به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، خشونت به یکی از چالش‌های پیچیده و بحرانی جامعه ایران تبدیل شده است. آماری که نشان می‌دهد تعداد نزاع‌ها در سال ۱۴۰۲ به بیش از ۲۵۰ هزار مورد رسیده است، زنگ خطر جدی برای جامعه‌ای با جمعیت ۹۰ میلیونی به صدا درآورده است. این در حالی است که مراکز اورژانس اجتماعی، به عنوان بازوی اصلی مدیریت بحران‌های اجتماعی، با مشکلات ساختاری و اجرایی فراوانی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. خشونت در ایران محدود به نزاع خیابانی نیست. خشونت خانگی تا خودکشی را در بر می گیرد.
سازمان بهزیستی و اورژانس اجتماعی نقش حیاتی در پیشگیری از خشونت‌های اجتماعی، از نزاع خیابانی تا خودکشی، ایفا می‌کنند. این نقش شامل برگزاری برنامه‌های آموزشی برای افزایش آگاهی عمومی درباره مدیریت خشم، مهارت‌های حل مسئله و مقابله با استرس است. آموزش‌های هدفمند می‌تواند از طریق مدارس، رسانه‌ها و مراکز محلی ارائه شود تا افراد با ابزارهای لازم برای مواجهه با تنش‌ها و بحران‌های شخصی و اجتماعی مجهز شوند.
یکی دیگر از وظایف اصلی این نهادها، تقویت خدمات مداخله‌ای و حمایتی است. اورژانس اجتماعی باید به‌طور شبانه‌روزی در دسترس باشد تا به افرادی که در معرض خشونت خانگی، افکار خودکشی یا نزاع‌های شدید قرار دارند، کمک فوری ارائه دهد. گسترش مراکز مشاوره، حمایت مالی از خانواده‌های آسیب‌دیده و ایجاد شبکه‌ای از متخصصان برای شناسایی و مداخله در بحران‌ها، می‌تواند تأثیر چشمگیری در کاهش آمار خشونت در کشور داشته باشد.
| حوزه خشونت | اقدامات پیشنهادی | مسئولیت‌ها |
|---|---|---|
| نزاع خیابانی | - برگزاری دوره‌های مدیریت خشم و مهارت‌های حل تعارض در محلات پرخطر | - راه‌اندازی تیم‌های مداخله فوری در اورژانس اجتماعی |
| - تقویت نظارت بر اجرای قوانین مرتبط با نزاع‌های خیابانی | - همکاری با نیروی انتظامی و نهادهای قضایی برای پیشگیری از تکرار خشونت | |
| خشونت خانگی | - ارائه مشاوره رایگان به خانواده‌های درگیر خشونت | - راه‌اندازی پناهگاه‌های امن برای قربانیان خشونت خانگی |
| - برگزاری کارگاه‌های آموزشی در زمینه روابط سالم خانوادگی | - نظارت مستمر بر اجرای قوانین حمایت از قربانیان خشونت خانگی | |
| خودکشی | - ایجاد مراکز تماس شبانه‌روزی برای مشاوره بحران | - شناسایی افراد در معرض خطر و ارائه مداخلات پیشگیرانه |
| - افزایش آگاهی عمومی در مورد علائم هشداردهنده خودکشی و نحوه کمک به افراد در معرض خطر | - تقویت ارتباط با مدارس، دانشگاه‌ها، و محیط‌های کاری برای پیشگیری از رفتارهای خودآسیب‌زا | |
| کودک‌آزاری | - راه‌اندازی مراکز نگهداری کودکان آسیب‌دیده | - آموزش والدین در زمینه اصول تربیتی و مهارت‌های فرزندپروری |
| - ایجاد تیم‌های مداخله فوری برای شناسایی و رسیدگی به موارد کودک‌آزاری | - اجرای سختگیرانه قوانین حمایت از حقوق کودک | |
| خشونت اجتماعی | - گسترش آموزش‌های عمومی در زمینه صلح و احترام متقابل | - توسعه شبکه‌های حمایت اجتماعی در محلات برای کاهش فشارهای روانی و اقتصادی |
| - بهبود زیرساخت‌های اورژانس اجتماعی برای افزایش دسترسی مردم به خدمات | - همکاری با نهادهای غیردولتی و سازمان‌های مردم‌نهاد برای مداخله سریع‌تر و مؤثرتر |
سعید معیدفر، رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران،در این خصوص می گوید: " پیچیدگی‌های امر اجتماعی با ناکارآمدی روش‌های سنتی صورت نمی گیرد. ابعاد خشونت خانگی و اجتماعی در وضعیت هشداری است .خانه، که باید مأمن و محل آرامش باشد، به مکانی برای بروز شدیدترین انواع خشونت تبدیل شده است. مواردی چون قتل‌های هولناک خانوادگی یا خودکشی‌های ناشی از فشارهای خانوادگی نمونه‌هایی از این بحران هستند."
به گزارش رکنا، اورژانس اجتماعی، که قرار است خط مقدم مقابله با بحران‌های اجتماعی باشد، با مشکلات متعددی مواجه است. بر اساس آمار،فقط ۳۷۴ مرکز اورژانس اجتماعی در کل کشور فعال هستند، اما کیفیت خدمات همین تعداد هم در بسیاری از موارد زیر سؤال است. مشکلاتی نظیر کمبود نیروی متخصص، ضعف نظارت و عدم اجرای کامل قوانین باعث شده است این مراکز نتوانند به طور مؤثر به وظایف خود عمل کنند.
معیدفر نوع دیگری از خشونت را نیز مطرح کرد و گفت: “فشارهای اقتصادی و کاهش قدرت خرید، روابط اجتماعی را دچار تنش کرده و باعث افزایش خشونت شده است.”
برای خروج از این چرخه خشونت، نیاز به بازنگری اساسی در سیاست‌ها و رویکردهای اجتماعی و مدیریتی وجود دارد. پیشنهادهایی که می‌توانند به بهبود وضعیت کمک کنند، عبارتند از:
ارائه آموزش‌های تخصصی به نیروها و نظارت مستمر بر اجرای قوانین، نقش کلیدی در ارتقای کیفیت خدمات خواهد داشت.
شفافیت در فرآیندهای فرزندخواندگی و بهبود امکانات مراکز نگهداری کودکان، گامی اساسی در بازسازی اعتماد مردم به این نهادها است.
همان‌طور که معیدفر تأکید کرد، تغییر نگاه جامعه به خشونت از یک امر قابل‌تحمل به پدیده‌ای منزجرکننده، ضروری است. این تغییر می‌تواند با افزایش آگاهی عمومی و آموزش‌های گسترده آغاز شود.
ارائه خدمات مشاوره‌ای و حمایت مالی از خانواده‌های درگیر خشونت می‌تواند به کاهش فشارهای روانی و جلوگیری از وقوع خشونت کمک کند.
جامعه‌شناسان و روانشناسان معتقدند که عواملی همچون بیکاری، تورم، گرانی و فقر می‌توانند به‌راحتی باعث افزایش مداوم آمار خشونت و درگیری شوند. این موضوع غیرقابل انکار است، اما علاوه بر این عوامل بیرونی، مسائل درونی نیز نقش چشمگیری در تشدید خشونت دارند. ناتوانی در کنترل خشم، فقدان مهارت‌های گفت‌وگو برای حل مشکلات، اجتناب از رویارویی با تنش‌ها، و کمبود آموزش در این زمینه‌ها از جمله دلایل مهمی هستند که به افزایش درگیری‌های خانگی و خیابانی منجر می‌شوند.
از سوی دیگر، ضعف عملکرد اورژانس اجتماعی در مدیریت بحران‌های اجتماعی، نشان‌دهنده مشکلات عمیق‌تری در ساختارهای مدیریتی و اجتماعی است. برای مقابله با این چالش‌ها، همدلی و همکاری همه‌جانبه میان نهادها و جامعه ضروری است. تنها از طریق بازنگری در سیاست‌ها، تغییر نگرش‌ها و تقویت زیرساخت‌ها می‌توان این چرخه خشونت را متوقف کرد و به سوی آینده‌ای بهتر حرکت کرد.
یکی از وظایف کلیدی سازمان بهزیستی برای رشد اورژانس اجتماعی، توسعه زیرساخت‌های لازم و افزایش تعداد مراکز فعال در سراسر کشور است. با توجه به جمعیت ۹۰ میلیونی ایران، تعداد کنونی ۳۷۴ مرکز اورژانس اجتماعی به هیچ وجه پاسخگوی نیازهای جامعه نیست. بهزیستی باید با تأمین بودجه، افزایش نیروی انسانی متخصص، و تجهیز این مراکز به امکانات به‌روز، دسترسی عموم مردم به خدمات حمایتی و مشاوره‌ای را گسترش دهد.
برای ارتقای کارآمدی اورژانس اجتماعی، ارائه آموزش‌های تخصصی به کارکنان این نهاد ضروری است. بهزیستی باید دوره‌های آموزشی مداوم در حوزه‌های مدیریت بحران، مشاوره روانشناسی، و مهارت‌های ارتباطی برگزار کند. همچنین، نظارت بر کیفیت خدمات ارائه‌شده و اجرای استانداردهای مشخص می‌تواند به بهبود اثربخشی این مراکز کمک کند.
بهزیستی باید در راستای اطلاع‌رسانی گسترده به جامعه درباره خدمات اورژانس اجتماعی و ترویج فرهنگ استفاده از این خدمات تلاش کند. برقراری همکاری میان نهادهای مختلف از جمله آموزش‌وپرورش، نیروی انتظامی، و سازمان‌های مردم‌نهاد نیز ضروری است. این تعاملات می‌توانند منجر به شناسایی زودهنگام بحران‌ها و ارائه راه‌حل‌های هماهنگ برای کاهش خشونت در جامعه شوند.
