به گزارش رکنا، اختلال کم‌توجهی - بیش‌فعالی یا ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) یک اختلال عصبی رشدی است که با اختلال عملکرد اجرایی و علائمی همچون نقص در توجه و تمرکز، بی‌احتیاطی، بیش‌فعالی و تکانشگری که فراگیر، مخرب و در عین حال برای سن فرد غیرطبیعی هستند مشخص می‌شود.
مشکل در تمرکز داشته باشند: به سختی می‌توانند روی یک کار تمرکز کنند و به راحتی حواسشان پرت می‌شود.
بیش‌فعال باشند: مدام در حرکت هستند و نمی‌توانند آرام بنشینند.
تکانشی باشند: بدون فکر کردن عمل می‌کنند و ممکن است حرف دیگران را قطع کنند.
علائم ADHD معمولاً در کودکی ظاهر می‌شوند و ممکن است تا بزرگسالی ادامه داشته باشند. این علائم به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
کم‌توجهی: مشکل در تمرکز، فراموشی، عدم توجه به جزئیات، مشکل در سازماندهی کارها و ...
بیش‌فعالی: بیش از حد تحرک، به سختی می‌تواند آرام بنشیند، همیشه در حال حرکت است و ...
تکانشگری: عجولانه عمل می‌کند، به نوبت خود احترام نمی‌گذارد، مدام حرف دیگران را قطع می‌کند و ...
علت دقیق ADHD هنوز مشخص نیست، اما ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در ایجاد آن نقش دارند.
تشخیص ADHD
تشخیص ADHD توسط متخصصان سلامت روان مانند روانپزشک یا روانشناس انجام می‌شود. این تشخیص بر اساس مصاحبه با فرد، خانواده و معلمان، مشاهده رفتار فرد و استفاده از ابزارهای تشخیصی مانند پرسشنامه‌ها و چک‌لیست‌ها صورت می‌گیرد.
درمان ADHD
درمان ADHD معمولاً ترکیبی از دارو درمانی و روان‌درمانی است. داروهای محرک مانند متیل فنیدات می‌توانند به بهبود تمرکز و کاهش بیش‌فعالی کمک کنند. روان‌درمانی نیز می‌تواند به فرد کمک کند تا مهارت‌های خود را بهبود بخشد و با چالش‌های ناشی از ADHD بهتر کنار بیاید.
تشخیص و درمان به موقع ADHD بسیار مهم است زیرا می‌تواند به فرد کمک کند تا:
در مدرسه و کار موفق‌تر باشد.
روابط اجتماعی بهتری برقرار کند.
اعتماد به نفس بیشتری داشته باشد.
کیفیت زندگی خود را بهبود بخشد.
اگر شما یا فرزندتان علائم ADHD را دارید، بهتر است به پزشک متخصص مراجعه کنید تا تشخیص دقیق و درمان مناسب را دریافت کنید.
نکته مهم: ADHD یک بیماری نیست که فرد بتواند آن را کنترل کند. اما با درمان مناسب، افراد مبتلا به ADHD می‌توانند زندگی عادی و موفقی داشته باشند.
انواع اختلال کم‌توجهی - بیش‌فعالی (ADHD)
اختلال کم‌توجهی - بیش‌فعالی (ADHD) به سه نوع اصلی تقسیم می‌شود
افراد مبتلا به این نوع ADHD بیشتر مشکلاتی در تمرکز، توجه و تکمیل وظایف دارند. آن‌ها ممکن است:
به سختی بتوانند روی یک کار تمرکز کنند.
حواسشان به راحتی پرت شود.
فراموشکار باشند.
در سازماندهی کارها مشکل داشته باشند.
به نظر برسد که به حرف دیگران گوش نمی‌دهند.
این نوع ADHD با علائمی مانند بیش‌فعالی، تکانشگری و بی‌قراری مشخص می‌شود. افراد مبتلا به این نوع ADHD ممکن است:
مدام در حرکت باشند.
به سختی بتوانند آرام بنشینند.
قبل از فکر کردن عمل کنند.
حرف دیگران را قطع کنند.
بی‌تاب باشند.
افرادی که دارای ADHD ترکیبی هستند، هم علائم کم‌توجهی و هم علائم بیش‌فعالی - تکانشگری را نشان می‌دهند.
| نوع ADHD | علائم اصلی | توضیح |
|---|---|---|
| ADHD نوع بی‌توجهی | مشکل در تمرکز، فراموشی، مشکل در سازماندهی، به نظر رسیدن که گوش نمی‌دهد، مشکل در دنبال کردن دستورالعمل‌ها، اجتناب از کارهایی که نیاز به تلاش ذهنی دارند | این افراد ممکن است به عنوان رویاپرداز یا تنبل شناخته شوند. |
| ADHD نوع بیش‌فعالی/تکانشی | بی‌قراری، مشکل در نشستن، حرکت مداوم دست‌ها و پاها، صحبت کردن بیش از حد، پریدن به وسط صحبت‌های دیگران، مشکل در انتظار نوبت | این افراد ممکن است به عنوان پرانرژی یا بی‌قرار شناخته شوند. |
| ADHD نوع ترکیبی | ترکیبی از علائم بی‌توجهی و بیش‌فعالی/تکانشی | این نوع شایع‌ترین نوع ADHD است. |
اختلال کم‌توجهی - بیش‌فعالی یا ADHD یک اختلال عصبی رشدی است که با مشکل در تمرکز، بیش‌فعالی و رفتارهای تکانشی مشخص می‌شود. این اختلال در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان دیده می‌شود.
علائم اصلی ADHD به سه دسته تقسیم می‌شوند
مشکل در تمرکز: افراد مبتلا به ADHD ممکن است در تمرکز بر روی یک کار به مدت طولانی مشکل داشته باشند.
حواس‌پرتی آسان: کوچک‌ترین صدا یا حرکت می‌تواند باعث حواس‌پرتی آن‌ها شود.
فراموشی: فراموش کردن تکالیف، قرار ملاقات‌ها و وسایل شخصی از علائم شایع ADHD است.
مشکل در سازماندهی: سازماندهی وسایل، برنامه‌ریزی و مدیریت زمان برای این افراد چالش‌برانگیز است.
حرکت مداوم: این افراد اغلب بی‌قرار هستند و نمی‌توانند آرام بنشینند.
تلاش بیش از حد: آن‌ها ممکن است در فعالیت‌های فیزیکی انرژی زیادی صرف کنند.
مشکل در انجام فعالیت‌های آرام: فعالیت‌هایی مانند مطالعه یا بازی‌های آرام برای آن‌ها خسته‌کننده است.
صحبت کردن بدون فکر: آن‌ها ممکن است بدون اینکه به حرفهای دیگران گوش دهند، حرف بزنند.
قطع کردن صحبت دیگران: آن‌ها ممکن است وسط صحبت دیگران بپرند.
تصمیم‌گیری عجولانه: بدون فکر کردن به عواقب، تصمیم می‌گیرند.
سایر علائم ADHD که ممکن است مشاهده شود
مشکل در روابط اجتماعی: به دلیل رفتارهای تکانشی و مشکل در تمرکز، ممکن است در ایجاد و حفظ روابط اجتماعی مشکل داشته باشند.
مشکلات تحصیلی: به دلیل مشکلات در تمرکز و انجام تکالیف، ممکن است در مدرسه دچار مشکل شوند.
کمبود اعتماد به نفس: به دلیل مشکلات در انجام کارها و قضاوت‌های دیگران، ممکن است اعتماد به نفس پایینی داشته باشند.
| ویژگی | ADHD در کودکان | ADHD در بزرگسالان |
|---|---|---|
| علائم | بیش‌فعالی آشکار (دویدن، پریدن، ناتوانی در آرام نشستن)، مشکل در تمرکز، تکانشگری، مشکل در پیروی از دستورالعمل‌ها | مشکل در سازماندهی، فراموشی، مشکل در مدیریت زمان، بی‌قراری درونی، مشکل در حفظ شغل |
| تظاهرات | اغلب در محیط‌های ساختارمند مانند مدرسه مشهود است. | ممکن است در محیط‌های کاری، روابط شخصی و زندگی روزمره مشکل ایجاد کند. |
| تشخیص | معمولاً در دوران کودکی تشخیص داده می‌شود. | ممکن است دیرتر تشخیص داده شود و با سایر اختلالات اشتباه گرفته شود. |
| تأثیر بر زندگی | مشکلات تحصیلی، مشکلات رفتاری، مشکلات در روابط اجتماعی | مشکلات شغلی، مشکلات در روابط، افسردگی، اضطراب |
| درمان | ترکیبی از دارو درمانی، روان‌درمانی و مداخلات آموزشی | ترکیبی از دارو درمانی، روان‌درمانی، تغییر سبک زندگی، و مهارت‌های مدیریت زمان |
| عوامل همراه | ممکن است با اختلالات یادگیری، اختلالات رفتاری، و مشکلات خانوادگی همراه باشد. | ممکن است با افسردگی، اضطراب، سوء مصرف مواد و اختلالات خواب همراه باشد. |
اختلال کم‌توجهی - بیش‌فعالی (ADHD) اگر درمان نشود، می‌تواند عوارض قابل توجهی بر زندگی فرد داشته باشد. این عوارض می‌توانند در حوزه‌های مختلفی از جمله تحصیلی، اجتماعی و عاطفی بروز کنند.
عوارض تحصیلی
مشکلات در یادگیری: به دلیل مشکل در تمرکز و حفظ اطلاعات، افراد مبتلا به ADHD ممکن است در درک مفاهیم و یادگیری مطالب جدید دچار مشکل شوند.
کاهش عملکرد تحصیلی: نمرات پایین، تکالیف ناقص و افت تحصیلی از عوارض شایع ADHD است.
مشکلات رفتاری در مدرسه: بی‌قراری، حواس‌پرتی و رفتارهای تکانشی ممکن است منجر به تنبیه و مشکلات رفتاری در مدرسه شود.
مشکلات در روابط اجتماعی: به دلیل رفتارهای تکانشی و مشکل در کنترل احساسات، افراد مبتلا به ADHD ممکن است در برقراری ارتباط با دیگران و حفظ دوستی‌ها دچار مشکل شوند.
انزوای اجتماعی: به دلیل تجربه شکست‌های اجتماعی مکرر، ممکن است تمایل به انزوا و دوری از دیگران پیدا کنند.
مشکلات در خانواده: رفتارهای تکانشی و مشکلات رفتاری ممکن است منجر به تنش و درگیری در خانواده شود.
عوارض عاطفی
کمبود اعتماد به نفس: شکست‌های مکرر در مدرسه و روابط اجتماعی ممکن است منجر به کاهش اعتماد به نفس شود.
اضطراب و افسردگی: احساس ناکامی، ناامیدی و تنهایی می‌تواند منجر به بروز اضطراب و افسردگی شود.
مشکلات رفتاری: رفتارهای پرخاشگرانه، مخرب و خودزنی ممکن است به عنوان راهی برای مقابله با احساسات منفی به کار روند.
مشکلات در شغل: مشکل در حفظ تمرکز، مدیریت زمان و کار گروهی ممکن است منجر به مشکلات شغلی شود.
مشکلات در روابط عاشقانه: مشکل در برقراری ارتباط صمیمانه و حفظ روابط پایدار ممکن است در روابط عاشقانه نیز مشکل ایجاد کند.
سوء مصرف مواد: برخی افراد مبتلا به ADHD ممکن به عنوان راهی برای مقابله با احساسات منفی به سوء مصرف مواد روی آورند.
| نام دارویی | نوع دارو | نحوه عملکرد | مزایا | عوارض جانبی رایج | تصویر |
|---|---|---|---|---|---|
| متیل فنیدات (مثلاً ریتالین، کنسرتا) | محرک | افزایش سطح دوپامین و نوراپی‌نفرین | بهبود تمرکز، کاهش بیش‌فعالی | بی‌خوابی، کاهش اشتها، تحریک‌پذیری |
|
| آمفتامین‌ها (مثلاً آدرال، ویوانس) | محرک | مشابه متیل فنیدات | اثربخشی بیشتر در برخی افراد، اثر طولانی‌تر | مشابه متیل فنیدات |
|
| اتوموکستین (استراترا) | غیر محرک | افزایش سطح نوراپی‌نفرین | گزینه مناسب برای افرادی که به محرک‌ها پاسخ نمی‌دهند یا عوارض جانبی دارند | حالت تهوع، خستگی، کاهش اشتها |
|
| گوانفاسین (اینتونیو) | آگونیست آلفا-2 آدرنرژیک | کاهش فعالیت سیستم عصبی مرکزی | کاهش اضطراب، بهبود خواب | خشکی دهان، خواب‌آلودگی، سرگیجه |
|
اختلال کم‌توجهی - بیش‌فعالی (ADHD) یک اختلال عصبی است که علل دقیق آن هنوز به طور کامل شناخته نشده است. با این حال، تحقیقات نشان می‌دهند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و عصبی در بروز این اختلال نقش دارند.
وراثت: یکی از مهم‌ترین عوامل خطر برای ADHD، وراثت است. تحقیقات نشان می‌دهند که اگر یکی از والدین یا خواهر و برادر فرد مبتلا به ADHD باشد، احتمال ابتلای فرد به این اختلال افزایش می‌یابد.
ژن‌ها: مطالعات نشان می‌دهند که چندین ژن ممکن است در ایجاد ADHD نقش داشته باشند. این ژن‌ها بر نحوه عملکرد انتقال‌دهنده‌های عصبی در مغز تأثیر می‌گذارند.
قرار گرفتن در معرض مواد مضر: مصرف الکل، نیکوتین و برخی داروها در دوران بارداری می‌تواند خطر ابتلا به ADHD را افزایش دهد.
عفونت‌های دوران بارداری: برخی عفونت‌ها در دوران بارداری ممکن است بر رشد مغز جنین تأثیر گذاشته و خطر ADHD را افزایش دهند.
زایمان زودرس یا با وزن کم: نوزادانی که زودتر از موعد مقرر متولد می‌شوند یا با وزن کم به دنیا می‌آیند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به ADHD هستند.
عوامل پس از تولد
آسیب‌های مغزی: آسیب‌های مغزی ناشی از ضربه یا عفونت می‌تواند خطر ADHD را افزایش دهد.
سموم محیطی: قرار گرفتن در معرض برخی سموم محیطی مانند سرب نیز ممکن است در بروز ADHD نقش داشته باشد.
عوامل عصبی
تغییرات در ساختار مغز: مطالعات نشان می‌دهند که در مغز افراد مبتلا به ADHD، تفاوت‌هایی در اندازه و عملکرد برخی نواحی وجود دارد.
اختلال در انتقال‌دهنده‌های عصبی: اختلال در عملکرد انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند دوپامین و نورآدرنالین می‌تواند در بروز ADHD نقش داشته باشد.
عوامل دیگر
عوامل روانی-اجتماعی: عوامل روانی-اجتماعی مانند استرس، مشکلات خانوادگی و محیط‌های نامناسب نیز می‌توانند بر بروز و شدت ADHD تأثیر بگذارند.
نکته مهم: ADHD یک اختلال پیچیده است و عوامل مختلفی در بروز آن نقش دارند. در بسیاری از موارد، ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی باعث ایجاد این اختلال می‌شود.
تشخیص دقیق اختلال کم‌توجهی - بیش‌فعالی (ADHD) توسط متخصصان سلامت روان مانند روانپزشک یا روانشناس انجام می‌شود. این تشخیص بر اساس ارزیابی جامع علائم، تاریخچه پزشکی فرد و اطلاعاتی که از خانواده، معلمان یا همکاران فرد به دست می‌آید، صورت می‌گیرد.
مراحل تشخیص ADHD به طور معمول شامل موارد زیر است
مقابله با والدین، مربیان یا همکاران: متخصص از والدین، مربیان یا همکاران فرد سوالاتی در مورد رفتارهای فرد، مشکلات تحصیلی یا اجتماعی و تغییرات رفتاری او می‌پرسد.
مصاحبه با فرد: متخصص با فرد مبتلا به ADHD به صورت مستقیم صحبت می‌کند تا در مورد علائم، احساسات و تجربیات او بیشتر بداند.
ارزیابی رفتاری: متخصص ممکن است از ابزارهای ارزیابی رفتاری مانند پرسشنامه‌ها و چک‌لیست‌ها برای ارزیابی علائم ADHD استفاده کند. این ابزارها به متخصص کمک می‌کنند تا شدت علائم و تأثیر آن‌ها بر زندگی روزمره فرد را ارزیابی کند.
معاینه فیزیکی: گاهی اوقات، متخصص ممکن است معاینه فیزیکی را برای رد کردن سایر مشکلات پزشکی که ممکن است باعث علائم مشابه شوند، انجام دهد.
تست‌های روانشناختی: در برخی موارد، ممکن است از تست‌های روانشناختی برای ارزیابی توجه، حافظه، مهارت‌های حل مسئله و سایر عملکردهای شناختی استفاده شود.
عواملی که به تشخیص ADHD کمک می‌کنند
مدت زمان علائم: علائم ADHD باید حداقل به مدت ۶ ماه و در بیش از یک محیط (مانند خانه و مدرسه) وجود داشته باشند.
تأثیر علائم بر زندگی روزمره: علائم ADHD باید به اندازه‌ای شدید باشند که به طور قابل توجهی بر عملکرد تحصیلی، اجتماعی یا حرفهای فرد تأثیر بگذارند.
رد کردن سایر علل: متخصص باید سایر علل احتمالی علائم مانند مشکلات بینایی، شنوایی، اختلالات خواب، اضطراب یا افسردگی را رد کند.
توجه: تشخیص ADHD یک فرآیند پیچیده است و نیاز به ارزیابی کامل توسط متخصص دارد. خود تشخیصی و استفاده از اطلاعات موجود در اینترنت برای تشخیص ADHD توصیه نمی‌شود.
درمان مناسب: تشخیص دقیق ADHD به متخصص کمک می‌کند تا بهترین درمان را برای فرد تجویز کند.
بهبود کیفیت زندگی: درمان مناسب ADHD می‌تواند به طور قابل توجهی کیفیت زندگی فرد را بهبود بخشد.
کاهش عوارض جانبی: تشخیص زودهنگام و درمان مناسب ADHD می‌تواند از بروز عوارض جانبی طولانی مدت مانند مشکلات تحصیلی، اجتماعی و عاطفی جلوگیری کند.
| روش درمانی | توضیحات | مزایا | معایب |
|---|---|---|---|
| دارودرمانی | استفاده از داروهای محرک (مانند متیل فنیدات) و غیر محرک برای بهبود تمرکز و کاهش بیش‌فعالی. | اثربخشی سریع در کنترل علائم | عوارض جانبی مانند بی‌خوابی، کاهش اشتها، تحریک‌پذیری |
| روان‌درمانی | آموزش مهارت‌های رفتاری، شناختی و اجتماعی برای مدیریت علائم و بهبود عملکرد در زندگی روزمره. | بهبود مهارت‌های زندگی، افزایش اعتماد به نفس، کاهش مشکلات رفتاری | نیاز به زمان و همکاری مداوم |
| درمان‌های مکمل | شامل تغذیه سالم، ورزش منظم، مدیتیشن، یوگا و نوروفیدبک. | بهبود کلی سلامت، کاهش استرس، بهبود تمرکز | اثربخشی آن‌ها به طور کامل اثبات نشده است و ممکن است برای همه افراد مناسب نباشد. |
| آموزش والدین | آموزش والدین در مورد ADHD و راه‌های مدیریت رفتار کودکان مبتلا به این اختلال. | بهبود ارتباط والد و فرزند، ایجاد محیطی سازنده در خانه | نیاز به مشارکت فعال والدین |
| تدخلات آموزشی | ارائه برنامه‌های آموزشی ویژه در مدرسه برای کمک به کودکان مبتلا به ADHD. | بهبود عملکرد تحصیلی، افزایش مشارکت در کلاس | نیاز به همکاری بین مدرسه و خانواده |
