به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، معاون امور برنامه‌ریزی و اقتصادی وزیر جهاد کشاورزی مهمان برنامه صف اول بود تا درباره اخرین اوضاع کشاورزی کشور با مردم گفت‌و‌گو کند.
مقدمه: بیش از ۲۵ درصد جمعیت کشور در مناطق روستایی و عشایری زندگی می‌کنند که درآمد و اقتصاد آنها به صورت مستقیم به وزارت جهاد کشاورزی وابسته است بنابراین این وزارتخانه یکی از وزارتخانه‌های راهبردی کشورمان محسوب می‌شود. برنامه‌ریزی تولید کشاورزی یک فرایند برنامه‌ریزی است که به منظور بهینه‌سازی تولید محصولات کشاورزی انجام می‌شود، هدف از این برنامه‌ریزی بهبود کارایی و سودآوری کشاورزی، حفظ محیط زیست و تضمین امنیت غذایی در کشور است.
سوال:یک تصویر کلی از وضعیت کشاورزی کشورمان، آمار بهره برداران، کل تولیداتی که در حوزه‌های مختلف کشاورزی در حال انجام است و روند اجرای سرشماری که در کشاورزی شروع کردید و در نهایت اینکه این سرشماری چه دستاورد‌های مثبتی می‌تواند برای حوزه کشاورزی کشورمان به همراه داشته باشد بفرمائید.
فتحی: بخش کشاورزی یکی از بخش‌های مهم اقتصادی است ضمن اینکه وظیفه تامین امنیت غذایی را دارد طبیعتاً در شاخص‌های کلان اقتصادی هم تاثیرگذار است این بخش حدود ۱۶ درصد اشتغال را در خودش دارد، ۱۵ درصد صادرات غیر نفتی کشور مربوط به صادرات محصولات کشاورزی است حدوداً ۱۲ و نیم درصد ارزش افزوده‌اش در جی دی پی نقش دارد و کل بهره‌برداران این بخش حدود ۵ و نیم میلیون نفر به صورت مستقیم است البته اگر دقیق بخواهم بگویم هنوز سرشماری در نیامده طبیعتاً بیشترین میزان بهره‌برداران در حوزه زراعت و باغبانی حدود ۶۸ درصد و ۲۸ درصد دام و طیور و حدود ۴ درصد در صید و صیادی مشغول فعالیت هستند. سرشماری که شروع شده از آبان ماه و به عنوان پایه برنامه‌ریزی آماری که استخراج خواهد شد مورد نظر است که از آن استفاده شود و در دوره‌های مختلف هم استفاده شده توسط سازمان برنامه و بودجه کشور و با همکاری و هماهنگی وزارت جهاد کشاورزی سازمان‌های جهاد کشاورزی استانها و حتی در سطح دهستان‌ها هم همکاران ما دارند همکاری می‌کنند با این سرشماری که آمار دقیقی استخراج و برای برنامه‌ریزی پایه شود، یکی از دغدغه‌های مهمی که در بخش کشاورزی وجود دارد و مورد تاکید مقام معظم رهبری هم بود که آمار در بخش کشاورزی آمار دقیقی نیست بنابراین وقتی آمار دقیق نباشد طبیعتاً برنامه‌ریزی را دچار مشکل خواهد کرد یکی از اولویت‌های بخش کشاورزی این است در دوره حاضر و در برنامه‌های جناب آقای وزیر هم آمده بود که در تدقیق آمار بیشتر تلاش شود روش‌های مختلفی که در تدقیق می‌تواند کمک کند یکی از روش‌هایش هم سرشماری کشاورزی است که آمار را بروز کنیم و به صورت خود اظهاری که از خود کشاورزان و دامداران و بهره‌برداران بخش کشاورزی سوال می‌شود و همکاران ما هم درگیر این موضوع هستند حتی همکاران غیر دولتی ما که در نظام مهندسی در قالب شرکت‌های خدمات فنی مهندسی فعالیت می‌کنند با توجه به اینکه اینها با ماهیت بخش کشاورزی و با فعالیت بخش کشاورزی آشنایی کامل داشتند نوع سوال را از بهره‌بردار می‌دانستند که چطور می‌توانند سوال کنند. در هماهنگی که با سازمان برنامه و بودجه کشور انجام شد همکاران ما همکاری لازم را انجام می‌دهند که به یک آمار دقیقی بتوانیم برسیم و این هماهنگی هم تا آخرین ساعت فهرست برداری و آمار برداری انجام خواهد شد.
سوال: در مقدمه هم اشاره کردید برنامه تولید کشاورزی ما برنامه‌ای است که سه هدف اصلی را دارد دنبال می‌کند یکی امنیت غذایی است که من این را می‌گذارم در بخش حاکمیت، یک بخشی منابع طبیعی است، آب، خاک، آبخیز و این جور مسائل است و نکته مهم سوم بحث بهره‌بردار یا همان کشاورزان ما است که صرفه اقتصادی و نگاه درآمدی دارد. این سه بخش، سه بخش مهم حوزه کشاورزی ماست شما چه برنامه‌ای دارید که این سه ضلع را بتوانید همزمان داشته باشید و هر سه ضلع که نمی‌توانیم بگوییم کدام مهمتر از دیگری است، چون هر کدام در جایگاه خودش، اهمیت خودش را دارد که بتوانید این سه بخش را حفظ و تقویت کنید.
فتحی: هر سه ضلع مکمل همدیگر هستند و منافاتی با هم ندارند وقتی ما می‌رویم سراغ امنیت غذایی، امنیت غذایی یعنی یک غذای کافی و سالم برای جامعه مصرفمان بتوانیم تامین کنیم طبیعتاً اگر اراده این باشد که از محل تولید داخلی این امنیت به وجود بیاید همان دو ضلع بعدی را پوشش می‌دهد یعنی اقتصاد کشاورز و آن ماهیت فعالیت کشاورزی را هم در بر می‌گیرد وقتی از امنیت غذایی صحبت می‌کنیم امنیت غذایی در حوزه‌های مختلف در زیر بخش‌های مختلف دام و طیورش یعنی مواد پروتئینی و مواد نشاسته‌ای زراعت و باغبانی را شامل می‌شود یعنی ویتامین‌ها و نشاسته‌ها و کالری مورد نیاز و هم مواد پروتئینی را شامل می‌شود که خوشبختانه اقدامات خوبی هم صورت گرفته در بُعد امنیت غذایی و چیزی حدود ۸۵ الی ۸۶ درصد هم کالری مورد نیاز و هم پروتئین مورد نیاز در داخل کشور تولید می‌شود و موضوعی که وجود دارد که این اقتصاد را با توجه به برنامه‌ای که آقای وزیر در مجلس ارائه دادند در دفاع از برنامه‌های خودشان هم صحبت کردند برنامه‌های ایشان هم کشاورز محور بودند که کرامت انسانی کشاورز حفظ شود، کرامت انسانی که بُعد اقتصادی هم در آن لحاظ شده باشد برای همین است که از همان روز‌های اول استقرار آقای دکتر نوری در وزارتخانه بحث شورای قیمت گذاری و قیمت گذاری محصولات کشاورزی در رأس برنامه‌ها قرار گرفت که این تولید برای کشاورز صرفه اقتصادی داشته باشد. استحضار دارید برای شورای قیمت گذاری تشکل‌های مربوطه حضور دارند، نهاد‌های نظارتی، مجلس به عنوان ناظر دو نفر از نمایندگان حضور دارند ولی علی رغم سپری شدن از زمان قیمت گذاری، اراده خوبی صورت گرفت و قیمت گذاری در کمترین مدت زمان ممکن انجام شد، آنچه که مربوط به حاکمیت است در بُعد حمایتش انجام می‌دهد و حتی علاوه از قیمت گذاری، پشتیبانی تسهیلاتی، پشتیبانی‌های منابع اعتباری را در قالب هم کمک‌های فنی اعتباری و هم اعتبارات عمرانی و هم تسهیلاتی دارد این کار‌ها را انجام می‌دهد و اینها اگر روی هم جمع شود پشتیبانی از تولید اتفاق می‌افتد و تولید کننده با انگیزه بیشتری تولید می‌کند مثال بارزش را اگر بخواهم عرض کنم صرفا معطوف نکنم در پشتیبانی‌های مالی که دولت دارد انجام می‌دهد مثلاً ما در حوزه تامین پروتئین مورد نیاز مثال ساده‌اش همین گوشت مرغ یا گوشت سفید مرغ را عرض کنم ما همیشه دچار نوسانات هستیم زمان تولید ما کمتر می‌شود طبعاً قیمت‌ها بالا می‌رود، عرضه کمتر و زمانی تولید بیشتری اتفاق می‌افتد که با عرضه بیشتر قیمت‌ها پایین می‌آید که کشاورز متضرر می‌شود برای اینکه این اتفاق نیفتد در دوره جدید آمدیم شرکت پشتیبانی دام را مکلف کردیم که در زمان مازاد تولید یک برنامه‌ریزی ۱۵۰ میلیون قطعه‌ای را در هر دوره برنامه‌ریزی کردیم هدف گذاری کردیم حدود ۱۰ میلیون قطعه احتمالاً مازاد بر مصرف داخلی تولید شود این را خرید کند برای ذخایر راهبردی‌اش تا آن مرغداری که تولید می‌کند دغدغه‌ای را نداشته باشد که من تولید کننده تولید کردم روی دستم ماند یا در حوزه گوشت قرمز هم این اتفاق می‌افتد.
سوال: نوسان اخیر مرغ به همین علت بود؟
فتحی: نوسانی که وجود داشت اگر ملاحظه بفرمایید به ثباتی رسید همین ثبات در حال ادامه پیدا کردن است خوشبختانه اراده و برنامه‌ریزی ما این است با خریدی که توسط پشتیبانی انجام می‌شود قیمت گذاری هم شد که پشتیبانی مازاد را خرید کند برای ذخایر راهبردی به جای اینکه وارد کند از محل تولید داخل اینها را تامین کند. در حوزه گوشت قرمز هم همین اتفاق می‌افتد، ضمن اینکه واردات انجام شده ولی در صدد هستیم که میزان واردات را کم کنیم و از محل تولید داخل هم ذخایر راهبردیمان را تامین کنیم و هم دامداران ما که الان با مازاد تولید و دام زنده مواجه هستند از آن طریق بتوانیم آنها را مدیریت کنیم می‌خواهم عرض کنم پشتیبانی‌هایی که قرار است انجام شود برنامه‌ریزی شده که پشتیبانی حوزه تولید انجام شود.
سوال: ضلع سوم چطور، ضلع منابع طبیعی، یعنی شما این اقدامات مثبت را انجام می‌دهید که همزمان بتوانید منابع طبیعی را هم حفظ کنید؟
فتحی: واقعیت این است توسعه‌ای در بخش کشاورزی در برنامه‌ریزی‌های ما مد نظر است که توسعه پایدار باشد وقتی از توسعه پایدار صحبت می‌شود یعنی توجه به منابع طبیعی، ما باید به اندازه ظرفیت منابع طبیعی از آن استحصال داشته باشیم بنابراین همین اصلاح الگوی کشت، آمایش سرزمینی برای این است که ما نسبت به ظرفیت‌های مناطق مختلف، نسبت به پتانسیل تولید مناطق مختلف در استان‌های مختلف نگاه به تولید داشته باشیم بر اساس همین نوع نگاهی که همکاران ما می‌دهند در حوزه‌های تخصصی زراعت، باغبانی، دام و طیور و حوزه شیلات بر اساس پتانسیل استانها در حوزه منابع طبیعی است.
سوال: اگر کم بیاوریم چطور؟
فتحی: اگر ما بهره‌وری‌مان را بالا ببریم به جای اینکه سطحمان را بالا ببریم باید به فکر افزایش بهره‌وری و افزایش عملکرد در واحد تولید باشیم، ما فاصله زیادی داریم بین تولید کننده متوسط ما و تولید کننده شاخص مثلاً در حوزه گندم عرض کنم در کشت دیم که یک پتانسیلی برای کشور ما است تولید کننده شاخص ما فرض کنید حدود ۵ تن در هکتار برداشت می‌کند، متوسط ما حدود یک تن و ۱۰۰ کیلوگرم است این فاصله خیلی زیاد است اگر بتوانیم این یک تن و ۱۰۰ کیلو را برسانیم به ۳ تن در یک بازه زمانی در طول برنامه هفتم توسعه هم منابع می‌تواند حفظ شود هم ما می‌توانیم به اهداف تحقق امنیت غذایی و خود اتکایی در محصولاتمان برسیم.
سوال: شما در حال حاضر به عنوان معاون وزیر جهاد کشاورزی در دوره جدید می‌فرمایید این برنامه‌ها را داریم و درست و منطقی هم است، اما مخاطب می‌گوید ۴۰ و خرده‌ای سال از انقلاب گذشته هر وزارتی آمده، هر وزیر، هر معاونی آمده این مسائل و برنامه‌ها را مطرح کرده چرا ما در کشاورزی مان یک برنامه راهبردی مشخص بلند مدت نداریم که هر عزیزی که می‌آید وقتی این مسئولیت را می‌پذیرد بتواند در همین مسیر حرکت کند که ما این قدر نوسان را تجربه نکنیم که الان بخواهیم دوباره همان کاری را انجام بدهیم که در گذشته می‌خواستیم پیگیری کنیم.
فتحی: اینجا دو مطلب وجود دارد اولاً منکر برنامه‌ریزی‌های سابق نیستیم آنها هم در زمان خودشان تلاش کردند و برای تحقق اهداف برنامه‌ریزی هم داشتند اینکه نتوانستند برسند ماهیت بخش کشاورزی است، ضریب نفوذ دانش در بخش کشاورزی بدوی است با توجه به ترکیب سنی و تحصیلی بهره‌برداران کشاورزی ما دانشی که در بخش کشاورزی وجود دارد که معتقدم آن دانش وجود دارد، دانش تولید شده توسط مراکز دانشگاهی و مراکز تحقیقاتی، دانش برای ارتقاء بهره‌وری وجود دارد ولی اجرایش که توسط خود کشاورز باید اجرایی شود، در واحد تولیدی خودش هم در حوزه به زراعی هم در حوزه به نژادی با توجه به مواردی که عرض کردم ترکیب سنی و تحصیلی بهره بردار کشاورزی بدوی است والا شما تصور کنید مثلاً گذشتگان نشسته بودند بیکار بودند، اینگونه نیست.
سوال: یعنی این را اصلاً در ارتباط با مدیریت نمی‌دانید، مربوط به بدنه بخش کشاورزی می‌دانید؟
فتحی: ببینید چرا، بخشی از آن برمی‌گردد، مثلاً الان که من می‌گویم متوسط تولید در دیم زار ما در حوزه گندم ۱ تن و ۱۰۰ کیلوگرم است این در گذشته حدوداً ۴۰۰ کیلوگرم بوده الان رسیده به یک تن هر چند عرض کردم کشاورز شاخص ما ۵ تا ۶ تن هم تولید می‌کند ما برای اینکه بتوانیم برسیم به این نقطه با در نظر گرفتن آن ماهیت بخش کشاورزی و ترکیب تسهیلات و سن بهره‌برداران بخش باید یک کار عمده‌ای را انجام بدهیم باید مالکیت را از مدیریت تفکیک کنیم عزیزان ما در بخش کشاورزی مالک اراضی خودشان هستند با همان ترکیب منتها مدیریت مزرعه را، مدیریت واحد تولیدی را باید از کارشناسان امر استفاده کنیم کارشناسان بخش خصوصی، کارشناسانی که تحت عنوان مراکز غیر دولتی ترویج کشاورزی در سطح کشور فعالیت می‌کنند اگر اینها در کنار کشاورز قرار بگیرند دانش جدید از اینها باشد من منکر دانش بومی کشاورزان نیستم خیلی هم موثر است تلفیقی از دانش بومی و دانش جدید را در کنار هم داشته باشیم آن بهره‌وری اتفاق می‌افتد.
سوال: نکته‌ای که می‌فرمایید نکته درستی است مثلاً ما در حوزه برق هم داشتیم، در حال حاضر این مشکل وجود دارد، می‌گفتند فلان صنعت که تا دیروز داشته دارو تولید می‌کرده امروز برای تامین برقش برود انرژی خورشیدی بزند، کارشناس آن حوزه نیست، بعد گفتند مشاور بیاورید بگذارید کنار تولید کننده، بعد رسیدیم به بحث نقدینگی و سرمایه‌ای که برای آوردن آن شخص می‌خواهد اینکه شما می‌فرمایید حتما راهکار خوبی است، اما بحث حمایت مالی آن به کجا می‌رسد چه کسی باید آن را حمایت کند؟
فتحی: حمایت مالی ضمن اینکه در قانون برنامه هفتم توسعه منابع پیش بینی شده البته ما قسمتی از لایحه بودجه ۱۴۰۴ آوردیم علاوه بر آن از منابع دولتی هم درصدد استفاده هستیم و در این مدت ۴ ماهه هم توافقنامه‌ها با ستاد اجرایی، با بنیاد مستضعفان برای اینکه بتوانیم از منابع آنها برای پشتیبانی این نوع کار‌ها استفاده کنیم جهش تولید در دیمزار‌ها با ستاد اجرایی فرمان امام (ره) حدود ۴ سال است که شروع شده امسال این را تعمیم می‌دهیم به دو سه محصول دیگر علاوه بر گندم مثلاً برنج هم در اولویت خواهد بود، تولید گوشت قرمز هم در اولویت خواهد بود حتی در ترمیم قنوات، بهسازی و مرمت قنوات هم جزو برنامه‌ها خواهد بود یا در حوزه گوشت مرغ ایجاد زنجیره‌های مشارکتی را با بنیاد مستضعفان داریم تفاهم می‌کنیم که از این طریق بتوانیم پشتیبانی مالی آنها را هم برای اجرای برنامه‌هایمان داشته باشیم.
سوال: در مورد تحقق شعار و اجرای سند ملی دانش‌بنیان برای بحث امنیت غذایی صحبت کنیم، در این خصوص شما دبیر ستاد هماهنگی امنیت غذایی هم هستید، برنامه چیست قرار است چه اتفاقی بیفتد؟ واقعیتش اینها که مطرح می‌شود نگاه کارشناسان این است که وزارتخانه برنامه کلان و راهبردی مشخصی ندارد یعنی سوال اصلی فعالان این حوزه چیست، وزارت جهاد کشاورزی شعار و برنامه راهبردی اش چیست، این به هر حال حتماً بین معاونین وزارتخانه، آقای وزیر حتماً برنامه‌ریزی و صحبت شده است، اما شاید به خوبی به بدنه منتقل نشده که اظهار بی‌اطلاعی می‌کنند. در قالب سند ملی دانش بنیان و سند‌های بالا دستی که شما پیگیری می‌کنید محور و راهبرد اصلی وزارت جهاد کشاورزی در سال ۱۴۰۳ و با نگاه به آینده چیست؟
فتحی: ما در سطح کشور برنامه کم نداریم این یک واقعیت است راهبرد‌ها هم مشخص است، حتی خود وزارتخانه هم مشخص نکرده باشد که کرده است، در قالب برنامه‌های آقای وزیر دقیقاً این راهبرد‌ها مشخص شده و منطبق با اسناد بالادستی که یک قانون برنامه هفتم باشد قانون برنامه هفتم دقیقاً راهبرد‌های هر بخش را مخصوصاً بخش کشاورزی را به صورت کلان کامل مشخص کرده ما در حوزه خود اتکایی و حوزه خودکفایی محصولات به کجا برویم، در حوزه ایجاد زیرساخت‌ها مثلاً توسعه سیستم‌های نوین آبیاری حالا در اجرا ما باید تبدیل می‌کردیم به یک برنامه عملیاتی برای فعالیت‌ها و اقدامات را تعریف می‌کردیم که این تعریف صورت گرفته و برش تمام استانها هم به خودشان داده شده، چون تولید که اتفاق خواهد افتاد و این برنامه‌ها اجرایی خواهد شد در سطح استان، در سطح شهرستان و دهستان اتفاق خواهد افتاد این فعالیت‌ها و اقدامات در این مدت انجام شده است، در زیر بخش‌های مختلف در حوزه زراعت، در حوزه باغبانی منتها موردی را عرض کنم ببینید اصلاً مشکل کشور ما در حوزه کشاورزی و در سایر حوزه‌ها مشکل نبود برنامه نیست، مشکل به باور بنده نبود یک نظام پایش است ما برنامه را می‌دهیم ولی در آخر پایش و رصد نمی‌کنیم که این برنامه به کجا رسید، اهداف برنامه به کجا رسید. ما در دوره حاضر ستاد هماهنگی امنیت غذایی را راه اندازی کردیم ستادی که تحت عناوین دیگر هم وجود داشت منتها جلساتی را برگزار می‌کرد برای رصد جوجه ریزی، ما آمدیم آنچه که در بیرون هم یک نمود این چنینی داشت که وزارتخانه، وزارتخانه مرغ و تخم مرغ شده فقط در جلسه امنیت غذایی مرغ و تخم مرغ را رصد می‌کنند آمدیم ۸ کارگروه ذیل ستاد هماهنگ امنیت غذایی تعریف کردیم هم در حوزه زراعت، باغبانی، توسعه بازرگانی و حوزه دانش بنیانش تمام مسئولین کارگروه‌ها هم مشخص است وظایفشان هم که عرض کردم اقدامات و فعالیت‌ها مستند به برنامه هفتم و مستند به برنامه سند ملی دانش بنیان.
سوال: آقای دکتر برنامه هفتم برنامه کلانی و یک برنامه ۵ ساله است اگر بخواهید بگویید الان برنامه را از لحاظ اولویت بندی به آن نگاه کنیم، مهمترین اولویت‌هایی که الان در دستور کار وزارتخانه است که ما بتوانیم بگوییم الان برنامه سال ۱۴۰۴ وزارت جهاد کشاورزی مهمترین اولویت‌هایش اینهاست.
فتحی: مهمترین اولویتی که در برنامه قائل شده البته ما مکلف به اجرای کل برنامه هستیم در حد توانمان و در حد الزامات اجرایی، چون تا پایان برنامه و پایان سال هم یک نظام رصد و پایش هم گذاشتیم یک سامانه هم تعریف کردیم که هر کدام از معاونت‌های تخصصی اقدامات تعریف شده برای خودشان را پایان هر ماه در آنجا بارگذاری می‌کنند منتها اولویت طبیعتا قائل می‌شدیم که بر اساس این اولویت‌ها اولویت اصلی ما این است که ما برویم به سمت اصلاح الگوی کشت و توسعه گلخانه‌ها برای اینکه ما در محیط‌های کنترل شده تولید داشته باشیم محیط کنترل شده‌ای که میزان مصرف آب را کاهش می‌دهد یعنی در یک سطح مشخص با میزان آب مشخصی ما ۱۰ برابر بیشتر نسبت به فضای آزاد محصول تولید می‌کنیم طبیعتاً این یکی از اولویت‌های ما است و به استانها آنها ابلاغ شده برش استانی هم به استانها داده شده سهم هر کدام از استانها هم مشخص شده به علاوه اینکه ما در حوزه تولید گوشت قرمز در سال‌های اخیر مخصوصاً در این ۳ سال اخیر دچار مشکل شدید شدیم این حجم وارداتی که الان در گوشت قرمز انجام می‌شود برازنده کشوری مثل جمهوری اسلامی ایران نیست طبیعتاً باید برنامه‌ریزی می‌کردیم که احیای واحد‌های دامی روستایی که با یک هزینه کمتری روستا همیشه به عنوان یک واحد تولیدی، به عنوان یک محل مولد مشخص می‌شده، ما با آمدن زندگی شهری را خواستیم فقط القا کنیم تلقین کنیم به روستا‌ها دامداری‌ها را از آنها خارج کردیم در صدد هستیم که به اصطلاح اینها را برگردانیم به آن و حتی بسیار دام‌های مولدی که قرار است وارداتش را انجام بدهیم این را هم برنامه‌ریزی انجام شده منابع لازم برای این به اصطلاح کار را از محل یک درصد عوارض وارداتی کالا‌های وارداتی پیش بینی شده حالا یک میزانی می‌تواند محقق کند، یک میزانی هم از طریق تسهیلات بانکی، چون این میزانی که عرض کردم از طریق کمک‌های فنی اعتباری خواهد بود که در تلفیق با منابع بانکی بتواند این مورد را به اضافه اینکه ما در حوزه زیرساختی هم قرار است که کار‌های مثبتی را باید انجام دهیم در حوزه زیر ساختی مثل سیستم‌های نوین آبیاری استفاده از این سیستم‌ها که به بهره‌وری آب و به ارتقای راندمان آب کمک کند این کار یا در حوزه ایجاد شبکه‌های آبیاری آن شبکه‌هایی که پانصد و پنجاه هزار هکتاری خوزستان که طرح مقام معظم رهبری است و جزء اولویت‌ها قرار گرفته که ما از طریق فاینانس بتوانیم اینها را پوشش دهیم در حوزه زیرساختی اولویت دیگر ما که یک اولویت اساسی است و به عقیده ما اصلاً ساختار وزارت جهاد کشاورزی در آن راستاست آموزش و ترویج کشاورزی است.
سوال: اولویت‌ها و اصلاح الگوی کشت، توسعه کشاورزی روی محیط‌های کنترل شده که مثل گلخانه‌ها که اشاره فرمودید و بحث صنایع تبدیلی کشاورزی، تامین نقدینگی، منابع مالی برای کشاورزان، زیر ساخت‌های نوین و بحث آموزش، اینها اولویت‌هایی است که وزارت جهاد کشاورزی دنبال می‌کند یک نکته‌ای که، چون حضرت عالی هم به آن اشاره کردید بحث الگوی کشت است یکی از مهمترین اقداماتی که دولت گذشته در حوزه کشاورزی انجام داد بحث الگوی کشت بود این طرح در مرحله اجرا به ویژه حالا در تامین به موقع نهاده‌ها و اطلاعات و داده‌های دقیق در حوزه فعالیت بهره برداران آن طور که کارشناسان می‌گویند دچار مشکل است حالا بفرمایید میزان حمایت‌هایی یارانه‌ای امسال چه قدر است انتظار دارید چه میزان از این طرح امسال اجرایی بشود که بتواند اثرگذاری ملموس داشته باشد، آقای دکتر ببینید ما الان چند سال است داریم الگوی کشت را اجرا می‌کنیم، اما همچنان امسال هم دیدیم که برخی حالا مثل گوجه فرنگی یا مثلا سیب زمینی در سال‌های دیگر که کشاورز علیرغم آن هزینه و سرمایه و زحمتی که کشیده و آخر سر رسید به کنار جاده، برازنده جمهوری اسلامی نیست علیرغم این همه برنامه‌ای هم که تا به حال اجرا شده چه می‌خواهید بکنید که این درست اجرا بشود و این الگوی کشت به یک نتیجه موفق برسد؟
فتحی: الگوی کشت، حالا الگو که از گذشته وجود داشته و نمی‌توانیم بگوییم که مثلاً الگویی وجود نداشته اصلاح الگویییک ضرورت است این هم قهر طبیعت بر ما تحمیل کرده، ما با توجه به شرایط اقلیمی که پیش آمده خود کشاورزان در برخی از استانها در برخی از مناطق اصلاً اقدام کردند من حتی برخی از استانها را برای اجرای الگوی کشت می‌گویم که بالای نود درصد پیشرفت دارند اینها الگوی تعریف شده از طریق وزارت جهاد کشاورزی و سازمان تحقیقات آموزش ترویج را دارند اجرایی می‌کنند بر اساس قهر طبیعت اجباری که وجود داشته دیگر آبی وجود نداشته که این بتواند هر محصولی که دلش خواسته آن را کشت کند طبیعتاً آمده تبعیت کرده از الگوی تعریف شده، منتها هر برنامه‌ای طبیعتاً یک الزامات اجرایی دارد اینکه برنامه ایده‌آل نوشته شود برنامه‌ای ایده ال نوشته شده ولی این الزام اجرای اش باید فراهم شود.
سوال: خلاصه این که بار روی دستش نماند؟
فتحی: بله آن سوددهی لازم را برای کشاورز باید داشته باشد الان من یک محصول مثل همین گوجه‌فرنگی را فرمودید دارم تولید می‌کنم آ ریال برایم مثلا سود دارد، از هر هکتار حالا من الگویی برایش تعریف کردم که با نیاز آبی کمتر یک محصول مثلاً کلزا را تعریف کردم که ایشان کلزا بکارند، رقم مربوط به کلزا رقم عایدی مربوط به کلزا طبیعتاً با رقم عایدی مربوط به گوجه فرنگی فرق خواهد کرد.
سوال: باید بخواند تا حتی بیشتر باشد؟
فتحی: بله، بعد برای رسیدن به این در قانون برنامه هفتم توسعه آمدند گفتند که برای هر سال حدوداً چهارصد همت منابع لازم است برای اجرای الگوی کشت، چه قدرش را توانستیم تامین کنیم ما کل اعتبارات بخش کشاورزی را لحاظ کنیم چیزی اعم از تسهیلاتی در واقع کمک‌های فنی اعتباری اش، اعتبارات عمرانی کلی اش را در نظر بگیریم به یک چیزی حدود صد همت می‌شود خوب طبیعتاً این یک جای کار اگر این الزام اجرایی اش و منابعش تامین نشود به مشکل می‌خورد این از اراده وزارت جهاد کشاورزی خارج خواهد بود.
سوال: در این باره چه باید کرد؟
فتحی: اگر کشتی را می‌خواهیم اجرایی شود فکر کنم در زمان تدوین آن تدوین گراش هم این مطلب را گفتند ببینید الگوی کشت یک وظیفه و رسالت دستگاهی نیست که مثلاً خود وزارت جهاد کشاورزی راساً بتواند، یک وظیفه فراقوه‌ای هم است حتی فرادستگاهی هم عرض نمی‌کنم، قوه قضاییه قوه مقننه و قوه مجریه در کنار هم باید قرار بگیرند و آن الگو به نحو احسن اجرایی شود که آن را در صدد هستیم این هماهنگی به وجود بیاید.
سوال: الان دارد چند سال می‌گذرد آیا طبیعی است؟ منطق این را می‌گوید در زمان قانون‌گذاری حالا نه، در زمان حال تدوین آیین‌نامه طبیعی که باید دیده می‌شده، به نظر شما ما در این حوزه خلاء داریم.
فتحی: در حوزه تامین منابع برای اجرای الگوی کشت واقعاً مشکل داشتیم این یک واقعیت است.
سوال: هنوز هم این مشکل وجود دارد؟
فتحی: حالا در لایحه بودجه سال هزار و چهارصد و چهار پیش‌بینی‌های انجام شده که محقق شود، منتها یک اصل را فراموش نکنیم همان اصلی که در اول عرضم گفتم یک سری هم الزامات و اجبار برای کشاورز ایجاد شده به لحاظ تغییر شرایط اقلیمی که این را دارد انجام می‌دهد ولی یک موضوعی را شما بهش اشاره فرمودید گوجه فرنگی و ... ببینید این موضوع یک قسمتش برمی‌گردد به الگوی کشت ما در گوجه فرنگی این را مردم عزیز ما در جریان باشند قطعاً، بیشتر از بنده در جریان هستند ما در حدوداً نیمه دوم آبان ماه به اضافه آذرماه بالاخره تولیدمان در گوجه فرنگی می‌شود به لحاظ شرایط اقلیمی که مملکت ما دارد، ما در جنوب کشور در حدود یکی از استانها در این حوزه تولید داریم امکان تولید وجود ندارد بنابراین میزان تولید مان می‌آید.
سوال: چه باید کرد؟
فتحی: ما آمدیم یک طراحی کردیم اگر در استان فارس حدود صد هکتار گلخانه شید بزنیم به صورت سایه بان، این صد هکتار دقیقاً دو ماه را می‌تواند پوشش دهد که برنامه‌ریزی اش را انجام دادند.
سوال: اصل مطلب را گفتید؟
فتحی: کمک‌های فنی اعتباری که تسهیلات در اختیار متقاضیان قرار بدهیم برای سال بعد این را بتوانیم عملیاتی شروع کنیم.
سوال: مخاطب ما که الان دارد می‌بیند می‌گوید آقا این که الان راه کار آن را به این خوبی معاون وزیر جهاد کشاورزی می‌داند و به آن اشاره می‌کند پس چرا مدیران ما، اصلاً وزیر داریم معاون وزیر داریم مدیرکل داریم برای مدیریت و برنامه ریزی برای همین مسائل؟ قاعدتاً پس چرا انجام نمی‌شود که ما برسیم به روزی که نباید برسیم؟
فتحی: سال بعد پاسخ‌گو باشیم برای این اقدام.
سوال: آقای دکتر یک نشست مشورتی وزرای سابق جهاد کشاورزی برگزار شد یکی از عمده‌ترین پیشنهادات توجه به برنامه‌ریزی برای بعد از تولید و بازار محصولات بود می‌خواهم راجع به این موضوع صحبت کنیم، یک پله بیاییم عقب‌تر یک نگاه کلان و به قول معروف ذره‌بین را بگذاریم روی حوزه کشاورزی کشورمان، می‌شود وزرایی که در حوزه جهاد کشاورزی آمدند را به دو دسته تقسیم کرد یک سری از وزرای ما آمدند تامین امنیت غذایی برایشان اولویت بوده، یک‌سری از وزرای ما هم آمدند در جهاد کشاورزی مسائل اقتصادی برایشان مهم است یعنی اگر شما وزرا و برنامه هایشان را مرور می‌کنید به این می‌توانیم در این دو دسته تقسیم بندی شان کنیم نظر حضرت‌عالی چیست و چه باید کرد؟
فتحی: یکی از چالش‌های اساسی در بخش کشاورزی ناکارآمدی بازرگانی محصولات کشاورزی است در نشست وزرای محترم سابق بهش اشاره شده که ما در فرآیند بعد از تولید باید دقت بیشتری را کنیم و در واقع سیاست‌های بازرگانی را آنجا بهبود ببخشیم حاصل همین چالش است، یعنی اگر دو چالش جمع بندی کنم و شاید از کسی هم بپرسید حدود چهل و یک چالش برای بخش کشاورزی بشمارد ولی به نظر شخص بنده دو چالش عمده در بخش کشاورزی وجود دارد یک عدم کارآیی بازرگانی محصولات کشاورزی و دیگری نبود نظام بهره برداری مشخص در بخش کشاورزی است.
سوال: منظورتان از بهره برداری‌های مشخص چیست؟ راهبرد مشخص منظورتان است؟
فتحی: نه نظام بهره‌برداری ما در گذشته نظام بهره‌برداری شرکت‌های سهامی زراعی را داشتیم الان کشاورزی ما به صورت خرد مدیریت می‌شود.
سوال: منظورتان سازوکار است؟
فتحی: بسیار کوچک هستند، طبیعتاً مکانیزاسیون در این قطعات اصلاً صرف ندارد قیمت تمام شده محصول تولیدی در این قطعات کوچک و در واحد‌های کوچک خیلی بالاتر می‌رود، این مشکل را با توجه به محترم بودن مالکیت در قانون اساسی طبیعتاً نمی‌شود اجبار کرد.
سوال: قاعدتاً وقتی به نفع کشاورزان باشد می‌شود؟
فتحی: بله اگر سیاست‌های تشویقی که اعمال کنیم و همین الان هم دارد اعمال می‌شود این سیاست‌های تشویقی و خدمت بینندگان عزیز و کشاورزان عزیز هم عرض می‌کنم که اگر در این قالب وارد شوند بالای صد هکتار از اراضی را به صورت یکجا سند واحد برایش بگیرند حتی در حوزه اجرای سیستم‌های نوین آبیاری هم به صورت کاملاً رایگان و از محل منابع دولتی برایشان اجرا می‌شود و در اولویت تسهیلات قرار می‌گیرد، این را می‌خواستم عرض کنم که بازرگانی کشاورزی محرک تولید است اگر این بازرگانی بهبود پیدا کند این بازرگانی کارآمد شود طبیعتاً می‌تواند کشاورز وقتی که می‌گوید من تولیدم روی دستم نمی‌ماند دیگر، بهبود بازرگانی همین است دیگر طبیعتاً تلاش می‌کند برای افزایش بهره‌وری تلاش می‌کند که در واحد تولیدی در واقع میزان محصول بیشتری را احیا کند.
سوال: اگر بخواهیم این کار را انجام دهیم بدون تعارف دو حوزه را شما باید کمک کنید به کشاورزان، یکی شناخت است، اگر قرار است صادرات محصولات کشاورزی طبق آخرین آمارها، ما ارزش وارداتی مان روی محصولات کشاورزی دو برابر ارزش صادراتی مان است این یعنی تراز تجاری منفی در بحث محصولات کشاورزی حالا اگر بخواهیم این کار را انجام دهیم طبیعتاً وزارت جهاد کشاورزی اول باید استاندارد‌های کشت را به کشاورزان ما آموزش دهد قرار نیست همان گوجه یا فلفل دلمه‌ای که الان می‌کاشتند برای داخل کشور بتواند بکارد برای خارج از کشور اولین استاندارد را باید آموزش داد دوم اینکه بازار‌های جهانی را چطور دسترسی پیدا کنند، آقای دکتر شما معاون اقتصادی هستید به عنوان مثال بگوییم ما الان شانگهای و بریکس و اوراسیا و اینها سازمان‌های جدیدی که ظرفیت‌های جدیدی که پیش روی کشاورز‌ها و تجار ما قرار دارد الان که نشستید برنامه ریزی کردید به عنوان مثال برای این بازار‌های هدف جدید چه برنامه‌ای دارید؟
فتحی: ما در حوزه بازار‌های هدف این را جسارتاً عرض می‌کنم مشکلی از باب بازاریابی نداریم تجار ما بازار‌های خوبی را الان در سطح دنیا مخصوصاً در مواردی که اشاره فرمودید پیدا کردند مشکل این است که ما در حوزه تولید تکلیف خودمان را مشخص نکردیم که می‌خواهیم تولید صادرات محور داشته باشیم که این تاجری که آمده بازارش پیدا کرده آیا با یک بخشنامه خلق الساعه و شبانه من بازارش را از دست خواهد داد یا این تداوم تامین برای بازار هدفش را خواهد داشت طبیعتاً این مشکل است که تاجر را اذیت می‌کند.
سوال: اکثراً مشکلشان همین است؟
فتحی: ما باید این مشکل را حل کنیم به این صورت که عرض کردم یا تولید تجارت محور داریم یا مازاد تولید مان را بخواهیم صادر کنیم آنچه که الان در کشور ما دارد اتفاق می‌افتد مازاد تولیدمان را داریم صادر می‌کنیم بنابراین ما یک مصرف داخلی داریم دیگر طبیعتاً هر عقل سلیمی حکم می‌کند که ما مصرف داخلی مان را مدیریت کنیم ولی من وقتی که برای مازاد مصرف داخلی‌ام دارم برنامه‌ریزی می‌کنم این منجر خواهد شد به همان بخشنامه‌های خلق‌الساعه و دست از دست رفتن بازار‌های هدفی که به هزاران مصیبت تاجر ما پیدا کرده است.
سوال: قبل از این دوتا بعد برویم بگوییم آقا شما چه برنامه‌ای دارید باید بروید کشاورزی دستوری را تمام کنید؟
فتحی: ما می‌آییم کشاورزی قراردادی را در اولویت قرار می‌دهیم به تاجر، یک نامه‌ای نوشتیم برای اتاق بازرگانی ایران گفتیم، آقای اتاق بازرگانی شما تاجرتان را معرفی کنید همیشه یک تناقضی بین تاجر و کشاورز ما وجود دارد کشاورزی ما گفته که محصول دارم تاجر ما گفته که محصول وجود ندارد هر دو هم راست گفتند آن تولید صادرات محورش را نداشته تولیدی که استاندارد‌های لازم کشور‌های هدف را داشته باشد نداشته است این هم می‌گوید آقا من بالاخره هم تولید دارم که روی دستم مانده دیگر برای اینکه این اتفاق نیفتد، کشاورزی قراردادی تاجر می‌آید با کشاورز ما قرارداد میبندد از همان اول استانداردهایش را به این کشاورز ما می‌گوید یک کارشناس هم تعریف می‌شود برایش که کنترل کند این استاندارد‌ها را، مصرف مواد شیمیایی اعم از کود و سم را در واحد‌های تولیدی اگر این اتفاق را که شروع شد بتوانیم به اصطلاح نهایی کنیم در واقع تولید، تولید صادرات محور است و آن تاجر ما هم می‌داند که این میزان را صادر خواهد کرد، برای این میزان هم برنامه‌ریزی برای کشور انجام می‌دهد.
سوال: اصلا آقای دکتر ما اگر کشاورزی قراردادی داشته باشیم که اصلاً تمام مشکلات خود به خود حل می‌شود حالا برای کشاورزی قراردادی که در آن سوی دیگر توسعه صادراتی دارد برنامه زمان‌بندی دارید که بگویید آقا ما استان هایمان دیگر تحت این کشاورزی قراردادی خواهند بود؟
فتحی: ببینید همه چیز را یک شبه که نمی‌شود انجام داد.
سوال: نه مثلا پنج ساله؟
فتحی: ما در پایان برنامه هفتم توسعه مکلف هستیم که بیست درصد از تولیدات مان در قالب کشاورزی قراردادی باشد.
سوال: چرا این قدر کم؟
فتحی: این را هم شروع کردیم.
سوال: یعنی پنج سال دیگر بیست درصد می‌شود؟
فتحی: کار با توجه به آن ماهیت کشاورزی که عرض کردم به آن کوچک بودن قطعات کشاورزی کار به این راحتی نیست که یک شبه یا یک ساله انجام شود.
سوال: دنیا و بازار‌های جهانی مثل قضیه قطر مثل قضیه روسیه بازارهایشان منتظر ما نمی‌مانند که ما بگوییم آقا اجازه بدهید ما برنامه پنج ساله داریم تازه پنج سال دیگر بیست درصدش می‌شود قراردادی بازار‌های دنیا رقبای ما در منطقه وجود دارند و به خوبی هم دارند کار می‌کنند چکار کنیم از دستمان نرود؟
فتحی: ببینید ما در حوزه محصولاتی که در محیط‌های کنترل شده تولید می‌شود محدودیتی نداریم، یک تولید صادرات محور انجام شده ما اصلاً محدودیتی هم برایش قائل نمیشیم حتی در داخل هم با کمبود مواجه بشویم هیچ موقع محدودیت برای تولیدات محیط‌های کنترل شده قائل نشدیم باید برویم به آن سمت که ساخت‌هایش هم را آماده کنیم این زیرساخت‌ها فکر کنیم که در طول یکسال آماده خواهد شد عملاً غیر ممکن است اینجوری بگویم با همان شاخص‌هایی که عرض کردم عملاً غیر ممکن است ولی این مطلب را هم عرض کنم که با توجه به رشد جمعیتی که در همه جای دنیا اتفاق می‌افتد محدودیت منابعی که هم در حوزه آب هم در حوزه خاک در کل ممالک وجود دارد این را مطمئن باشید که همیشه تقاضا برای کالا‌های کشاورزی وجود خواهد داشت.
سوال: دولت لایحه ایجاد سازمان بازرگانی ذیل رئیس جمهور و لغو تمرکز را مطرح کرده اول نظرتان را بفرمایید آیا یکپارچگی در نظام تولید و بازار برای کشاورزی از نظر شما بهتر نیست؟
فتحی: طبعاً یکپارچگی البته این را به عنوان یک کارشناس عرض می‌کنم طبعاً یکپارچگی در نظام تصمیم گیری برای تولید، تجارت بسیار مطلوب است اگر مثلاً در گذشته به این شکل بود دیگر مثلا تولیدکننده تولیدش را می‌کرد بعد می‌گفت که آقا من تولیدم را کردم و به قول امروزی‌ها توپ را انداخت که تو باید بازرگانی اش را تامین کنید ولی وقتی که این تولید و تجارت در کنار هم قرار می‌گیرند من تولیدکننده که مسئولیت تجارت و تنظیم بازارش را دارم برای هر دو مسئول و پاسخ‌گو هستم ولی وقتی دولت تصمیم می‌گیرد ما هم به عنوان یکی از عوامل دولت که البته من این را نمی‌دانم دنبالش رفته است یا خیر؟
سوال: شما بر اساس قانون وزارت جهاد کشاورزی مسئول توسعه روستاهاست آیا اولویت مهمترین برنامتان روی توسعه روستاهاست؟
فتحی: من عرض کردم خدمتتان که یکی از برنامه‌هایی که آقای وزیر داشتند و در مجلس هم ارائه کرده‌اند در واقع کشاورز محور برنامه هایشان را ارائه دادند در آنجا هم توسعه روستا‌ها جزء اولویت‌های هایشان بود که یک سازمانی را تحت عنوان سازمان توسعه روستایی و عشایری شکل بدهند، کارگروه مربوطه شکل گرفته در ستاد وزارتخانه که ساز و کار‌های لازمش را انجام بدهد که دستگاه‌های متولی توسعه روستایی که چند دستگاه هستند اینها را یکجا متمرکز کنند که بتواند خدمات مطلوبی را به روستا‌ها بدهد و تولید متاثر از این خدمات شود.
سوال: در حوزه تراز تجاری منفی باهم صحبت کردیم، اما برا اینکه ارتباطش را حالا من بیشتر می‌خواهم روی بحث امنیت غذایی و برنامه هفتم صحبت کنم فکر می‌کنید تا پایان برنامه اول اولویت تان بفرمایید در ارتباط با این دو موضوع، بحث سند امنیت نسبت امنیت غذایی و برنامه هفتم را تا پایان برنامه مهمترین اولویتی که دنبال می‌کنید؟
فتحی: سند امنیت غذایی بر اساس مطالعاتی که داشتم اصلا جدا از برنامه هفتم نیست تقریباً هدف‌گذاری‌ها و اقدامات تعریف شده هر دو یکی است ما هم در تلاش هستیم که اقدامات را هم طوری طراحی می‌کنیم که برای سال اول که امسال باشد که در پایان برنامه اگر الزامات اجرایی مخصوصاً در حوزه تامین منابعش که چیزی حدود هشت هزار همت است که سالیانه حدوداً هزار و هشتاد همت را شامل شود این اگر تامین شود طبیعتاً همکاران ما در معاونت‌های تخصصی این توان را دارند که اهداف سند و اهداف برنامه هفتم توسعه را محقق کنند.
سوال: در پیامک‌هایی که دریافت می‌کردیم یکی از انتقاد‌ها بحث ثبات مدیریت در وزارت جهاد کشاورزی بود فکر می‌کنم در عرض پنج سال ما شش وزیر و سرپرست کشاورزی عوض کردیم که طبیعتاً ضربه زیادی به وزارت جهاد کشاورزی می‌زند از طرف دیگر حالا برخی اشتباهات شاید در گذشته هم بوده نظرتان چیست؟ آوردن نیرو‌های غیرمتخصص از بیرون به داخل وزارتخانه که می‌تواند آن عدم ثبات مدیریت را تشدید کند.
فتحی: عدم ثبات در مدیریت چالش‌هایی را به همراه دارد در بخش کشاورزی هم متاسفانه در سنوات گذشته متاثر بوده است.
سوال: در دوره شما چطور خواهد بود؟
فتحی: در دوره حاضر حداکثر تلاش این است، قولی هم که آقای وزیر دادند در حوزه‌های تخصصی مطلق از به اصطلاح بیرون بدنه وزارتخانه نیرویی در داخل نیاورند و مدیریت به آن نسپارند حالا جایی مثلاً در حوزه فرض کنید آی تی ما نیاز داریم که بالاخره بخش کشاورزی یک بخش تخصصی است و در آی تی نیاز داریم یک نیرویی را از بیرون بیاوریم دیگر آن نیاز ایجاب می‌کند.
سوال: برنج‌های آلوده مشکلش حل شد؟
فتحی: این را با تاکید عرض کردم برنجی به نام برنج آلوده وجود نداشته است.
سوال: یعنی معاون وزیر جهاد کشاورزی دارد تاکید می‌کند که برنج آلوده وارد کشور نشده؟
فتحی: آزمایشاتی که هم معاونت غذا و داروی وزارت محترم بهداشت انجام داده و هم سازمان استاندارد آلوده نبوده، اختلافاتی وجود داشته، از نظر آلودگی مطلق، آلودگی و مشکلی وجود نداشته است.
