عصرایران؛ رضا غبیشاوی – محمدرضا عارف معاون اول رئیس جمهوری روز چهارشنبه ۵ دی ماه در نخستین جلسه شورای عالی اداری در دولت جدید گفته بود:
از دید دولت وفاق ملی، استاندار، رئیس جمهور استان است. این موضوعی است که به آن اعتقاد داریم. دولت، در این دوره تا مرزها و دروازه‌های استان می‌آید و از آن به بعد، جز در حوزه‌های سیاسی، امنیتی و دفاعی، که در دولت تصمیم گیری می‌شود، استان خودش تصمیم می‌گیرد. ما در صحبت با استانداران به آنها گفتیم که آمادگی داشته باشند پیشنهادهای خود را در رابطه با واگذاری اختیارات دولت به استانها، به ما بدهند البته که می‌دانیم مقتضیات هر استان با دیگری متفاوت است و مقتضیات استان مرزی که باید با کشورهای همسایه قرارداد ببندد و مراوده داشته باشد با استانی دیگر در مرکز متفاوت است. از دید دولت چهاردهم استاندار در استان، صاحب رأی و تصمیم باید باشد و یک مجلس کوچک در استان شکل بگیرد.
چند نکته:
- محتوای سخنان عارف، افزایش و تقویت اختیارات استانداران و واگذاری بخشی از اختیارات از مرکز به استان هاست. این اتفاق خوبی است و باید از آن حمایت کرد.
- تعدادی و جمع هایی با انتشار هر خبر و برنامه ای از افزایش اختیارات استانداران و استان ها، فریاد واکشورا سرمی دهند و آن را فورا به تجزیه ربط می دهند. در حالی که مشخص نیست افزایش اختیارات استانداران و استان ها چه ارتباطی به تجزیه دارد؟ اگر واقعا ارتباطی هست در این صورت تقسیم بندی کشور به استان و شهرستان و بخش را هم باید کنار گذاشت.
به نظر می رسد این افراد و جمع ها، فوبیای تجزیه ایران را دارند در حالی که مشخص نیست ریشه و دلیل این نگرانی نیست؟ آیا ایران کشوری مستعد تجزیه است؟ خیر. آیا ایران در معرض تجزیه است؟ خیر. آیا ایران سابقه تجزیه دارد؟ خیر. آیا ایران کشوری تا این حد سست و تجزیه پذیر است که با افزایش چند درصدی اختیارات استان ها و استانداران، تجزیه شود؟ حتما خیر.
پس دلیل چیست که این جماعت هرگاه ایده ای برای تقویت استانداران و استان ها مطرح می شود چماق ترس از تجزیه طلبی را بالا می برند تا هر پیشنهادکننده و مدافع افزایش اختیارات استان ها و استانداران را به عقب نشینی و سکوت وادار کنند. خواه سیدمحمد خاتمی رئیس جمهوری اسبق باشد که گفته بود "مطلوب‌ترین شیوه حکومت مردمی اداره فدرالی است" یا محمدرضا عارف معاون اول رئیس جمهوری در دو دولت که از برنامه واگذاری برخی اختیارات و مسوولیت ها از دولت به استان ها خبر داده است. جالب اینکه هر دو از استان یزد در مرکز ایران هستند و سال ها در سلسله مراتب اداری و اداره کشور تا بالاترین سطح حضور داشته اند.
نکته اینکه درباره لزوم تمرکز زدایی و افزایش اختیارات استان ها، تقریبا میان دو جناح، همسویی وجود دارد. در جناح اصولگرایان هم محسن رضایی، مبتکر ایده فدرالیسم اقتصادی است و محمدباقر قالیباف هم از تقویت ادارات محلی حمایت می کند و پایان نامه دکترایش با عنوان "حکومت محلی" در قالب کتاب منتشر شده است.
به نظر می رسد چماق انگ زنی به این و آن به نام تجزیه بالا برده شده تا هر اقدامی برای تمرکز زدایی در اداره کشور، خنثی شود. خواه تشکیل مناطق در دولت خاتمی باشد یا تلاش برای تقویت استان ها در دولت پزشکیان.
مشخص نیست تا چه زمانی به دلیل فوبیا و ترس برخی، منافع دولت و مردم ایران باید قربانی شود و همچنان در اصلاح سیستم فعلی اداره کشور متوقف شویم.
این نیز از شانس مردم ایران است که وقتی صحبت از آزادی سیاسی و انتخابات و دموکراسی می شود با ترس و فوبیای جماعتی روبه رو می شوند که آن را به غرب گرایی و آزادی جنسی و هرج و مرج مرتبط می کنند و هر گاه سخن از افزایش اختیارات استان و استانداران می شود جماعتی دیگر چماق ترس از تجزیه را بلند می کند. مشخص نیست مردم این سامان تا کی باید هزینه ترس این جماعت را بپردازد؟
- ایران کشوری بزرگ به لحاظ مساحت و جمعیت است با تنوع بالای فرهنگی، جغرافیایی، مذهبی، دینی، زبانی و نژادی. در چنین شرایطی، تمرکز زدایی از اداره کشور و افزایش اختیارات استان ها و استانداران نه یک انتخاب، بلکه الزام است.
حتی اگر کشوری به لحاظ مساحت و جمعیت هم کوچک باشد بازهم تمرکززدایی در اداره کشور، بهترین گزینه ممکن است.
این طبیعی است که هر منطقه ایران با ویژگی ها و شرایط اختصاصی خود، مسائل و دغدغه های خاص خود را دارد. استانداران اگر از اختیارات لازم برخوردار باشند از توان بیشتر و بهتری برای رسیدگی و حل مسائل و مشکلات برخوردار خواهند بود. یک استان ، ساحلی است و استان دیگر محصور در خشکی. استانی سردسیر و کوهستانی است و استان دیگر گرمسیر و جلگه ای. استانی کشاورزی است و دیگر استان، صنعتی.
این مسائل می تواند طیف گسترده ای از موضوعات در حوزه های سیاسی ، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی را شامل شود اما بیش از هر چیز این نبود اختیارات خود را در حوزه اقتصادی و فرهنگی نشان می دهد. یک نمونه را باید در مناطق آزاد اقتصادی دید که با همه مشکلات اما نسبت به مناطق نزدیک و پیرامون خود از رونق و فعالیت اقتصادی بیشتری برخوردار هستند.
- به جرات می توان گفت هیچ کشور توسعه یافته و پیشرفته ای در جهان، با تمرکزگرایی در دولت و اداره کشور، همراه نیست.
اگر فهرست بزرگترین اقتصادهای جهان یا اعضای گروه 7 را بررسی می کنیم در می یابیم در اکثر این کشورها یا سیستم بالاتر از فدرالیسم (چین و روسیه و بریتانیا) برقرار است یا فدرالیسم (آمریکا و هند وآلمان و برزیل و کانادا) و یا مناطق و استان های دارای اختیارات بالا (ژاپن، فرانسه و ایتالیا).
حتی در همسایگان ایران هم رونق اقتصادی ازآن کشورهایی هاست که یا استان ها یا مناطق ، از اختیارات بالا برخوردارند.
هیچ کشوری با سیستم متمرکز اداری قابل اداره باکیفیت نیست که اگر بود در کشورهای توسعه یافته و پیشرفته جهان به دنبال واگذاری حداکثری اختیارات و مسوولیت ها به استان ها نبودند.
- برخی منتقدان به شکلی با افزایش اختیارات استانداران و استان ها مخالفت می کنند گویی قرار است استانداران ایرانی نباشند یا استانداران زیرمجموعه دولت مستقر نباشند. استانداران در سلسله مراتب و چارت سازمانی، زیرمجموعه وزارت کشور و در استان ها هم نماینده عالی دولت به شمار می آیند.
آنچه محمدرضا عارف گفت نیز دقیق و به جا بود. جایگاه استاندار در استان به مانند رئیس جمهور در کشور است. به همین دلیل، توصیف استاندار به عنوان رئیس جمهور استان، صحیح و معادل همان نماینده عالی دولت است. در این تعریف، تصمیم گیر اساسی و نهایی در استان، شخص استاندار است. همانطور که در شهر هم شهردار باید در جایگاه رئیس جمهور شهر باشد.
اشاره عارف به پارلمان استانی هم صحیح است. چنین پارلمانی هم اکنون وجود دارد گرچه به میزان زیادی فعال نیست. در حال حاضر شورای استان ها که اعضای آن از میان شورای شهرستان ها انتخاب می شود وجود دارد و در جایگاه پارلمان استانی است. همانطور که شورای شهر در جایگاه پارلمان شهری است.
می توان حتی انتخاب استانداران را به شوراهای استان سپرد همانطور که انتخاب شهردار با شورای شهر است.
افزایش اختیارات، به افزایش توانمندی و قدرت مدیران می انجامد. مدیران قدرتمند، توانایی حل مسائل و مشکلات را دارند واگرنه در انتظار تصمیم گیری و صدور مجوز از مرکز بودن، تنها به از دست رفتن فرصت ها و انتقال مشکلات از یک دولت به دولت دیگر منتهی می شود. وضعیتی که در بسیاری از استان ها شاهد آن هستیم.
