عصر ایران؛ مهرداد خدیر- رییس جمهوری ایران روز پنج شنبه 29 آذر و در سفری فشرده به به کشوری سفر کرد که بیش از ۴۰ سال است با آن رابطه سیاسی نداریم و این نوشته هنگامی منتشر می شود که او بازگشته است (و به این بهانه بد نیست یادآور شویم 85 سال قبل که ولیعهد ایران برای ازدواج با فوزیه روانه مصر شد رفت و برگشت او از راه زمین و دریا هفته ها به طول کشید و حالا صبح می روند و روز بعد برمی‌گردند!)
مسعود پزشکیان با رییس جمهوری درمصر دیدار کرد که با یک کودتا تنها رییس جمهوری برآمده با انتخابات در مصر را کنار زد و او را به زندان انداخت و آن قدر ماند تا در همان محبس مُرد!
رییس جمهوری ایران دیروز در قاهره و در حاشیه اجلاس گروه دی ۸ یا کشورهای اسلامی در حال توسعه با رجب طیب اردوغان رییس جمهوری ترکیه هم دیدار کرد؛ هم او که در نگاه رسمی در جمهوری اسلامی حامی اصلی شورشیان سوریه است که بشار اسد مهم ترین متحد ایران در منطقه و یکی از اضلاع محور مقاومت را برانداختند.
سیاست اما جست‌و‌جوی منافع و تأکید بر اشاراکات ورای اختلافات است وتازه اگر بنا بر قهر بود اردوغان هم به طریق اولی نباید به مصر می‌رفت چون همین آقای عبدالفتاح سیسی متحد ترکیه - محمد مرسی- را برانداخت و بر تخت نشست.
مهم‌ترین اتهام بشار اسد از نگاه اردوغان این بود که پدر او ( حافظ اسد) در سال ۱۹۸۲ نیروهای اخوان المسلمین را قلع و قمع یا قتل عام کرده یعنی دقیقا همان کاری که عبدالفتاح سیسی با نسل بعدی اخوان المسلمین در مصر انجام داده است!
مسعود پزشکیان و رجب طیب اردوغان و عبدالفتاح سیسی اما با هم ملاقات می‌کنند و مقابل دوربین‌ها لبخند می‌زنند چون سیاست همین است و حالا اگر ترکیه متحدی چون مصرِ عصرِ مُرسی را از دست داده روی سوریۀ جولانی حساب می‌کند و نیم‌نگاهی هم البته به خود مصر دارد که ورای زرق وبرق کاخ‌ها و تصویر اهرام از بیرون و سابقۀ تمدنی درگیر مشکلات عدیدۀ اقتصادی است و دو سه میلیارد دلار کمک آمریکا کفاف آن همه گرفتاری را نمی دهد و قاهره هم شکوه گذشته را از دست داده و به لحاظ توسعه و مدرن بودن در قیاس با تهران و استانبول جلوه‌ای ندارد و هر چه تهران و استانبول نو و چشم نوازند قاهره کهنه شده.
با این همه اگر سفر دیروز رییس جمهور پزشکیان به مصر به گشایش سفارتخانه‌ها در تهران و قاهره بینجامد شاهد رونق گردش‌گری در دو کشور خواهیم بود. هر چند که چالش‌ها هم کم نیستند. قبر آخرین شاه ایران - محمد رضا پهلوی- در مسجد رفاعی قاهره است و سلطنت‌طلبان تحرکاتی در آنجا دارند. از سوی دیگر این باور در برخی شیعیان وجود دارد که سر مبارک امام حسین علیه‌السلام در قاهره مدفون است (جایی مشهور به رأس الحسین) و و با توجه به پیشینه حکومت فاطمیان در مصر نگران ترویج باورهای شیعی در جریان سفرها هستند. ( سید حسین نصر در مصاحبه با رامین جهانبگلو دلایلی در این باره آورده).
در تهران نیز سال‌هاست نام خیابان محل استقرار سفارت مصر یا همان خیابان مشهور به وزرا به خالد اسلامبولی تغییر یافته است. ستوان ارتش مصر که در مهر ۱۳۶۰ محمد انور السادات رییس جمهوری وقت مصر را به اتهام خیانت ( به خاطر انعقاد قرار داد صلح کمپ دیوید با اسراییل با وساطت جیمی کارتر رییس جمهوری آمریکا) ترور کرد تا یک بخش از شعار تظاهرات سال ۵۸ در تهران محقق شده باشد: مرگ بر سه مفسدین- کارتر و سادات وبگین.
با این که اصول گرایان در دوران خاتمی اجازه تغییر نام خیابان به عنوان مهم‌ترین مانع برقراری رابطه را مثل خیلی از کارهای اصلاحی دیگر ندادند اما در دهۀ 80 خورشیدی وقتی شورای شهر به دست خودشان افتاد برای آن که راه برقراری رابطه دولت احمدی‌نژاد با مصر باز شود نام خیابان را بی‌سر‌و‌صدا از خالد اسلامبولی به انتفاضه تغییر دادند ولی در گیر و دار نصب نام جدید بود که بهار عربی درگرفت و مصر را هم شامل شد و دیگر دنبال نکردند و خالد اسلامبولی باقی مانده تا کنون.
چون برخی دیگر از کشورهای عربی هم با اسراییل رابطه دارند و بعد از هفتم اکتبر فضا تغییر کرده ماجرای کمپ دیوید دیگر نمی‌تواند مانع جدی باشد و سیسی هم خود را به دوران جدید متعلق می‌داند و اصراری بر ادامه راه سادات ندارد تا ایران حساس باشد.
جدای اینها وقتی با عربستان سعودی دوباره رابطه برقرار کردیم مصر دیگر موجه به نظر می‌رسد. با این حال خالی از لطف نیست درباره سفر جاری رییس جمهور پزشکیان به قاهره 10 نکته دیگر هم یادآوری شود:
1. این سفر برای شرکت در اجلاس دی 8 یا 8 کشور اسلامی در حال توسعه بود اما چون ایران و مصر رابطۀ سیاسی ندارند و به نظر می‌رسید ایران از ترکیه به خاطر نقش مؤثر در سقوط اسد خشم‌گین است دیدار دکتر پزشکیان با رهبران مصر و ترکیه مورد توجه ویژه قرار گرفت. یادمان باشد همین دو سه روز قبل آقای علی مطهری که مثل پزشکیان نماینده و نایب رییس مجلس بوده اردوغان را "هم‌پیالۀ اسراییل" توصیف کرده بود و روزنامۀ کیهان به رغم توصیه‌های رسمی آکنده از طعنه و اتهام به ترکیه به خاطر سوریه است. اردوغان البته گفته قصد ندارد جای ایران را در سوریه بگیرد و حامیان اسد را به زندان‌های زیر زمینی در دمشق توجه داده و این که مردم سوریه از سقوط او ناخرسند نیستند.
2.مراد از 8 کشور اسلامی در حال توسعه غیر از ایران خودمان این 7 کشور است: ترکیه، پاکستان، بنگلادش، اندونزی، مالزی، مصر و نیجریه که به جز مصر در واقع اسلامی‌های غیر عرب‌اند و تازه مصر هم سابقه تمدنی دارد و بعدتر به جرگه اعراب پیوسته است.این جمله مشهور است که هم ایران و هم مصر با سابقه تمدنی پیشا اسلام مسلمان شدند اما مصر عرب شد و ایران نه چون ایران فردوسی داشت و مصر نه وزبان شان هم عربی شد. اعراب ایرانی هم خود را در وهلۀ نخست ایرانی می‌دانند و بعد عرب.
3. گسترش روابط ایران با این کشورها می‌تواند ظرفیت های مغفول در زمینۀ ترانزیت از مسیر ایران را یادآور و شکوفا کند.
4. مسعود پزشکیان اولین رییس جمهوری ایران نیست که با یک رییس جمهوری مصر ملاقات کرده است. اولین رییس جمهوری ایران که با یک رییس جمهوری مصر ( حسنی مبارک) دیدار کرد سید محمد خاتمی بود در سال 1382 منتها نه در قاهره که در ژنو. آقای خاتمی البته 4 سال بعد به قاهره رفت اما وقتی که دیگر رییس جمهوری نبود و به قصد شرکت در اجلاس "دنیای اسلام و جهانی شدن" و بسیار هم در آن کنفرانس درخشید. (از خسارات عمدۀ حوادث سال 88 این بود که در 15 سال گذشته مجال سفر به خارج از کشور عملا از موفق‌ترین رییس جمهوری ایران بعد از انقلاب سلب شده است.)
5.اولین سفر رسمی مقام ارشد ایرانی به مصر را باید سفر محمود احمدی‌نژاد به قاهره در سال 1391 دانست. همان جا هم گفت امکان بازگشایی 24 ساعته دو سفارتخانه در تهران و قاهره وجود دارد هرچند12 سال گذشته و هنوز گشایش نیافته است. شاید چون از سال 90 از چشم اصول‌گرایانی که اور برکشیدند افتاده بود این وعده او محقق نشد هر چند که دفتر حفاظت منافع دو کشور تقریباً نقش سفارت را ایفا می‌کنند و با دفتر حفاظت منافع ایران و آمریکا در دو سفارت پاکستان و سوییس در واشنگتن و تهران از این حیث تفاوت دارند.
6. در دولت حسن روحانی و در سال 1393 هم محمد جواد ظریف وزیر وقت خارجه به مصر رفت. در دولت ابراهیم رییسی معاون او ور‌ییس سازمان محیط زیست برای شرکت در کنفرانس اقلیمی رفته بود و چندی قبل هم شاهد سفر عباس عراقچی به قاهره بودیم که فراتر از رابطه دو کشور بود و بیشتر شام در رستوران محلی در قاهره به چشم آمد اگرچه تکرار آن در شام ( سوریه) خوش‌یمُن نبود!
7. از چرخش‌های دنیای سیاست یکی این که روزی روزگاری مصر نقطه مقابل ایران قرار داشت اما حالا که رادیکال‌های اخوان‌المسلمین در سوریه به قدرت رسیده‌اند ایران و مصر در این فقره (مخالفت هر دو با اخوانی‌های تندرو) به اشتراک رسیده‌اند و انتظار می‌رود آقای عراقچی از سرگردانی بین ادبیات مرحوم امیر عبداللهیان و جواد ظریف به در‌آید و به سبک ترکیه عمل کند و دست از مطلق‌انگاری و شعارهای تاریخ گذشته بردارند چون وزیر دولت پزشکیان است.
8.با این اوصاف اگر تابلوی خیابان خالد اسلامبولی را تغییر دادند و از مصر به عنوان متحد جدید ایران در منطقه یاد کردند تعجب نکنید. هر چند سیسی خیلی هم مثل مبارک درگیر نام خیابان خالد اسلامبولی نیست و ایران هم از دوران محمد مرسی با این که اسلام‌گرا بود خاطره خوش ندارد به خصوص از گفتار و رفتار او در شهریور 1391 وقتی برای شرکت در اجلاس غیر متعهدها به تهران آمده بود.
9. برای آن که بدانیم قطع رابطۀ طولانی با مصر چقدر میان دو کشور فاصله انداخته بد نیست بدانیم بیشتر اعضای 13 گروه آموزش زبان فارسی در دانشگاه های مصر استادان افغان هستند. کی مسؤولان ما متوجه می‌شوند به جای ایدیولوژی باید سراغ فرهنگ و ادبیات و سیاست بروند و منافع مشترک را جاهای دیگری جست و جو کنند مشخص نیست!
10. تا همین جا سفر آقای پزشکیان به مصر موفقیت‌آمیز بوده هر چند برخی گیر داده‌اند چرا مثلا در مقابل رییس جمهوری ترکیه دست به سینه ایستاده ( عکسی که سایت رسمی ریاست جمهوری گویا آن را برداشته) و لابد انتظار دارند مردی 70 ساله چون چند ماه است رییس جمهوری شده آداب و عادات یک عمر زندگی فروتنانۀ خود را کنار بگذارد و باید دید آن جوانکی که تهدید کرده بود اگر پزشکیان مانعِ با خاک یک‌سان شدن تل آویو و حیفا شود به سرنوشت بنی‌صدر دچار خواهد شد رفقا را در اعتراض به سفر رییس جمهوری ایران به قاهره دوباره در خیابان جمع خواهد کرد یا نه؟
چون این روزها از دست اردوغان هم عصبانی‌اند و دل‌شان می خواهد به لیست بلند بالای مرگ بر این و مرگ بر آن و فحش به این و فحش به آن و در واقع هر که غیر جمع قلیل خودشان نام کشورهمسایه را هم اضافه کنند خاصه که از قانون حجاب هم آبی گرم نشده و عجالتا بین چند شورای عالی پاس کاری می‌شود به هر حال بودجه 225 میلیارد تومانی ستاد موسوم به امر به معروف و نهی از منکر را اقلا با فحش به پزشکیان خرج کنند تا حلال باشد دیگر!
