گسترش نیوز- سارا سمیع شمس: شب یلدا یکی از جشن های قدیمی بین ایرانیان است و در بلندترین شب سال برگزار می‌شود. در کشورهایی با فرهنگ مشترک مانند افغانستان، تاجیکستان و مناطقی از آسیای مرکزی و قفقاز نیز جشن شب یلدا برگزار می‌شود. این آیین باستانی به انقلاب زمستانی مرتبط است و نمادی از غلبه روشنایی بر تاریکی است.
یکی از رسوم مرتبط با شب یلدا مربوط به مردم روسیه است. در روسیه، آخرین روز پاییز با تزئین کردن خیابان ها جشن گرفته می‌شود. خوراکی های این شب شامل کلوچه، انواع شیرینی و غذاهای سنتی مانند نان، پنیر و عسل است. نیایش و دعا نیز بخش دیگری از آیین‌های این شب در روسیه به شمار می آید.
در کشورهای اسکاندیناوی مانند سوئد، دانمارک و نروژ، با شروع زمستان، جشن سنت لوسیا برگزار می‌شود. آداب و رسوم یلدا در این منطقه به‌این‌صورت است که زنان جوان پیراهن‌های سفید به تن می‌کنند و تاجی از برگ‌های سبز به سر می‌گذارند که با شمع‌های بلند سفید تزئین شده است. هدف از این شمع‌ها نماد روشنایی در دل تاریکی زمستان است.
یکی از رسوم جالب شب یلدا در کشورهای مختلف، آیین سنتی ژاپنی ها است که به نوعی خداحافظی با پاییز و استقبال از زمستان محسوب می‌شود. ژاپنی‌ها باور دارند که این مراسم که به حمام مرکبات یا یوزو باث (Yuzu Bath) معروف است، نه‌تنها انرژی‌های منفی را از بدن دور می‌کند، بلکه از ابتلا به سرماخوردگی در طول زمستان نیز جلوگیری می‌کند.
در گذشته، این آیین به شکل حمام در آب مرکبات انجام می‌شد، اما امروزه افراد با انداختن چند عدد مرکبات مانند لیمو و پرتقال در وان آب گرم، این سنت را به شیوه‌ای مدرن‌تر برگزار می‌کنند. این رسم منحصر‌به‌فرد بخشی از فرهنگ غنی ژاپنی در گرامیداشت تغییر فصول است.
در شرق آسیا، آخرین شب پاییز که به آن «دونگ ژی» می‌گویند، با آیین‌های سنتی و خانوادگی گرامی داشته می‌شود. در کره جنوبی، ریختن آب مقدس در اطراف خانه برای دور کردن ارواح خبیثه و خوردن غذای سنتی شامل لوبیا قرمز و برنج سفید از رسوم این شب است.
در کشورهایی مانند فیلیپین و ویتنام نیز غذاهایی مانند کوفته برنجی و تانگ یوان سرو می‌شود. مردم این منطقه شب‌نشینی را فرصتی برای تقویت روابط خانوادگی و آماده شدن برای زمستانی پربرکت می‌دانند.
پاکستان، به‌عنوان یکی از جوامعی که در گذشته پیوند فرهنگی نزدیکی با ایران باستان داشته، این شب با آیین های خاص خود برگزار می شود.
یکی از عجیب ترین رسوم پاکستانی ها در این شب، غسل در حالت ایستاده است، در حالی که باید تکه‌ای نان در دست داشته باشند. این آیین از ابتدای روز آغاز شده و تا هنگام غروب ادامه دارد. پس از آن، مراسم با حمام طولانی، روشن کردن آتش، جشن و پایکوبی همراه می‌شود. در پایان نیز آبگوشتی تهیه‌شده از شکمبه بز سرو می‌شود که از خوراک های محبوب این شب به شمار می آید.
در کشورهای آمریکای جنوبی مانند اکوادور و بولیوی، شب یلدا با آیینی خاص و نمادین گرامی داشته می‌شود که از باورهای کهن درباره چرخه طبیعت الهام گرفته است. در این مراسم، مردم پیش از غروب آفتاب با سر و صدا، ساز و دهل به ارتفاعات می‌روند و در یک آیین نمادین وانمود می‌کنند که دست و پای خورشید را با طناب می‌بندند تا مانع غروب آن شوند. این مراسم بازتابی از نگرانی سنتی مردم نسبت به کوتاه‌تر شدن روزها و طولانی شدن شب‌ها در آغاز زمستان است.
در گذشته‌های دور، این آیین در اسپانیا نیز برگزار می‌شد و مردم برای اجرای آن به ارتفاعات «ماچوپیچو» می‌رفتند. این رسم، که به نوعی بازآفرینی پیوند انسان با خورشید و طبیعت بود، یادآور اهمیت روشنایی و گرما در زندگی مردم این مناطق است.
کلام پایانی
«شب یلدا» یا «چله» به‌عنوان نوزدهمین میراث فرهنگی ناملموس ایران و افغانستان در فهرست جهانی یونسکو ثبت شده است. اما خواستگاه شب یلدا ایران است. این جشن باستانی ریشه در فرهنگ و آیین های زرتشتی دارد و یکی از کهن ترین سنت های ایرانی به شمار می آید. یلدا در اصل از آیین های مرتبط با خورشید و نور نشأت گرفته است. در دوران باستان، ایرانیان، به‌ویژه پیروان دین زرتشتی، طولانی ترین شب سال را به عنوان فرصتی برای گذار از تاریکی به روشنایی جشن می گرفتند.
