیمی و منسوخ را جایگزین کرده و از داروهای جدید استفاده کنید تا از خطرات احتمالی جلوگیری شود.
